Een spiraaltje nemen is niet niks: "Het plaatsen was best traumatiserend"

'Deze pijn zou niet normaal moeten zijn'

Op het Instagramaccount van het internationale platform Cheer Up Luv werden vorige maand talloze ervaringen gedeeld over het plaatsen van een spiraaltje, variërend van onprettig tot simpelweg traumatiserend. Niet met de bedoeling om mensen bang te maken, maar om erkenning te creëren voor de pijn en het ongemak waar sommigen mee te maken krijgen. En dat is nodig, want veel van de Britse en Amerikaanse vrouwen die hun verhaal deden, laten weten dat zowel hun pijn als zijzelf niet serieus werden genomen, onder meer door artsen. "Ik schreeuwde tijdens de afspraak en ze lieten het lijken alsof ik dramatisch was en me aanstelde. Toen ik daarna wilde opstaan, viel ik flauw", klinkt bijvoorbeeld een van de berichten.

Big deal, of niet?

Begrijp het niet verkeerd: veel mensen zijn erg enthousiast over het spiraaltje zelf. Het is effectief, geeft minder (of geen) hormonen af dan de pil en kan lang blijven zitten zonder dat je ergens aan hoeft te denken. Veel artsen en medische experts zijn dan ook niet altijd blij met de 'horrorverhalen' die online rondgaan, omdat het onnodig kan afschrikken. Voor veel mensen is een spiraaltje nemen gelukkig namelijk geen big deal. Zij ervaren maar weinig pijn en voelen zich verder prima. Over het algemeen wordt over het plaatsen ervan dan ook vrij luchtig gedaan. Er wordt in de meeste gevallen vanuit gegaan dat je erna gewoon weer terug naar werk of school kan en verdoving wordt niet automatisch aangeboden. Maar dat is het lastige van het verhaal: zo'n ervaring is superpersoonlijk en kan van lichaam tot lichaam enorm verschillen. En wanneer het voor jou wél vervelend is, kan dat voor een onbegrepen gevoel zorgen.

Van pil naar spiraal

Precieze recente cijfers zijn er niet echt, maar in Nederland worden jaarlijks duizenden spiraaltjes geplaatst. Zo ook bij Charlotte (23). Ze slikte jarenlang de pil, maar besloot daarmee te stoppen, omdat ze veel last had van bijwerkingen. Aangezien ze geen hormonen meer wilde innemen, besloot ze 2,5 jaar geleden voor een koperspiraaltje te gaan.

Ondanks de verschillende verhalen die Charlotte online had gelezen, ging ze eigenlijk heel ontspannen naar de afspraak toe. "Ik dacht: ik zie wel hoe het loopt." Eenmaal liggend in de stoel vertelde haar huisarts dat het 'op zich wel pijn kon doen'. "Ze vroeg ook of ik bang was, maar ik zei dat ik dat helemaal niet was. Toen zei ze: 'Misschien had je je beter in moeten lezen'."

Bijna flauwgevallen

Charlotte's ontspannen gevoel verdween snel toen haar huisarts met een tangetje haar baarmoeder vastpakte. "Dat deed zó veel pijn dat ik bijna flauwviel. Ik moest ook best hard huilen." Ze had voorafgaand aan de ingreep wel pijnstillers tegen menstruatiepijn ingenomen, maar dat bleek niet veel effect te hebben. "Toen het klaar was, zei de dokter tegen me: 'Ik heb het nog nooit zo erg meegemaakt'. En toen m'n zusje een maand later een spiraal liet zetten, zei ze tegen haar: 'Nou, je deed het beter dan je zus'. Het was totaal geen leuke ervaring, maar ik was ook helemaal klaar met die dokter."

Pijn en vermoeidheid

Na een aantal weken ging Charlotte terug naar een andere huisarts voor controle. "Die keek heel snel en zei na twee seconden: 'Het zit helemaal goed'. Dat vond ik nogal snel, maar ik dacht: ik heb er geen verstand van, dus het zal wel prima zijn." Charlotte kreeg de periode daarna echter last van steeds erger wordende zenuwpijn. "Op een gegeven moment kon ik niet meer lopen en 's nachts voelde ik m'n benen soms niet. Dat dove gevoel had ik dan ook in m'n armen."

Charlotte ging terug naar de huisarts die de spiraal had gezet, omdat ze het gevoel had dat die tegen haar zenuwen drukte. "Ze zei: 'Je moet er gewoon even aan wennen'. Het zou 'absoluut niet' aan de spiraal kunnen liggen, die zou te klein zijn om ergens tegenaan te drukken. De pijn zou vanzelf wel over gaan." Dat was helaas niet het geval: een half jaar later waren de klachten er nog steeds. "Ik ben in totaal zo'n vier keer naar haar toe geweest, maar werd telkens weggestuurd."

Verkeerd geplaatst

Gefrustreerd vroeg Charlotte om een andere huisarts, die haar meteen doorverwees naar het ziekenhuis. "Ik wist gewoon dat er iets niet goed zat." De gynaecoloog vertelde Charlotte vervolgens dat haar spiraal veel te ver naar rechts zat, waardoor er dus inderdaad op zenuwen werd gedrukt. "Ze zei meteen dat 'ie er echt uit moest, omdat het gevaarlijk was. Ze stelde ook voor om meteen een nieuwe te zetten, maar ik had heel veel angst door die eerste keer."

Onbegrip

Uiteindelijk liet Charlotte opnieuw een spiraal plaatsen, maar wel onder een roesje in het ziekenhuis. "Ik dacht: ik probeer het gewoon nog een keer." Helaas kreeg ze dezelfde klachten, waardoor ze meer dan een half jaar later besloot om het ding definitief te laten verwijderen. Daarvoor kwam ze weer terug bij de eerste huisarts. "Die zei: 'Ik ga 'm er niet zomaar uithalen, je moet er wel goed over nadenken'. Toen ik zei dat ik waarschijnlijk niet tegen koper kon, zei ze dat zo'n allergie niet bestaat."

De arts raadde Charlotte aan om een soatest te doen, omdat de klachten misschien daar vandaan konden komen. "Ik voelde me heel beledigd en moest ook huilen daarna." Bij een volgende huisarts gebeurde hetzelfde. "Die vroeg ook of ik het wel zeker wist en vroeg wat ik dan daarna wilde doen. Maar ik wilde 'm er gewoon echt uit hebben."

Dubbel pijnlijk

Toen Charlotte's spiraal eenmaal verwijderd was, namen ook haar klachten af, al merkte ze wel dat haar lichaam tijd nodig had om te 'herstellen'. "Achteraf zei de huisarts die 'm had geplaatst: 'Je had toch gelijk'. Maar ik wou het niet eens meer horen." Het vervelendste van alles vond Charlotte het gebrek aan begrip. "Dat ze je niet serieus nemen is het allerergste. Op een gegeven moment zei de dokter zelfs dat ik naar een psycholoog moest. Maar ik wist zeker dat het niet aan mij lag. Dat is achteraf dus ook gebleken, dat is heel pijnlijk."

Op dit moment gebruikt Charlotte geen anticonceptie. Ze houdt haar cyclus bij via een apparaatje dat meet wanneer ze vruchtbaar is en wanneer niet. "Ik weet nog niet echt wat ik daarvan vind, maar ik ben gewoon echt klaar met al die anticonceptie. Je kan er zo door veranderen en dat vind ik heftig. Ik durf dat niet meer aan."

Fijne arts

Ook Dana (21) besloot afgelopen zomer na een paar jaar anticonceptiepil over te stappen naar een koperspiraaltje. "Ik had dat zelf uitgezocht, omdat ik iets zonder hormonen wilde na mijn ervaring met de pil." Het plaatsen ging niet soepel, omdat haar baarmoeder ietwat gekanteld lag, iets wat bij ongeveer 1 op de 10 vrouwen het geval is. "Het duurde veel langer dan de bedoeling was en ik was dichtbij flauwvallen." Gelukkig had Dana wél een huisarts die haar op haar gemak stelde. "Die zorgde goed voor me en was heel lief. Ik had ook het idee dat ze me serieus nam en er respectvol mee omging."

Bloedingen

Dana werd verteld dat ze nog een tijdje last zou kunnen hebben van bloedingen. "De eerste week had ik dat heel heftig. Ik gebruikte een tampon en dubbel maandverband en lekte dan nog steeds door." Dat werd daarna wel wat minder, maar Dana besloot terug te gaan naar de huisarts, omdat ze er geen lekker gevoel over had. "Die stuurde me naar een gynaecoloog in het ziekenhuis voor een echo, waar de conclusie was dat ze niet goed wisten of de spiraal wel goed zat." Het was dus ook maar de vraag of ze wel was beschermd tegen zwangerschap. "Ik deed het gelukkig voor de zekerheid sowieso met condooms."

'Niet afraden'

Dana wilde wel gewoon een spiraaltje, dus ze maakte een afspraak om de verkeerd geplaatste eruit te laten halen en een nieuwe te laten zetten. Door allerlei omstandigheden werd die afspraak meerdere keren verplaatst, waardoor ze daar lang op moest wachten. "Ik denk dat dat vooral kwam door personeelstekort. Toen ben ik toch maar naar de huisarts gegaan, waar 'ie er binnen een paar dagen uit kon worden gehaald. Ik vond het geen fijn idee dat er zo lang iets in m'n lijf zat dat niet goed zat."

Dana besloot uiteindelijk om toch geen nieuwe spiraal te nemen. "Ik gebruik nu alleen condooms. Ik wil op zich wel weer een keer een spiraal, maar het is ook weer niet heel goedkoop. Het is dus eigenlijk net te veel moeite en geld." Ondanks haar eigen ervaring zou Dana een spiraaltje niet afraden. "Bij heel veel mensen gaat het gewoon goed, maar bij mij ging het gewoon even mis."

'Niet goed op de hoogte'

Dat veel van de bestaande opties voor anticonceptie nadelen met zich meebrengen, lijkt iets wat gebruikers voorlopig moeten accepteren. Het zou dan wel prettig zijn als je goed wordt voorgelicht over alle methodes en het effect ervan op je lichaam en mentale gezondheid. Dat blijkt nu helaas niet altijd het geval, in ieder geval niet bij elke huisarts. "Ik was totaal niet op de hoogte gebracht van wat ik kon verwachten, ik heb alleen maar op internet gelezen", vertelt bijvoorbeeld Charlotte. Dana was wat beter op de hoogte, maar had toch liever meer info gehad. "Achteraf gezien zijn er wel dingen die ik had willen weten, bijvoorbeeld dat je licht in je hoofd kan worden tijdens het zetten en dat je er heftig van kan bloeden in de eerste week."

Te weinig voorlichting?

Expertisecentrum Rutgers bracht twee jaar terug een rapport uit over anticonceptieafspraken bij de huisarts. Uit een onderzoek onder 516 vrouwen tussen de 16 en 25 jaar blijkt dat de meesten hier minder informatie ontvangen dan ze zouden willen, met name over de bijwerkingen, de gebruiksmethode en de betrouwbaarheid, maar ook over de invloed op hun seksleven of het bloedingspatroon.

Verder kwam in dat onderzoek naar voren dat jonge meisjes vaak (nog) niet openstaan voor uitgebreide en complete voorlichting, omdat ze zich in verband met schaamte rondom het onderwerp niet op hun gemak voelen bij de huisarts. "Soms komen ze om de pil te vragen, omdat ze niet eens weten wat er nog meer is, maar dat wil niet zeggen dat ze per se die pil willen", vertelt Ingvil, programmamedewerker Anticonceptie en Abortus bij Rutgers. "Ze willen gewoon anticonceptie." Daarom is het goed als een huisarts ingaat op je achtergrond, wensen en behoeften. "De beste methode vinden kan best wel even zoeken zijn."

Richtlijnen huisarts

Er bestaat binnen het Nederlands Huisartsen Genootschap wel een richtlijn wanneer het gaat over anticonceptie. "Daarin wordt aanbevolen om vrouwen te informeren over 'de meestal kortdurende pijn tijdens de plaatsing zelf' en 'pijn en vaginaal bloedverlies in de uren na de plaatsing'", aldus Ingvil. Verder raadt Rutgers huisartsen aan om standaard na drie maanden een nieuwe afspraak in te plannen, omdat je vanaf dat moment pas goed kan beoordelen hoe het lichaam reageert op de anticonceptie. "Dat kan ook telefonisch, gewoon om te informeren of de anticonceptie bevalt. Zo niet, dan kan de huisarts met je verder kijken. Soms kom je er ook achter dat het bijvoorbeeld niet goed wordt gebruikt."

TikTok

Op TikTok hebben Charlotte en Dana verschillende video's gedeeld over hun anticonceptie-ervaringen. "Ik vind het belangrijk dat mensen zich erin kunnen herkennen en misschien sneller hulp kunnen krijgen, want ik heb er zelf heel lang mee rondgelopen", aldus Charlotte. "Ik heb ook echt heel veel reacties gehad van mensen die hetzelfde hebben ervaren." Ook Dana merkt de behoefte aan een gesprek. "Ik merk dat er veel meiden zijn die vragen hebben en willen weten hoe het in z'n werk gaat."

Informatie bieden

Precies om die reden zette Jo-Ann een aantal jaar geleden het platform Cycle op. "Ik was zelf enorm op zoek naar informatie over gezondheidsproblemen waar veel vrouwen tegenaan lopen, zoals welke anticonceptiemethode bij je past. Het viel me op dat er toen nog geen plek was waar je op een moderne, maar betrouwbare manier informatie kan vinden." In samenwerking met 40 medische experts biedt ze dat nu aan op haar website. "Wij helpen vrouwen om goed geïnformeerde beslissingen te maken over hun gezondheid en welzijn."

Ze kaart aan dat voorlichting over anticonceptie nog vaak tekortschiet, bijvoorbeeld op school. "Tegenwoordig rol je in de biologieles nog steeds een condoom over een banaan, maar leren we bijvoorbeeld niet over wat het HPV-virus is of wat seksueel consent betekent." Als je een prettige huisarts hebt, kan je daar natuurlijk ook terecht. "Maar een consult is gewoon kort, waardoor je vaak simpelweg te weinig tijd hebt om in te gaan op de voor- en nadelen van een spiraaltje en de mogelijke bijwerkingen."

Serieus nemen

Volgens Jo-Ann is het prettiger maken van de spiraalervaring een lastige kwestie, omdat er veel verschillende factoren meespelen. "Ik denk dat het heel belangrijk is dat er tussen de arts en patiënt open gecommuniceerd wordt, dat er pijngrenzen kunnen worden aangegeven en aangevoeld en dat de patiënt goed voorbereid is op de plaatsing", vertelt ze. "Heeft jouw arts je bijvoorbeeld verteld dat je pijnstilling kan nemen? Ik nam dat bij mijn eerste plaatsing niet - dat vond ik heel pijnlijk, maar de tweede keer wel en toen ging het me een stuk beter af."

Bovendien is het belangrijk dat je je - hoe je ervaring ook is - serieus genomen voelt, zeker op kwetsbare momenten zoals bij de gynaecoloog. "Je niet serieus genomen of gehoord voelen terwijl je daar met je benen wijd in de stoel ligt, dat moet nooit kunnen", aldus Jo-Ann. Zij pleit ook voor het serieus nemen van jezelf. "We zijn vaak hard voor onszelf en hebben een 'tanden op elkaar'-mentaliteit, zo van: we kijken het nog wel even aan. Maar je mag jezelf en je gezondheid serieus nemen."

Realistische video

Jo-Ann heeft voor Cycle ook een video gemaakt van haar eigen spiraalplaatsing. "Ik kon online alleen geanimeerde video's vinden van het plaatsen, maar die vond ik weinig zeggen. Ik wilde een oprechte en realistische video maken om te laten zien hoe het kán gaan als je daar ligt." In haar geval kwam er aardig wat pijn bij kijken, maar zie je ook hoe ze vervolgens met een glimlach de deur uitliep. "Het is niet altijd leuk om te zien, maar zo weet je wel wat je kan verwachten. Toen ik het m'n vrienden liet zien, zeiden ze: 'Ik kan het niet aanzien'. Maar er worden aan de lopende band spiraaltjes geplaatst."

Gedeelde verantwoordelijkheid?

Je hoeft je dus niet te laten afschrikken door nare ervaringen van anderen, maar er mag wel wat meer bewustzijn komen over de ongemakken die mensen voor lief nemen wanneer ze een anticonceptiemiddel zoals de spiraal nemen. Zeker aangezien iedereen er baat bij heeft wanneer er ongeplande zwangerschappen worden voorkomen. Rutgers maakt zich daarom hard voor meer gedeelde verantwoordelijkheid wanneer het gaat om anticonceptie. "Natuurlijk zijn er voor mannen nog maar weinig opties", zegt Ingvil. "Maar dat wil niet zeggen dat ze zich er niet mee hoeven te bemoeien of er niet over hoeven na te denken."

Ook Jo-Ann vindt dat er meer bewustzijn moet komen bij de niet-gebruikers van anticonceptie. "Er wordt ons van jongs af aan aangeleerd dat het de verantwoordelijkheid van de vulvabezitter is, wat absolute onzin is", zegt ze. "Ik denk dat het goed is dat mensen die anderen zwanger kunnen maken, maar zelf niet worden geconfronteerd met een mogelijk ongewenste zwangerschap, meer op de hoogte zijn van de bijwerkingen."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -