Vier jaar na Nouri-drama: hoe veilig is topsport eigenlijk voor je gezondheid?

'Nooit hartproblemen gehad'

Iemand die als topsporter te maken heeft gehad met een hartstilstand, is MMA’er Islam Galayev. Dat gebeurde vrij recent, in juni 2020, op 28-jarige leeftijd. Hij bevond zich op dat moment in de auto bij een tankstation, toen hij ineens overmatig begon te zweten en het heel warm kreeg. "Ik belde zelf nog de ambulance, maar ik kreeg steeds minder lucht en toen ging op een gegeven moment het licht uit. Ik heb nooit hartproblemen gehad in het verleden en ik voelde nooit iets. Als topsporter word je vaak medisch in de gaten gehouden. Bij mij is er nooit iets raars geconstateerd."

Vijf dagen later wakker

Twaalf minuten lang had Islam een hartstilstand. Gelukkig werd hij gereanimeerd door zijn partner. "Zij heeft mijn leven gered", zegt Islam. "De reden dat ik geen blijvende hart- of hersenschade heb opgelopen, is omdat ik constant gereanimeerd werd voordat de ambulance kwam. Daardoor bleef de zuurstof naar mijn hersenen gaan."

Vijf dagen later werd Islam uiteindelijk wakker in het ziekenhuis. Hij kreeg een stent, een soort veertje dat ervoor zorgt dat zijn kransslagader niet verstopt raakt en open blijft. "Ik slik ook al ruim een jaar zes pillen per dag”, vertelt Islam. "Dat moet ik blijven doen voor de rest van mijn leven."

Niets mis met het hart

Van de dokter kreeg Islam uiteindelijk te horen dat er eigenlijk niets mis is met zijn hart, maar dat het puur lag aan een verstopping in zijn kransslagader waardoor zijn hart niet genoeg bloed kreeg. Zoiets kan volgens Islam gebeuren door verschillende dingen, waaronder slechte eetgewoontes. "Het drinken van pre-workout is helemaal in nu, maar het heeft ook z’n nadelen. Dat dronk ik misschien wel twee tot drie keer per dag. Ook bewoog ik niet altijd even veel door de lockdown en had ik veel stress in die periode. Het is mogelijk een combinatie geweest van al die dingen bij elkaar."

Diep dal

Twee weken nadat hij weer thuis was, wilde Islam als rasechte topsporter weer fanatiek sporten. Hij kon simpelweg niet accepteren wat hem was overkomen. "Ik dacht: ik heb twaalf jaar topsport gedaan, hoe kan dit mij gebeuren? Door die gedachte belandde ik mentaal in een diep dal. Het kost veel energie en tijd om het vertrouwen in je lichaam terug te vinden. Ik had het al zwaar, omdat de coronacrisis mij ook als ondernemer heeft geraakt. Toen kwam daar ook nog eens mijn gezondheid bij. Soms dacht ik: waar doe ik het nog allemaal voor?"

Dit jaar nog in de ring

Gelukkig wist Islam uit het diepe dal te komen, mede door zijn topsportmentaliteit. "Ik realiseerde me dat ik alles positiever in moest gaan zien en niet in die negatieve mindset moest blijven hangen." Inmiddels is Islam het sporten al zo’n twee maanden rustig aan het opbouwen om straks eindelijk weer in de ring te kunnen stappen. Hij heeft zelfs voor 15 augustus een aanbod gekregen van de World Fighting League (WFL), de vechtsportorganisatie van Melvin Manhoef, die Islam ook drie jaar als trainer had. "Maar ik vind dat nog iets te vroeg", laat Islam weten. "Mijn doel is om in oktober of november weer de ring in te gaan."

Risico op heftige bloedingen

Door het slikken van bloedverdunners loopt Islam extra risico op heftige bloedingen. Met een klein wondje komt het waarschijnlijk wel goed, maar wat als hij straks in de ring te maken krijgt met grotere verwondingen? "Dat kan inderdaad een probleem worden", zegt Islam. "Maar in principe kan ik zo’n drie tot vier dagen voor een wedstrijd wel tijdelijk stoppen met m’n medicatie om minder heftig te bloeden. Dat risico wil ik wel nemen." Maar Islam heeft een nog betere oplossing: "Ik ga ervan uit dat ik geen klappen krijg", zegt hij lachend.

'Laat je controleren'

Na zijn ervaringen wil Islam iedereen op het hart drukken dat het belangrijk is om je te laten controleren als je iets raars voelt: "Als je denkt dat je gezond bent, maar ineens pijn rondom je hartstreek ervaart, denk dan niet: mij gaat het niet gebeuren. Ik heb diezelfde fout gemaakt en daar heb ik nu ook spijt van. Maak gewoon een afspraak en laat je checken door een cardioloog. Dat wil ik iedereen meegeven."

Leven opgepakt

De gedachte dat het voor hem waarschijnlijk heel moeilijk wordt om op zijn oude niveau terug te komen, heeft Islam leren accepteren. "Ik weet dat ik niet meer drie tot vier gevechten per jaar kan doen. Dat gaat gewoon niet. Ik heb geen hartschade, maar er is natuurlijk een klein deel van een hartspier afgestorven. Er komen dus altijd risico’s bij kijken en dat houd ik in mijn achterhoofd. Gelukkig voel ik me na een jaar weer goed en gezond. Ik heb mijn leven weer opgepakt en daar ben ik het blijst om."

Lausanne-protocol

Wanneer een topsporter met een hartstilstand te maken krijgt, vragen veel mensen zich al snel af of sporters op topniveau wel goed in de gaten worden gehouden op medisch vlak. Hoogleraar cardiologie Arthur Wilde (Amsterdam UMC) verwijst naar het Lausanne-protocol dat door het Olympisch Comité in 2004 werd bedacht. Daar maken alle nationale sportbonden tenminste gebruik van. Het protocol bestaat uit het maken van een hartfilmpje, lichamelijk onderzoek en vragenlijsten om te achterhalen of er bijvoorbeeld hartziektes in de familie voorkomen. "Hartritmestoornissen kunnen namelijk vaak te maken hebben met een erfelijke oorzaak", zegt Wilde.

Wilde geeft aan dat er meteen wordt overgegaan tot verder onderzoek als uit één van de vragen uit de lijst van het Lausanne-protocol blijkt dat dat nodig is. "In de absolute top wordt automatisch meer gedaan dan dit. Vaak wordt er nog een echo of MRI-scan gemaakt. Wat betreft topsport wordt er in de praktijk dus meer gedaan dan het Lausanne-protocol voorschrijft. Daarom ben ik van mening dat topsporters in de regel goed genoeg gecontroleerd worden."

Erfelijke ziekte vs. ontstoken hartspier

Maar als gezonde topsporters op het hoogste medische niveau worden onderzocht, hoe kan het dan dat sommigen van hen toch te maken krijgen met een hartstilstand? "Wat je ook doet, je kunt dit niet altijd voorkomen", zegt Wilde. In het geval van Eriksen bijvoorbeeld gaat de hoogleraar er wel van uit dat een erfelijke ziekte onwaarschijnlijk is gemaakt. "Je kunt een erfelijke ziekte nooit helemaal uitsluiten, maar wel heel onwaarschijnlijk maken. Dat doe je dus met een echo, MRI-scan of hartfilmpje."

Wat echter ook nog kan gebeuren, is dat er een hartspier ontstoken raakt. "Dat kan bijvoorbeeld door een griepje of een andere virusziekte als corona ontstaan", legt Wilde uit. "Een hartspierontsteking kan op een heel klein plekje in het hart zijn, maar dat kan al wel genoeg zijn om een hartritmestoornis te veroorzaken. Zoiets kan elk moment gebeuren en is een veel voorkomende oorzaak bij sporters. Als je iemand hebt onderzocht en daarna pas drie maanden later zo’n ontsteking ontstaat, dan heb je die ontsteking drie maanden geleden niet gevonden tijdens het onderzoek. Sportkeuringen zijn zinvol, omdat je de meest voorkomende dingen onwaarschijnlijk maakt, maar risico’s zijn nooit helemaal uit te sluiten."

Erfelijke ziektes goed op te sporen

Als er in je familie bepaalde hartziektes voorkomen, zijn erfelijke ziektes en genetische afwijkingen volgens Wilde "in principe goed op te sporen". Als uit onderzoeken blijkt dat je genetische aanleg hebt voor bepaalde hartziekten, dan kan sporten op hoog niveau gevaarlijk zijn, geeft Wilde aan. “De ziekte kan zich dan sneller ontwikkelen, waardoor je eerder te maken krijgt met hartritmestoornissen."

Altijd te maken met risico's

In het geval van Christian Eriksen liep het gelukkig met een sisser af. Bij Nouri was dat anders, zo liep hij ernstige en blijvende hersenschade op. Iets wat veel impact maakte op de hele (sport)wereld. Het verschil tussen bijvoorbeeld Nouri en Eriksen zat hem in die eerste hulp. Waar het bij Nouri acht minuten duurde voordat er werd gereanimeerd, werd er bij Eriksen meteen ingegrepen. Zijn er na het Nouri-drama eigenlijk nog veranderingen in gang gezet in de sportgeneeskunde? "Niet echt, omdat we simpelweg altijd te maken hebben met risico’s", zegt Wilde.

"Zulke incidenten krijgen vaak een enorme publieke aandacht. Die aandacht is er in de medische wereld altijd al geweest, maar wij realiseren ons ook al heel lang dat zulke gevallen, hoe graag we ook zouden willen, niet honderd procent zijn tegen te houden. Dat moet elke keer weer goed uitgelegd worden. Wat vooral belangrijk is, en dat is met het incident rondom Eriksen weer gebleken, is dat mensen goed leren reanimeren. Dat kan bij een hartstilstand echt het verschil maken."

Belang van reanimeren

Iemand die als geen ander weet hoe belangrijk het is om te kunnen reanimeren, is Naomi Nolte van het Rode Kruis. Als iemand een ongeluk krijgt en in een noodsituatie verkeert, zijn omstanders vaak als eerst ter plaatse. Doordat de ambulance altijd met een aantal minuten aanrijtijd te maken heeft, is het natuurlijk belangrijk dat de persoon in nood tot die tijd zo goed mogelijk wordt geholpen. "Dan is de kans groter dat het weer goedkomt", zegt Naomi. "Daarom proberen we ervoor te zorgen dat iedereen in Nederland bereid is om te helpen en dus ook weet wat ie moet doen op het moment dat zoiets gebeurt."

Instagram-reanimatiecursus

Om in te spelen op jongeren, startte het Rode Kruis vorige maand de Instagram-reanimatiecursus genaamd Life Saving Stories. Daarmee leer je in spelvorm de basisvaardigheden van het reanimeren, welke handelingen je moet uitvoeren tijdens reanimatie en op welke snelheid je dat moet doen. "Op het moment dat we klaar stonden om het te lanceren, gebeurde helaas ook dat voorval met de Deense voetballer Christian Eriksen die in elkaar zakte", vertelt Naomi. "Daardoor was het opeens heel actueel en sloot het goed op elkaar aan."

Stijging aanmeldingen

Na het incident met Eriksen was er volgens Naomi een piek te merken in de aanmeldingen voor een reanimatiecursus. "We hadden drie keer zoveel aanmeldingen dan normaal. Als zoiets heftigs als bij Eriksen gebeurt, denken mensen vaak van: oh ja, ik moet dit eigenlijk ook leren. Maar het zakt ook weer heel snel weg. Dat is jammer. Daarom proberen we steeds op nieuwe manieren aandacht te vragen voor dit onderwerp."

Leer in vier uurtjes reanimeren

Volgens Naomi zijn mensen vaak bang dat zo’n cursus te veel tijd en geld gaat kosten. Dat hoeft zeker niet het geval te zijn. "Wij raden bijvoorbeeld altijd aan om even bij je zorgverzekering te checken. Er zijn namelijk veel zorgverzekeraars die reanimatiecursussen vergoeden. Daarnaast hoeft het niet heel veel tijd te kosten. Als je alleen een reanimatiecursus doet, volg je namelijk maar twee uur aan online lessen en twee uur aan klassikale praktijklessen. Daarna weet je al hoe je iemand moet reanimeren. Wat zijn vier uurtjes als je daarna weet hoe je iemand met een hartstilstand kunt helpen?"

Schade beperken

Om ervoor te zorgen dat het hartritme na een hartstilstand weer herstelt, is een zogenaamde Automatische Externe Defibrillator (AED) nodig. Totdat die AED er is, is het van cruciaal belang om te reanimeren met borstcompressie en mond-op-mondbeademing. "Alleen het reanimeren leidt er bijna nooit toe dat het hart weer op gang komt. Met het reanimeren zorg je ervoor dat het bloed blijft circuleren en dat er zuurstof door het lichaam blijft gaan om schade zoveel mogelijk te beperken. Dat doe je totdat er een AED komt."

Doe altijd iets

Als je zo’n AED toevallig in de buurt ziet, haal je 'm van de muur en zet je 'm aan. "Die praat tegen je en legt uit wat je stap voor stap moet doen", zegt Naomi. Maar wat als je nog nooit een reanimatiecursus hebt gedaan? "Ook als je nog nooit een cursus hebt gedaan, raden we altijd aan om íets te doen", legt Naomi uit. "Bel sowieso meteen 112, want de meldkamer kan je door de reanimatie heen leiden en uitleggen wat je precies moet doen."

Zelfvertrouwen

Naomi benadrukt dat het altijd beter is als je al een keer hebt geoefend met reanimeren, zodat je meer zelfvertrouwen hebt. "Die borstcompressies moeten namelijk best wel diep en met veel kracht. Als je dat al een keer geoefend hebt, is het ook veel makkelijker om in te grijpen als er iets gebeurt." Naomi vertelt dat het voor mensen best heftig kan zijn om te reanimeren. "Er zijn daarom allerlei instanties die je daarna kunnen ondersteunen om ook het psychologische deel te verwerken", geeft ze aan.

Als je uiteindelijk een cursus doet, krijg je ook een certificaat en kan je jezelf aanmelden als burgerhulpverlener. "Dat ben ik ook", vertelt Naomi. "Als er dan iemand in de buurt reanimatie nodig heeft, krijg ik een melding op mijn mobiel. Gelukkig was de ambulance er in mijn geval telkens eerder dan ik."

35 mensen per dag

Naomi vertelt dat er in Nederland gemiddeld 35 mensen per dag zijn die een hartstilstand krijgen buiten het ziekenhuis. Dat laat zien hoe belangrijk het is om te kunnen reanimeren. "Om ervoor te zorgen dat er in de toekomst zoveel mogelijk mensen kunnen reanimeren, zijn we nu in gesprek met de overheid om te kijken of dat er standaard EHBO-trainingen in het voortgezet onderwijs gegeven kunnen worden. Dat is zo belangrijk. Je kunt letterlijk iemands leven redden als je dit leert."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -