Wachtlijsten in de GGZ: ''Ik moest 8 maanden wachten op de juiste hulp"

Marokko

Amin kreeg vlak voor de pandemie te maken met psychische klachten. Hij raakte in een psychose en depressie. ‘’Het ging gewoon echt slecht met me. Ik deed heel raar in die periode en herkende mezelf niet meer. Eén ding wist ik op dat moment wel: ik heb zo snel mogelijk hulp nodig.’’ Mede door de verhalen over lange wachttijden besloot Amin om zijn behandeling niet in Nederland, maar in Marokko te zoeken. ‘’Ik werd daar meteen geholpen. Door medicatie was ik binnen twee weken weer stabiel en kon vervolgens aan mijn onderliggende problemen werken. Ik ben blij dat ik die keuze heb gemaakt, want ik zou echt niet weten wat er met mij zou zijn gebeurd als ik zo lang in Nederland op een behandeling had moeten wachten. Het is eigenlijk echt belachelijk dat je in Nederland zo lang moet wachten, waardoor je problemen alleen maar erger worden. Het is niet goed voor de jongeren, niet goed voor de zorg. Ik snap niet waarom het in een land als Nederland zo lang kan duren.'’

De wachttijd was niet de enige reden voor Amin om zijn zorg in Marokko te zoeken. Hij had namelijk ook het gevoel dat de psychiaters en psychologen hem daar beter zouden begrijpen, omdat ze daar dezelfde cultuur en religie delen: ‘’Het fijne eraan was dat de behandeling daar niet alleen klinisch voelde. Er werd tijdens mijn behandeling naast alle medische termen ook teruggekoppeld naar de Islam. Dat was echt heel belangrijk voor mij.’’ Het ging door het vroege ingrijpen gelukkig redelijk snel weer beter met Amin, waardoor hij na een paar weken alweer terugkeerde naar Nederland.

Problemen sinds Corona

Er zijn op dit moment veel jongeren die mentaal worden geraakt door de coronacrisis. Om een beeld te schetsen van de huidige situatie: de crisisopvang in de jeugdpsychiatrie is overbelast en uit het onderzoek van het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-out blijkt dat maar liefst 82 procent van de jongeren dreigen uit te vallen door een burn-out. Jongeren vormen daarmee de grootste bevolkingsgroep met kans op een burn-out.

Een lange wachttijd in de GGZ kan serieuze gevolgen hebben voor de jongeren in kwestie. Ze lopen steeds langer rond met psychische problemen en zonder hulp kunnen die klachten steeds complexer worden. Die klachten kunnen sommige jongeren zelfs fataal worden. Hoewel dit een probleem is dat al een aantal jaar speelt, lijkt het nu nog meer te worden versterkt door de coronapandemie.

Geduld

Ingie had voor de coronacrisis nooit last van geestelijke klachten, maar sinds de pandemie kreeg ze last van paniekaanvallen. ‘’Het gebeurde niet heel vaak, maar als het gebeurde, was het echt heftig. Ik ben toen naar de huisarts gegaan om mijn situatie uit te leggen. Daar kreeg ik te horen dat ik normaal gesproken zou worden doorverwezen naar de GGZ voor tien consulten en daarna bij een psycholoog terecht zou kunnen. Die tien consulten vond mijn huisarts overdreven, zij verwees mij daarom meteen door naar een psycholoog.’’ Ingie kon, na drie weken wachten, de psycholoog bellen om haar intake te doen. ‘’Toen kreeg ik te horen dat de wachttijd zo’n dertien à veertien weken bedraagt. Dat is best wel lang.’’

Ingie wacht nog op haar behandeling. ‘’Er is niet echt iets wat ik kan doen. Je moet gewoon geduld hebben, denk ik.’’ Op het moment van spreken zit Ingie in Egypte, waar ze zojuist haar oom heeft verloren. ‘’Dat is gezien mijn huidige situatie extra lastig. Het was fijn geweest als er iemand was die me op dat moment kon helpen.’’ Ingie is wel blij dat haar klachten relatief gezien nog meevallen. ‘’Ik heb geen depressie. Maar ik kan me voorstellen dat als je dat wel hebt, en alleen op jezelf aangewezen bent, dat het best lastig kan zijn. Je zou maar zelfmoordneigingen hebben in deze tijd. Het lijkt erop dat ze je pas meteen willen helpen als je aan de extremen voldoet.’’

Acht maanden

Ook Asma heeft ervaring met lange wachtrijen. Zij begon twee jaar geleden haar GGZ-traject. Ze startte dus ruim voor de verspreiding van het coronavirus, maar toch waren de wachtlijsten toen al problematisch lang. ‘’Ik denk dat ik acht maanden heb gewacht voordat ik de juiste hulp kon krijgen.’’ In die wachttijd kreeg ze een 'overbrugging' bij de huisarts. ‘’Daar sprak ik één keer per week met de huisartspsycholoog, maar dat was alleen praten en geen echte behandeling. Enerzijds was het fijn omdat ik met iemand kon praten, maar aan de andere kant had ik niet het gevoel dat het mij vooruit hielp.’’

Tijdens die acht maanden wachttijd is Asma steeds meer negatievere gedachten gaan ontwikkelen. ‘’Op een gegeven moment was ik suïcidaal.’’ Op dat moment trok ze weer aan de bel en werd haar wachttijd gelukkig verkort. ‘’Het is een beangstigend idee dat het heel anders had kunnen aflopen als ik dat niet had gedaan. Er zijn een hoop anderen die dat niet kunnen uiten en steeds verder in hun problematiek raken. Dat vind ik zorgwekkend.’’

Asma krijgt nu al een tijdje therapie voor haar angstaanvallen en traumaverwerking. Sommige sessies zijn nog op locatie, maar haar therapie is ook online of telefonisch. Toen die sessies een week of twee uitvielen aan het begin van de coronacrisis vond ze het toch lastig. ‘’Dan voelde ik echt die behoefte aan hulp.’’

Geld

Anouk Taytelbaum is psycholoog en praktijkhouder, maar haar praktijk behoort niet tot de gecontracteerde zorg. In particuliere praktijken, zoals die van Anouk, werken wel genoeg gekwalificeerde mensen die bij zouden kunnen springen en de wachtrijen zo een stuk korter zouden kunnen maken. Hoezo gaan al die jongeren in de wachtrij dan niet gewoon naar de niet gecontracteerde zorg? Bij haar kan je namelijk wel direct worden geholpen.

Door het huidige zorgstelsel is dit makkelijker gezegd dan gedaan. Je moet namelijk zelf alle kosten voorschieten om die vervolgens pas aan het einde van je behandeling te kunnen declareren bij je verzekeraar. Dat is voor veel jongeren financieel niet haalbaar en daardoor vallen zij tussen wal en schip. ‘’Wij kunnen genoeg mensen helpen, maar ze moeten door de huidige situatie wel voor een lange termijn zelf voorschieten. Er ontstaat op deze manier een hele kromme situatie’’, legt Anouk uit. Qua behandeling is er geen verschil, je moet voor een particuliere praktijk namelijk ook gewoon een doorverwijzing hebben van de huisarts. Het loopt stuk op geldzaken. Ze kijkt daarom met pijn in haar hart naar de huidige situatie.

Zorgprestatiemodel

Vanaf 2022 verandert de situatie wel een beetje in de goede richting en maakt het huidige zorgmodel plaats voor het zorgprestatiemodel, waardoor je wel per behandeling een declaratie zou kunnen indienen. Maar dat is volgens Anouk nog steeds geen ideale situatie. ''Je bent dan bij veel verzekeraars nog steeds niet vrij om je eigen keuze te maken over waar en hoe je je behandeling wilt volgen. Vooral tijdens een pandemie denk ik: joh hou toch eens op met dit gesodemieter en zorg ervoor dat al die mensen de hulp krijgen die ze nodig hebben. De verzekering moet gewoon veel coulanter worden.’’

Lijm de zorg

De oplossing ligt volgens Anouk in een systeem waarbij mensen vrij zijn om te kiezen waar ze hun hulp willen halen en dat het ook wordt vergoed. ‘’Op de huidige manier gaat de lijst niet weg, maar wordt de situatie alleen schrijnender. De oplossing is om de geestelijke gezondheid als een prioriteit te zien.’’

Het is tijd dat die signalen door de politiek gehoord worden en er wat verandert, vinden ook de oprichters van Lijm de Zorg, een actiegroep van patiënten, naasten en medewerkers die zich inzet om de GGZ en jeugdzorg te verbeteren. Een van de oprichters Charlotte Bouwman kreeg zelf pas haar behandeling na 1047 dagen op de wachtlijst gestaan te hebben. Lijm de Zorg voert nu al meer dan een jaar actie om de politiek ertoe te brengen om de bureaucratie te verminderen, zodat hulpverleners zich weer kunnen richten op wat ze willen doen: mensen helpen. In hun manifest beschrijven ze wat er moet veranderen. Je kunt ze steunen door hier het manifest te ondertekenen.

Zorg voor elkaar

Als je tussen wal en schip belandt en lang moet wachten op professionele hulp, is het belangrijk om met iemand te praten. ‘’Zorg ervoor dat je iemand hebt waar je regelmatig mee afspreekt. Zoek iemand waar je je goed bij voelt en in ieder geval mee kan (video)bellen. Hou structuur in je leven en als je in je eentje zit weg te kwijnen op je kamer, ga dan weer even terug naar je ouders als dat kan’’, vertelt Anouk. Als je wel geld hebt, en een lange wachttijd moet overbruggen, raadt Anouk het aan om alsnog te kijken naar een kort traject bij een particuliere praktijk. ‘’Als de wachttijd erg oploopt, worden de klachten steeds zwaarder en hebben de jongeren vaak ook langduriger hulp nodig.’’

Asma zit in het onderwijs en ziet dat ook haar leerlingen het steeds moeilijker hebben. Terwijl ze bezig is met haar eigen traject probeert ze tegelijkertijd haar leerlingen te helpen. ‘’Ik hou mijn leerlingen extra in de gaten en probeer met hen of hun ouders in gesprek te gaan. We zijn in deze tijden nog meer op elkaar aangewezen dan normaal. Als je hulp nodig hebt en op een wachtlijst komt te staan, is het nog belangrijker dat je netwerk goed is en je in ieder geval kan praten met iemand. Ik zie de laatste tijd gelukkig wel steeds meer dat iedereen bewuster is geworden over het belang van je mentale gezondheid en dat mensen bereid zijn om elkaar te helpen door bijvoorbeeld een luisterend oor te bieden.’’ Check de mensen om je heen en doe iets kleins voor ze. Een kleine moeite voor jou kan heel veel betekenen voor iemand die het moeilijk heeft.

*In verband met privacy is deze naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -