Wanneer een negatief zelfbeeld je leven beheerst: "Complimentjes hebben geen zin"

Besef, iedereen is wel eens ontevreden over zijn of haar uiterlijk, maar sommige mensen hebben zo'n laag zelfbeeld dat het hun dagelijks leven beïnvloedt. Jezelf klaarmaken kost uren tijd, foto's zijn je ergste vijand en soms is simpelweg de deur uit gaan al stressvol. Bevestiging en complimentjes van anderen hebben geen zin, want als je BDD, oftewel Body Dysmorphic Disorder hebt, ben je volledig overtuigd van de lelijkheid van (een deel van) je lichaam. Ook als daar in andermans ogen helemaal niets mis mee is. Nadia* (25) en Sky (23) vertellen wat zij dagelijks ervaren en waarom BDD anders is dan 'gewoon' ijdel of onzeker zijn.

Complex

Mensen met BDD hebben problemen met hun lichaamsbeleving en zijn ervan overtuigd dat (een deel van) hun lichaam vreselijk lelijk is, terwijl anderen hier helemaal niets aan zien. Het gaat dan niet om een puistje of een paar kilootjes te veel of te weinig, maar om het zien van tekortkomingen of misvormingen die er in werkelijkheid niet zijn. Psycholoog Lidewy Hendriks van MIND Korrelatie vertelt waar het verschil ligt met 'gewoon' onzeker zijn: "Het heeft onder andere te maken met hoeveel tijd je eraan kwijt bent. Bij BDD wordt je dagelijks leven er echt door gehinderd. Je wordt bijvoorbeeld zo onzeker dat je het huis niet meer uitgaat."

Nadia heeft BDD en bij haar zijn het vooral haar dijen waar de focus op ligt. Ook al zit ze met haar gewicht tegen de grens van ondergewicht aan, haar dijen blijven in haar ogen te dik. Maar ook aan haar neus zou iets moeten veranderen. "Ik heb het langzaam ontwikkeld zonder dat ik het in de gaten had. BDD is heel complex en ook vaak niet zichtbaar."

Complimentjes hebben geen effect

Sinds Nadia op haar 17e een relatie had met haar eerste vriendje, nam de onzekerheid toe. "Ik had zoiets van: ik wil m'n neus laten doen, m'n kaken laten doen en dunnere dijen. Ik ben toen ook tien kilo afgevallen, maar ik vind mezelf nog steeds te dik bij m'n dijen. Alleen plastische chirurgie zou een oplossing zijn." Dat anderen haar vertellen dat ze juist een mooi lichaam heeft, maakt voor Nadia niet uit. "Ik ben er zelf niet tevreden mee. Het is fijn dat ik gezond ben, maar ik voel me niet comfortabel."

Toen Nadia op haar 20e een artikel las over BDD, herkende ze zichzelf daar meteen in. "Ik was al lang niet tevreden over m'n lichaam, maar ik dacht altijd dat ik gewoon verlegen was. Ik realiseerde me niet dat ik BDD had, tot ik dat stuk las. Toen dacht ik: wauw, dit ben ik'." Met die ontdekking heeft ze verder niks gedaan. "Ik las wel dat je behandeld kon worden, maar dat vond ik niet van toepassing bij mezelf."

'Perfecte' plaatjes

Ook Sky worstelt met BDD. "Dat zorgt echt voor een grote druk. Die komt voornamelijk van buitenaf, van social media. Iedereen moet daar perfect zijn en daar ga je jezelf dan mee vergelijken." Elke keer dat Sky vervolgens voor de spiegel staat, ziet ze de dingen die zogenaamd mis met haar zijn. "Het gaat dan vooral om m'n billen en heupen. Dan denk ik: ik heb niet de juiste vorm, het is niet perfect. Of ik zie dat er iets mis is met m'n gezicht. Dat zit echt in m'n hoofd." Van haar vrienden krijgt Sky te horen dat er niets mis met haar is en dat ze zich niet zo hoeft te voelen. "Maar iemand kan nog zoveel zeggen, als de gedachte er eenmaal inzit, verandert het niet."

Constante confrontatie

Instagram was voor Sky zo confronterend, dat ze ervan af is gegaan. "Toen kwam het besef: dit is niet alleen een beetje onzekerheid, maar dit ligt veel dieper." Waar ze het eerst juist leuk vond om foto's te maken en bepaalde kleding te dragen, is ze daar nu mee gestopt. "Ik denk toch alleen maar: het staat me niet." Daardoor heeft ze nu wel meer rust in haar hoofd: "Nu ben ik niet meer de hele dag naar foto's van influencers aan het kijken om mezelf mee te vergelijken. Daar besteedde ik eerst echt het grootste deel van m'n dag aan. Social media kunnen echt gevaarlijk zijn, het is een constante confrontatie."

Meetlat

Ook psycholoog Lidewy ziet dat social media de gedachten en angsten die bij BDD horen kunnen versterken. "We moeten het niet aanwijzen als enige boosdoener, maar je kan het daardoor wel nog moeilijker krijgen. Alles wordt daar langs een meetlat gelegd. Dat vergelijken is een ziekte en die wordt versterkt door social media."

Het liefst ziet Sky een meer divers beeld online. "Maar ja, dat is de tijd waarin we leven. Het is gewoon een hype om een operatie te ondergaan of een liposuctie te laten doen. Ik zie om me heen dat meer meiden daardoor dit soort problemen hebben."

Niet 'gewoon' ijdel

Dat BDD anders is dan 'gewoon' wat ontevreden zijn over je uiterlijk, maakte Charlotte eerder al duidelijk aan FunX. "Mensen denken vaak dat het een overdreven ijdelheid is, maar je ziet echt iets anders dan andere mensen." Zij ontwikkelde BDD na een traumatische ervaring: ze werd als kind jarenlang seksueel misbruikt door een jongen uit de buurt, zonder dat ooit aan iemand te vertellen. Psycholoog Lidewy vertelt dat BDD zich vaker ontwikkelt na vervelende gebeurtenissen. "Dat varieert van pesterijen tot seksueel misbruik. Dingen waardoor iemand zich onzeker gaat voelen en vervolgens bepaalde gedachten en angsten gaat ontwikkelen."

Charlotte kreeg op haar elfde de eerste BDD-symptomen en op een gegeven moment nam het haar hele leven over:

"Het begon met in het donker douchen, omdat ik mijn eigen lichaam niet kon aanzien. Later had ik dagen dat ik het huis helemaal niet uitkwam. Ik wilde Nederland het niet aan doen om naar mijn gezicht te kijken."

Nooit jurkjes aan

Ook bij Nadia heeft BDD invloed op haar dagelijks leven: intiem zijn met iemand is moeilijk en verder eet ze heel weinig uit angst om aan te komen. "Je zal me ook nooit in jurken of rokken zien. Ik draag bijna altijd vesten om m'n armen en de rest van m'n lichaam te verbergen." Het lastigste is dat ze zich bewust is van haar BDD, maar toch niks kan doen aan de gedachten en gevoelens die ze heeft. "Je kan er echt in vast komen te zitten. Ik hoop echt dat het weggaat over een tijd."

Bespreken

Charlotte zou graag zien dat er meer bekendheid over BDD komt. "Er zijn heel weinig mensen op de hoogte van wat BDD precies is." Zelf heeft ze er een specifieke behandeling voor gehad en ze adviseert iedereen met BDD-symptomen om erover te praten. "Ik raad aan om iemand op te zoeken die je vertrouwt en dan hulp te zoeken."

Sky praat er alleen met haar moeder over en Nadia bespreekt het liever alleen met close vrienden. "Ik zou willen dat het in Nederland serieuzer wordt genomen", vertelt Nadia. "Mensen denken bij mij soms gelijk aan anorexia, omdat over BDD niet vaak wordt gesproken. Maar ik ben niet bezig met calorieën tellen of afvallen. Het gaat echt maar om één gebied." Het zou volgens haar goed zijn als jongeren op de middelbare school al meer voorlichting krijgen over dit soort psychische problemen, maar ook over plastische chirurgie en hoe de media je kunnen beïnvloeden. "Het is beter als je er eerder achter komt dat je BDD heb, dan kun je erover praten."

Meer bekendheid

Daar is psycholoog Lidewy het helemaal mee eens. "Als er niet over gepraat of geschreven wordt, dan weet je ook niet dat het bestaat. Terwijl de grootste stap voor mensen met BDD het erkennen ervan is." Er gaat dan ook vaak veel tijd overheen voordat iemand met BDD hulp zoekt. "Als je bij een hulpverlener terechtkomt, ben je dus al een heel eind."

Wat betreft behandelingstechnieken: daar wordt steeds meer onderzoek naar gedaan, zo vertelt Lidewy. Bij het UMC in Amsterdam is al een speciale dagbehandeling waarbij je samen met anderen op een andere manier met je gedachten en uiterlijk leert om te gaan. Maar ook naar andere technieken, die nu bijvoorbeeld worden ingezet bij depressies, wordt onderzoek gedaan. "BDD staat wat minder in the picture dan bijvoorbeeld eetstoornissen, maar er is beweging, dus daar ben ik blij mee. Het zou fijn zijn als het nog bekender wordt."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -

*In verband met privacy is haar naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.