Mannentranen als meme: onschuldig grapje of kwalijk stereotype?

MEMES

De snelheid waarmee een emotionele Will Smith werd omgedoopt tot een massaal gedeelde meme laat zien hoe makkelijk er gespot wordt met een huilende man. Will werd emotioneel tijdens een Red Table Talk met zijn vrouw Jada, die toegaf tijdens hun break een relatie met een andere man gehad te hebben. Zijn betraande gezicht werd vervolgens binnen no time toegevoegd aan het rijtje van populaire 'huilende mannen'-memes, met 'Crying Jordan' en 'Dawson's Ugly Cry' als voorgangers.

Ook Kanye Wests huilbui veroorzaakte een stroom aan grappen, alsof het vooral een vermakelijke gebeurtenis was. Hij barstte in tranen uit toen hij tijdens zijn toespraak bij een campagnebijeenkomst vertelde over het feit dat hij abortus had willen plegen toen zijn vrouw Kim zwanger was. Ye lijdt aan een bipolaire stoornis en heeft daardoor heftige stemmingswisselingen, waar zijn familie zich grote zorgen om maakt. Hoewel mentale gezondheid een serieus onderwerp is, lijkt het makkelijk om hier grappen over te maken, zeker wanneer het (mannelijke) beroemdheden betreft.

Sekseverschil

Hoewel humor soms prettig kan zijn om zware onderwerpen op een luchtige manier te tackelen, is het ook kwalijk dat emotionaliteit onder mannen vaak wordt weggelachen of als vermaak wordt gebruikt. Helemaal als je bedenkt dat mannen over het algemeen al minder makkelijk over emoties praten dan vrouwen. "Het is een sekseverschil dat heel stereotiep is, maar wel een beetje zo is. De behoefte is bij mannen gewoon wat minder aanwezig, maar ze kunnen het wel prima leren", legt psycholoog Pieternel Dijkstra uit. Ze vertelt dat vrouwen over algemeen wat beter zijn in het herkennen en begrijpen van hun emoties en die van anderen, wat alles te maken heeft met de emotionele intelligentie. "Vrouwen hebben dat doorgaans wat meer. Mannen hebben wel de potentie, maar door de samenleving, waarin een man stoer moet zijn, worden ze daarin afgeremd."

GRAPJE?

Hoe schadelijk zo'n grapje is, ligt volgens Pieternel aan de soort humor. "Je hebt sociale humor, waarbij je door een grap mensen meer op hun gemak laat voelen. Dan kan het iets zijn waarmee je het onderwerp uit de taboesfeer haalt. Maar als je er echt iemand belachelijk mee maakt, noemen we het agressieve humor. Dan is het niet meer constructief en maak je het taboe juist groter."

Zo'n grapje over een huilende man zegt overigens meer iets over de grappenmaker, dan over de emotionele man in kwestie, zegt Pieternel. "Het is een projectie. Hij kan zijn eigen kwetsbare kant niet herkennen. Het is de beperkte blik van de ander die een klimaat schept waarin het laten zien van emoties niet normaal is. Je ziet hun eigen opvoeding terug. Misschien is in zijn jeugd wel gezegd dat huilen niet normaal is. "

'ECHTE MANNEN KRIJGEN GEEN DEPRESSIE'

Dat mannen minder snel praten over hun mentale issues komt volgens professor e-mental health Heleen Riper ook door schaamte, taboe en stigmatisering, zo vertelde ze aan Nu.nl. "Psychische problemen, zoals stemmingsstoornissen, worden nog altijd voornamelijk geassocieerd met vrouwen. Psychische problemen stroken niet met het beeld dat veel mannen van zichzelf hebben. Onder sommige mannen speelt bovendien de overtuiging 'echte mannen krijgen geen depressie'. Ze vinden dat ze hun problemen zelf moeten oplossen."

Dat laatste kan best problematisch zijn als je eigenlijk wel serieus hulp kan gebruiken. Onderzoekers noemen het ook wel de silent crisis of men's mental health, doelend op het hoge percentage mannen dat zelfmoord pleegt, verslavingsproblemen heeft of aan mentale aandoeningen lijdt, met daartegenover het lage aantal mannen dat daar ook hulp voor zoekt. Zo is ook in Nederland het aantal mannen dat overlijdt aan zelfmoord twee keer zo groot als het aantal vrouwen, terwijl de hulplijn van 113 zelfmoordpreventie maar weinig telefoontjes van mannen ontvangt.

"Verslaving weerspiegelt het onvermogen om met gevoelens om te gaan en misschien ook wel de bereidheid. Je moet bereid zijn om jezelf onder ogen te komen wanneer je hulp vraagt." - Pieternel Dijkstra

to share or not to share

De angst om als zwak of niet-mannelijk gezien te worden blijkt bij veel mannen dus groter dan hun drang om geholpen te worden om van hun problemen af te komen of deze überhaupt al met iemand te delen. Dat is terug te zien in de cijfers van een groot onderzoek van Psychologie Magazine. Daaruit blijkt dat zo'n 40% van de mannen nooit zijn angst laat merken, 33% nooit zijn onzekerheid of schaamte en 20% nooit zijn verdriet. Slechts 12% geeft het toe als ze verdrietig zijn en huilt hier soms bij.

Het is overigens niet zo dat praten over je gevoelens altijd automatisch voor iedereen het beste is, vertelt psycholoog Pieternel. "Dat is misschien zo als je er last van hebt, maar sommige mensen hebben baat bij sporten of afleiding zoeken", aldus Pieternel. "Wat alleen niet werkt, is het ontkennen of onderdrukken van je gevoelens. Daar gaat het niet van weg. Als je het niet de nodige aandacht geeft, gaat het sudderen."

WOEDE IN PLAATS VAN VERDRIET

Verschillende onderzoeken wezen al uit dat mannen kwetsbare gevoelens vaak liever wegstoppen en omzetten in woede en frustratie. Dat is makkelijker om te uiten, omdat het je mannelijke imago over het algemeen niet aantast. "Mijn emoties zet ik om in agressiviteit", zingt ook Lil Kleine in Verleden Tijd. Pieternel noemt dat een 'harde emotie'. "Daar bescherm je jezelf mee. Daaronder gaat vaak een zachte emotie schuil, zoals angst of verdriet. Mannen zijn zich daar minder vaak bewust van. Ze zijn minder goed in staat om het te herkennen, ook omdat ze er minder vaak over praten dan vrouwen."

Vroeger was het trouwens niet zo dat tranen het stoere imago van een man aantastten. In de klassieke oudheid, de Middeleeuwen en ook daarna nog, was het gewoon geaccepteerd. "In die tijd vond men tranen een teken van oprechtheid", legde hoogleraar emoties en welbevinden Ad Vingerhoets uit in Het Parool. Later werd huilen iets voor vrouwen en moesten mannen, die nog steeds gezien werden als het sterkere geslacht, hun emoties bedwingen. "Tranen waren alleen sociaal geaccepteerd ­tijdens speciale rouwceremonies. Op die ­momenten werden ze uitgelegd als uiting van patriottisme, niet als teken van zwakte."

Kwetsbare kant verstoppen

Nu is het taboe niet meer zo groot als toen, maar toch krijgen vrouwen nog vaak de rol van emotioneel en zorgzaam toegewezen en mannen die van sterk en zelfverzekerd. Die opvattingen hoeven niet eens per se uitgesproken te worden. De angst voor eventuele afwijzing en het 'verliezen van je mannelijkheid' is genoeg om de regels in stand te houden.

Documentairemaakster Sunny Bergman onderzocht deze regels en ideeën in de 2Doc Man Made, waarin allerlei verschillende soorten mannen bespreken wat 'mannelijkheid' nou eigenlijk is. "De film focust op de manier waarop we als maatschappij jongens opvoeden tot man, waarbij de kwetsbare kant niet wordt toegestaan." Ze onderzoekt ook hoe die mannelijkheid als een gevangenis kan voelen als het ervoor zorgt dat je je gevoelens gaat onderdrukken. "Mannen leren dat ze de vrouwelijke eigenschappen in zichzelf moeten negeren, ontkennen en onderdrukken", klinkt het tijdens een groepssessie over het begrip mannelijkheid. Wanneer een van de deelnemers emotioneel wordt wanneer hij vertelt over zijn vader en vervolgens een andere man knuffelt, roept dat bij een van de andere mannen ongemakkelijke gevoelens op. "Ik raak een beetje verzadigd door al die emo-talk. Dat het zo doorgaat op de kwetsbaarheid van mannen, het verveelt me. Ik heb zin om voetbal te kijken."

MEER DAN ALLEEN BOOS OF BLIJ

De man die in de docu zijn tranen liet zien, is Redouane. Hij is songwriter en ondernemer en daarnaast ook ambassadeur van stichting Emancipator, die zich onder andere inzet om de ideeën over mannelijkheid te veranderen in de strijd voor meer gendergelijkheid. Redouane geeft workshops op middelbare scholen over dit onderwerp. Met jongeren praat hij over wat 'mannelijkheid' eigenlijk is en hoe de samenleving daarnaar kijkt. "De man is ook emotioneel, maar over het algemeen kennen ze alleen blijheid en boosheid. Dat wordt van jongs af aan meegegeven, maar er zit natuurlijk nog een heel spectrum tussen. Ze moeten sterk, hard en dominant zijn en daardoor leren ze het te onderdrukken. Uiteindelijk zijn er dan maar twee emoties die eruit komen."

ONTLEREN

Volgens Redouane kan je alles wat je leert ook weer 'ontleren'. "Maar dat gaat moeilijk als het gedrag heel erg normaal is geworden en het onbewust gaat." Niet alleen bij mensen zelf en in de opvoeding, maar ook in het hele systeem moet iets veranderen. "Kijk bijvoorbeeld hoe er naar mannen en vrouwen wordt gekeken in tv-programma's als 'The Villa' of 'Ex On The Beach'." In die programma's zijn de mannen vrijwel altijd macho-types: dominant, agressief en niet bezig met emoties, terwijl vrouwen vaak juist huilend in beeld verschijnen.

De meeste winst valt volgens Redouane te behalen bij de jongere generaties. "Kinderen moeten leren dat emoties bij een mens horen en dat het dan niet uitmaakt welk gender je hebt. Gelijk zullen we nooit worden, maar gelijkwaardig wel." Tijdens de workshops ziet Redouane dat er babystapjes worden gezet. "Het is verrassend hoe ze in het begin en aan het einde over iets denken. Een keer kwam er een jongen naar voren die zijn excuses aanbood voor het gedrag dat hij had vertoond. Hij zou er meer op gaan letten. Het gaat allemaal om bewustwording."

Elkaar aanspreken

Het zou volgens Redouane ook helpen als mannen elkaar aanspreken op gedrag dat stereotypes in stand houdt. "Ze moeten verantwoordelijkheid nemen om samen stappen te zetten." Dat is iets waar steeds meer mannen voor pleiten, zo ook acteur en voormalig American football-speler Terry Crews. Wereldwijd geeft hij toespraken over de schadelijke gevolgen van het onderdrukken van je emoties en het in plaats daarvan gebruiken van geweld en agressiviteit om respect af te dwingen.

Hier in Nederland zijn er gelukkig steeds vaker mannen met een voorbeeldfunctie, denk aan rappers of andere publieke figuren, die openlijk over mentale issues spreken. Zo sprak Bizzey open over zijn depressie, net als Woenzelaar, en ook Qucee en Typhoon zijn niet bang om hun tranen te laten zien wanneer ze vertellen over moeilijke momenten. Hopelijk kan dit als tegengeluid werken van de lollige memes en aan jongens laten zien dat je ook prima mannelijk én kwetsbaar kunt zijn. "Emoties tonen en je kwetsbaar opstellen kost veel meer kracht dan mensen denken", aldus Redouane. "Dat moet niet onderschat worden."

Bron hoofdfoto: Twitter: tariqnasheed/Red Table Talk/YouTube: CNN/Dawson's Creek

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -