Geen stage door discriminatie: "Ik mocht geen hoofddoek dragen"

Als student van de mbo-opleiding Medewerker Marketing & Communicatie begon de 18-jarige Nasrin twee jaar geleden vol goede moed de zoektocht naar haar allereerste stageplek. Dat bleek uiteindelijk een moeilijke opgave. "Er waren bedrijven waarbij zowel ik als klasgenoten met een autochtone achtergrond solliciteerden. Ik merkte dat ik bij bepaalde bedrijven twee weken lang niks te horen kreeg en soms helemaal niets. Dat terwijl andere klasgenootjes meteen de dag erna op gesprek werden uitgenodigd."

Mening over vluchtelingen

Na dit soort gebeurtenissen legde Nasrin niet meteen de link met stagediscriminatie. Dat kwam later, nadat ze bij sommige bedrijven een aantal bizarre vragen kreeg voorgeschoteld tijdens de sollicitatiegesprekken.

Nasrin heeft een Koerdisch-Iraakse achtergrond en haar ouders zijn vluchtelingen geweest. Tijdens een van haar sollicitatiegesprekken werd de hele tijd haar mening gevraagd over vluchtelingen. "Op dat moment was ik 16 jaar oud en voelde ik me ontzettend oncomfortabel", vertelt Nasrin. "Ik bevond me bij een bedrijf waar zo'n 60 witte mannen werkten en werd in een hoekje geduwd. Het enige wat ik op dat moment dacht, was: ik ga dit gesprek uitzitten en dan meteen naar huis om deze dag te vergeten. Ik durfde er niets van te zeggen, maar ik kreeg later wel te horen dat ik chagrijnig keek. Alsof dat niet logisch is als je zulke vragen krijgt."

Schoonmaker

Het was helaas niet het enige fucked up sollicitatiegesprek dat Nasrin moest voeren. "Mijn man vertelde mij dat ik Iraanse mensen niet moet vertrouwen, omdat die vaak liegen", kreeg ze bij een ander bedrijf te horen van degene die tegenover haar zat. Dat terwijl Nasrin niet eens een Iraanse achtergrond heeft.

"Ik had zoiets van: oké, raar dit. Daarna praatte ze verder en vroeg ze ineens of ik een schoonmaker had in mijn familie." Die vraag was uiteindelijk het keerpunt voor Nasrin. "Tot aan dat moment dacht ik namelijk dat het aan mij had gelegen, maar na die vraag besefte ik van: dit is gewoon discriminatie. Ze stereotypeerde mij en dacht: laat ik even alles uitproberen wat ik in mijn hoofd heb."

Er ging op dat moment van alles door Nasrins hoofd heen. Ze was boos en wilde dat uiten, maar iets hield haar tegen. "Ik dacht: als ik nu boos word, ben ik straks weer die 'boze buitenlandse vrouw' in hun ogen. Dat vind ik een verschrikkelijk stereotype, omdat ik evenveel recht heb als ieder ander om boos te doen als iemand dat soort dingen tegen me zegt. Daarnaast dacht ik: damn, heb ik wel de goede opleiding gekozen en wil ik wel in Nederland werken met dit soort mensen om me heen?"

Toegankelijkheid

Gelukkig voor Nasrin hebben deze nare ervaringen geen gevolgen gehad voor haar studie. Zo is ze uiteindelijk bij supertoffe bedrijven beland voor haar stages. "Het heeft geen slecht effect gehad op mijn studie, maar ik heb er natuurlijk wel onnodig veel tijd ingestoken."

Volgens Nasrin gaat het op meerdere vlakken fout wat betreft stagediscriminatie, maar ze vindt vooral dat de toegankelijkheid voor het indienen van een klacht verbetering nodig heeft.

"Er wordt nog steeds te weinig melding gemaakt en veel bedrijven komen er nog altijd te makkelijk mee weg. Ik denk dat stagediscriminatie tegen te gaan is als de erkenningen van bedrijven simpelweg worden afgepakt. Op die manier krijgen stageplekken niet meer de mogelijkheid om er een te zijn zodra ze dat niet verdienen. Het is te belachelijk voor woorden dat ze je niet aannemen vanwege je identiteit."

'Hoofddoek verboden'

Ook de 18-jarige Samia kreeg anderhalf jaar geleden te maken met stagediscriminatie. Voor haar opleiding Onderwijsassistente ging ze langs bij een school om na te vragen of ze daar stage mocht lopen. "Toen is mij verteld dat ze liever niet iemand aannemen met een hoofddoek. Ik had geen keuze, als ik daar stage wilde lopen, moest ik 'm afdoen."

Het feit dat de schoolmedewerker dit recht in haar gezicht zei, shockeerde Samia. Pas bij thuiskomt realiseerde ze zich dat ze was gediscrimineerd. "Je voelt een bepaalde onmacht", vertelt Samia. "Je bent wie je bent en ik vind dat iedereen je moet accepteren zoals je bent. Zodra dat niet gebeurt, ga je ook een beetje aan jezelf twijfelen. Ik dacht van: gaat mijn hoofddoek mij in de weg zitten voor mijn toekomst?"

Stereotypes

Volgens Samia is het problematisch dat veel mensen snel in groepjes of hokjes worden geplaatst. "Daardoor ontstaan heel veel stereotypes en gaan mensen negatief denken over een groep, zonder dat zij er ooit mee te maken hebben gehad. Doordat islamitische mensen op een bepaalde manier worden neergezet in de media, weten anderen vaak niet beter. Daardoor denken sommigen misschien dat ik ‘te gevaarlijk' ben om iemand les te geven."

Anoniem solliciteren

Zelf is Samia voorstander van anoniem solliciteren. "Natuurlijk wordt het probleem daarmee niet volledig opgelost, omdat je als het ware nog steeds niet helemaal jezelf kunt zijn. Toch denk ik dat het een goede oplossing zou zijn, omdat discriminatie al zo lang een probleem is en ik niet weet of we het wel zo snel kunnen uitroeien."

'Niemand kan je wat maken'

Lange tijd zat ze ermee dat ze was afgewezen vanwege haar hoofddoek. Samia durfde er niet over te praten, omdat er destijds nog niet veel werd gesproken over stagediscriminatie. Inmiddels is er veel meer aandacht voor, onder andere door middel van de campagne #KIESMIJ, waarvoor een platform werd opgericht waar werkgevers, scholen en studenten terechtkunnen voor hulp bij het tegengaan en het voorkomen van stagediscriminatie.

Ook goede ervaringen

"Ik heb nooit de hoop verloren", zegt Samia. Doordat er steeds opener over stagediscriminatie wordt gepraat, raapte ook zij de moed bij elkaar om dat te doen. "Met mijn verhaal wil ik aan iedereen laten zien van: anderen kunnen zeggen wat zij willen, maar blijf altijd sterk in je schoenen staan. Niemand kan je wat maken."

Uiteindelijk wist Samia na haar afwijzing een leuke stage te vinden bij een middelbare school. "Soms ben ik gewoon blij dat ik op die andere school ben afgewezen en bij mijn huidige stage ben aangenomen. Deze stage heeft me zoveel kansen gegeven en ik heb ontzettend veel geleerd."

'Normbeeld'

Een oplossing, dat is wat nodig is. En een goede oplossing vereist vaak onderzoek. Daar weet de 20-jarige Francisca alles van. Via haar opleiding Communicatie aan de Hogeschool Inholland in Rotterdam is zij namelijk onderdeel van een onderzoeksteam dat op dit moment onderzoek doet naar stagediscriminatie.

Voor het onderzoek is onder andere gekeken welke oorzaken er zijn vanuit werkgevers. Zo vertelt Francisca dat veel werkgevers nog steeds vasthouden aan een bepaald 'normbeeld' als het gaat om het aannemen van stagiaires.

"Dat is het standaard beeld van een autochtone Nederlander met blond haar en blauwe ogen. Werkgevers zijn vaak bang voor het 'onbekende', vooral als er wordt afgeweken van die norm. Dat kan bijvoorbeeld door een migratieachtergrond, een niet-Nederlandse naam, een religie die afwijkt van de heersende norm, maar ook door dingen als huidskleur, lichamelijke beperkingen, gender en seksuele geaardheid."

Vooringenomenheid en tijdsdruk

Volgens Francisca zijn werkgevers vaak ook vooringenomen als ze ooit een slechte ervaring hebben gehad. "Als er bijvoorbeeld ooit iets slechts is gebeurd met een vrouw, dan denken ze: we gaan geen vrouwen meer aannemen om die negatieve ervaringen te voorkomen. Dat gebeurt net zo goed als een werkgever een slechte ervaring heeft gehad met iemand met een migratieachtergrond. Dat resulteert dan vaak in de uitsluiting van alle mensen met die specifieke achtergrond."

Ook tijdsdruk blijkt een grote rol te spelen bij werkgevers, waardoor ze onbewust sneller kiezen voor de 'bekende weg' en zo iemand met een migratieachtergrond sneller skippen. "Dat is raar, omdat het gaat om studenten die op hetzelfde niveau studeren. Dan wordt de keuze niet gebaseerd op de kwaliteiten, maar puur op iemands achtergrond. Met ons onderzoek willen we werkgevers bewustmaken van het feit dat stagediscriminatie ook onbewust plaatsvindt. We willen voorkomen dat mensen op basis van vooroordelen niet worden aangenomen."

Minder goede netwerken

Maar zijn er ook andere redenen voor afwijzingen die niet met stagediscriminatie te maken hebben? Jazeker, zegt Francisca. "Een voorbeeld is dat jongeren met een migratieachtergrond vaak minder goede netwerken hebben als het gaat om het vinden van een stageplek. Daardoor versturen ze vaker een open sollicitatiebrief, wat er weer voor zorgt dat die op 'de stapel' terechtkomt en er niet op wordt gereageerd."

Taalbeheersing

Het onderzoeksteam van Francisca kwam ook andere vormen tegen van stagediscriminatie, zo blijkt taalbeheersing eveneens een grote rol te spelen. Je kent de pijn vast wel, wanneer je na het versturen van je cv één klein taalfoutje ziet en dan al genoeg weet: je wordt afgewezen. Dat is niet eerlijk volgens Francisca. "Taal is eigenlijk maar één aspect", zegt ze. "Het is helemaal niet representatief voor de andere kwaliteiten van die persoon. Toch kan iemand als 'niet goed genoeg' gezien worden door zo'n foutje."

Grote impact

Helaas hebben de ervaringen met stagediscriminatie vaak grote impact op het welbevinden en het zelfvertrouwen van studenten. "We zien dat het vaak leidt tot gevoelens van onmacht en onzekerheid. Daardoor krijgen ze geen vertrouwen meer in het vinden van een stage. Die demotivatie zorgt er uiteindelijk voor dat ze een kleinere slagingskans hebben op de stagemarkt. Dat wordt eigenlijk een soort vicieuze cirkel."

Behoefte aan openheid en feedback

Uit de gesprekken dat het onderzoeksteam van Francisca met studenten voerde, kwam vooral naar voren dat studenten behoefte hebben aan openheid en feedback van bedrijven. "Studenten willen beoordeeld worden op hun kwaliteiten en niet op dingen als de afkomst van hun ouders of hun religie. Vaak sturen werkgevers een standaard mailtje waarin niet staat waarom zij iemand niet hebben aangenomen. Daar hebben studenten natuurlijk niets aan. Het is gewoon heel handig om te weten waarom je niet bent aangenomen."

Platform voor studenten en werkgevers

Het onderzoek van Hogeschool Inholland zit inmiddels in de afrondingsfase. Om met een oplossing te komen, gaat het onderzoeksteam verschillende aanbevelingen doen aan zowel studenten als werkgevers en het onderwijs. Er komt onder andere een website en platform met allerlei tips, waarop werkgevers en studenten makkelijker met elkaar in contact kunnen komen. "Met ons platform willen we jongeren dingen gaan leren als het krijgen van een gemotiveerde houding en het maken van een goede sollicitatiebrief of goed cv, ook willen we tips geven voor het creëren van een goed netwerk."

Maar het onderzoeksteam wil ook onderwijsinstellingen aansporen om studenten beter te ondersteunen bij het vinden van stageplekken en het voorzien van informatie. "Ik heb zelf bijvoorbeeld nooit geleerd hoe ik een goed cv moet opstellen. Dat moest ik zelf ervaren. Het onderwijs moet daarin een grotere en ondersteunende rol gaan spelen. Daarmee hopen we dat studenten beter voorbereid op zoek kunnen naar een stage."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -