Wordt cocaïne steeds normaler? "Zodra er wordt gedronken, komt er een lijntje bij"

'Eigenlijk overal'

Nieuwskamer deed een tijdje terug onderzoek naar cocaïnegebruik onder jongeren. India ging daarvoor naar een uitgaansgelegenheid waar veel gesnoven wordt. "Daar ontdekte ik dat het genormaliseerd is en dat veel mensen het gebruiken", vertelde ze daarover tegen FunX. "En dat het eigenlijk overal gebeurt: buiten en binnenin de club, het maakt niet uit." Volgens haar zijn daar verschillende redenen voor. "Sommigen gebruiken het om een kick te krijgen, langer door te gaan en zelfverzekerder te worden, maar er zijn ook jongeren die het gebruiken als een soort uitvlucht van mentale problemen die ze ervaren."

Ook FunX-luisteraars zien dat er in hun omgeving heel wat afgesnoven wordt. "Ik heb vaak mijn vrienden opgehaald, omdat ze eraf (onder invloed, red.) zijn", vertelt Imad in de FunX-app. "En niet bij een club of tijdens het uitgaan, maar gewoon thuis. Dan belanden ze in het bos ofzo." Ook Kim ziet dat het lang niet alleen in de club wordt gebruikt. "Ik ben verhuisd naar het noorden. Hier lijkt het alsof iedereen doorgesnoven is. Ik ben met m'n huis bezig en de stukadoor nam gewoon een lijntje."

Biertje en een lijntje

In het geval van Rick (24) is de hoeveelheid coke die hij voorbij ziet komen afhankelijk van met welke vriendengroep hij optrekt. "Ik heb lang gestudeerd in Delft. Daar gebeurde het eigenlijk helemaal niet, of het was er in ieder geval niet normaal." Maar in Rotterdam, waar hij woont, ziet hij dat er wel veel gesnoven wordt. "In bepaalde vriendengroepen hoort cocaïne er gewoon bij als je uitgaat. Zoals een biertje erbij hoort, hoort een lijntje er ook bij. Zodra er iets gedronken wordt, wordt er ook wel iets gesnoven. Dat kan bij het uitgaan zijn, maar ook gewoon thuis.

Rick ziet dat veel mensen beginnen met gebruiken, omdat hun vrienden het doen. "Zodra je in bepaalde vriendengroepen zit waarin het normaal is, denk ik dat je het zelf ook automatisch normaal gaat vinden. Er is altijd iemand die ermee begint en die de rest dan een beetje aansteekt. En dan zit je eraan vast."

Twee keer per jaar

Zelf gebruikt Rick af en toe cocaïne. "Ik heb een regel: ik gebruik tijdens Lowlands en oud en nieuw en that's it. En dan ook niet per se altijd", vertelt hij over de afspraak die hij met zichzelf heeft gemaakt. "Ik ben best wel verslavingsgevoelig, dat weet ik van mezelf, dus het is een beetje om mezelf in bedwang te houden." Zijn vrienden die regelmatig gebruiken, zoekt Rick op dit moment bewust bijna niet meer op. "Het is gewoon minder gezellig als je uit bent en iedereen is aan het snuiven behalve jij."

Voor mensen die niks van drugs moeten hebben, is het volgens Rick wel kwalijk dat cocaïne gebruiken soms zo vanzelfsprekend is. Het kan namelijk zorgen voor groepsdruk. "Het wordt soms dan toch een beetje verwacht. Net als wanneer je naar de bar gaat en geen biertje drinkt dat mensen dan vragen 'waarom niet?' Terwijl de vraag eigenlijk zou moeten zijn 'waarom wel?'"

Geen toename, wel zichtbaarder

Zeker als je regelmatig uitgaat, voelt het misschien alsof cocaïne steeds vaker - al dan niet op de achtergrond - aanwezig is. Toch is er geen grote toename te zien in de officiële cijfers, zo vertelt Eva Kalis van Jellinek. De meest recente cijfers van het Trimbos-instituut laten zien dat het gebruik onder volwassenen tussen 2016 en 2020 stabiel is gebleven. Op lokaal niveau is wel een toename te zien, onder andere in Den Haag, Utrecht, Eindhoven en Amsterdam. Hoe het gebruik zich in de afgelopen twee jaar heeft ontwikkeld, moet dus nog blijken.

"Uit cijfers blijkt dat het gebruik niet echt is toegenomen, maar we voeren wel steeds makkelijker het gesprek over drugs, dat is meer genormaliseerd", vertelt Eva. "Daardoor kan het overkomen alsof er een hele grote toename is." Bovendien is het gebruik zelf ook zichtbaarder en meer sociaal geaccepteerd geworden. "Het gebeurt niet meer stiekem in een dixietoilet. In coronatijd kwam alles op tafel te liggen op bijvoorbeeld huisfeestjes."

Verslaafd?

Wanneer het gaat over drugs komt al snel de angst voor verslaving om de hoek kijken. Dat is ook zo bij cocaïne. "Je kunt gelukkig niet na één keer verslaafd raken", aldus Eva. "Maar als je regelmatig gebruikt, kun je er wel geestelijk afhankelijk van raken. Je krijgt dan het gevoel dat je niet meer zonder kunt, zeker als je het gebruikt om bijvoorbeeld zelfverzekerder of energieker te worden." Dat is tricky, want naarmate je langer coke gebruikt, wordt de hoeveelheid die je nodig hebt om hetzelfde effect te bereiken steeds groter. Zo kun je dus makkelijk in de verleiding komen om vaker een lijntje te nemen.

Afspraken met jezelf maken zoals Rick dat doet, is volgens Eva heel belangrijk wanneer je besluit drugs te gebruiken. "Bij een verslaving heb je geen controle meer en krijg je achteraf spijt dat je vaker of meer hebt gebruikt dan je van plan was. Afspraken kunnen helpen om de controle niet te verliezen. We noemen dat 'harm reduction'-tips."

Nonchalant

Nina* (28) stoort zich vooral aan hoe makkelijk en onverantwoordelijk sommige mensen in haar omgeving met cocaïne omgaan. "Het gebeurt zo nonchalant. Ze maken vaak de keuze om te gebruiken op een moment dat ze niet toerekeningsvatbaar zijn, omdat ze dan al gedronken hebben of andere drugs hebben gebruikt", vertelt ze. Dat maakt Nina, die zelf niet gebruikt, bezorgd. "Dan nemen ze het aan van een vreemde op het toilet. Hoe weet je dan of het betrouwbaar is? Mensen denken niet na over de consequenties."

Het ligt eraan met welke vrienden ze is, maar Nina ziet dat er op verschillende plekken gesnoven wordt: op huisfeestjes, verjaardagen, festivals en in de club. "Voor sommigen is het superschokkend en anderen vinden het juist raar als jij het raar vindt." Ze denkt dat veel mensen coke gebruiken, omdat ze willen experimenteren en langer willen kunnen feesten. "Dat is een levensfase. Maar ik heb ook het idee dat sommigen dingen willen vergeten en zorgen willen ontvluchten."

Spanningen

Soms zorgt coke voor spanningen in Nina's vriendschappen en relaties. Ze vindt het vervelend als haar vrienden om haar heen gebruiken, zeker als ze dit niet aankondigen. "Laatst zouden we met z'n allen naar een feestje gaan, toen een vriendin ineens nonchalant zei: 'Zullen we coke bestellen?' Toen raakte ik wel geïrriteerd, maar ik probeerde dat niet te laten merken", aldus Nina. "Later zei ik wel: 'Ik ga je niet vertellen wat je wel en niet moet doen, maar ik wil wel je dat je weet dat ik er niet comfortabel mee ben'."

Minder leuk persoon

Het is bekend dat regelmatig coke gebruiken niet zonder schadelijke fysieke gevolgen gaat. "Je lichaam betaalt de rekening", aldus Eva. "Je voelt je heel fit, maar je lichaam moet ondertussen heel hard werken. Je kunt jezelf daardoor fysiek uitputten, je eetlust verliezen en veel gewicht kwijtraken, maar ook hartklachten of zelfs een hersenbloeding krijgen."

Maar ook mentaal zijn er gevolgen: cocaïne kan zorgen voor sombere gevoelens of juist opvliegendheid. "Uiteindelijk kan door regelmatig cokegebruik ook je persoonlijkheid veranderen. Je wordt een stuk onaardiger, arroganter en eigenlijk een minder leuk persoon", aldus Eva. Dat gebeurt heel geleidelijk en vaak heeft je omgeving dat eerder door dan jij. Op die manier heeft het dus ook invloed op je sociale en/of professionele leven. Denk aan het vergeten van afspraken, te laat komen op school of je werk of het stuklopen van vriendschappen.

Onbetrouwbaar

Nina heeft in een vroegere relatie zelf ervaren wat coke met iemand kan doen. Daarom heeft de drug voor haar een negatieve associatie. "Ik kwam er na die relatie achter dat m'n ex waarschijnlijk een cocaïneverslaving had. Hij loog heel lang over wie hij was", vertelt ze. "Ik vind het daardoor lastig om mensen die gebruiken te vertrouwen, omdat ik weet hoe het je kan beïnvloeden, vooral de manier waarop je met mensen omgaat."

Veel mensen vinden dat er iets moet gebeuren tegen het normaliseren van cocaïne. "Maar ik zou niet weten wat je eraan kan doen", zegt Rick. Ook Nina vindt dat lastig. "Ik denk dat er gewoon iets moet veranderen in de hele cultuur, niet alleen onder jongeren."

Bespreken

Als je je zorgen maakt om het cocaïnegebruik van je vrienden kan het best ingewikkeld zijn om dat bespreekbaar te maken. "Als er in vriendengroepen wordt gebruikt, wordt er vaak positief over drugs gepraat. Een keer niet willen meedoen of praten over hoe problematisch het gebruik wordt, is vaak een beetje taboe", aldus Eva. "Dat is jammer, want het is belangrijk dat dat ook bespreekbaar is en dat je kritisch naar elkaar kunt blijven: tot hoeverre blijft het nog leuk en is het nog recreatief?"

Volgens Eva is het helemaal geen gek idee om afspraken met elkaar te maken waardoor er ruimte ontstaat om dat lijntje ook gewoon over te slaan. "Push elkaar niet."

Oordeel niet

Heb je het idee dat iemand in je omgeving te ver door is geslagen met cocaïne gebruiken? Probeer dan een keer een-op-een met diegene te praten, adviseert Eva. "Ga op een open en vooral niet veroordelende manier in gesprek. Het liefst natuurlijk als je nuchter bent." Probeer daarbij niet in discussie te gaan, maar juist eerst te vragen naar de voordelen van het drugsgebruik. Wat vindt diegene er zo fijn aan? "Als je het daar lang genoeg over hebt gehad, komt er ruimte om ook de nadelen te bespreken en misschien te kijken naar hulp."

Hulp krijgen bij je drugsgebruik (of dat van een ander) betekent trouwens niet meteen dat je behandeld moet worden of in een kliniek terechtkomt. "We hebben bijvoorbeeld ook een advieslijn, waar je gratis en anoniem al je vragen over middelen kunt stellen", vertelt Eva. Daarnaast kan je ook bij je huisarts aankloppen. "Het delen met iemand kan al heel fijn zijn."

Niet verbieden, wel voorlichten en testen

Drugsgebruik is nooit zonder risico, maar organisaties als Jellinek hebben niet als doel om mensen bang te maken of ze dingen te verbieden. Volgens Eva is vooral goede voorlichting en de mogelijkheid om je drugs te laten testen belangrijk. "En het aanleren van vaardigheden, zoals controle houden of gesprekken aangaan met anderen. We willen mensen niet afschrikken, maar kijken naar: als je het gebruikt, hoe kan je het dan controleren en beperken?

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -

*Wegens privacyredenen is de naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.