Homoseksualiteit in de voetbalwereld: "Als je het kan verbergen, doe je dat gewoon"

Besef, in de voetbalwereld heerst nog steeds een machocultuur waarin homoseksualiteit een groot taboe is. Geen enkele speler in de Europese topcompetities is openlijk homoseksueel. In het vrouwenvoetbal lijkt het daarentegen geen enkel probleem om ervoor uit te komen. Waar komt dat door? En wat moet er veranderen zodat spelers binnen het mannelijke profvoetbal zich comfortabel genoeg voelen om openlijk homoseksueel te zijn? Eli (26) speelde jarenlang in amateurelftallen zonder openlijk over zijn seksuele geaardheid te willen praten: "'Homo' is wel vaak een scheldwoord in voetbalteams; dat heeft toch onbewust een effect."

Het vrouwenvoetbal kent talloze voorbeelden van speelsters die openlijk uitkomen voor hun geaardheid. Denk aan de Amerikaanse Megan Rapinoe, die vorig jaar nog werd verkozen tot beste speelster van de wereld. Raisa (26) speelt haar hele leven al in vrouwenelftallen waar seksuele geaardheid totaal geen issue is: “Het maakt echt niks uit of ik nou met een man of met een vrouw ga.”

Fashanu

Justin Fashanu was de eerste speler die tijdens zijn voetbalcarrière in 1990 uit de kast kwam. Fashanu was een zoon van Nigeriaanse ouders, geadopteerd door een Brits gezin en spelend voor verschillende clubs op het hoogste niveau in Engeland. Hij was de eerste zwarte speler in Groot-Brittannië die een miljoen pond ging verdienen toen hij in 1981 tekende bij Nottingham Forest. Al snel ontstonden er geruchten over zijn bezoeken aan gay-bars, wat hem in conflict bracht met zijn trainer, die hem ‘a bloody poof’ (vrij vertaald: een vuile flikker) noemde. In 1990 kwam Fashanu er publiekelijk voor uit dat hij homoseksueel was. Veel van zijn vroegere collega’s vielen over hem heen en zelfs zijn broer (ook profvoetballer) sprak zijn afkeer uit. Hij speelde nog voor een aantal clubs, maar als gevolg van antihomo-spreekkoren keerde hij in 1994 het profvoetbal de rug toe.

Zelfmoord

Zijn coming-out leek hem ook na zijn voetbalcarrière nog te achtervolgen. In 1998 deed een zeventienjarige jongen aangifte bij de politie, omdat Fashanu hem seksueel misbruikt zou hebben. Volgens Fashanu werd hij door de jongen gechanteerd en toen het nieuws van het vermeende misbruik bekend werd, pleegde de profvoetballer zelfmoord. Op een achtergelaten zelfmoordbriefje schreef hij onschuldig te zijn. Even later werd bekend dat het onderzoek was gestaakt wegens gebrek aan bewijs.

Amateurvoetbal

Eli speelde zijn hele leven in voetbalelftallen op amateurniveau, kwam op zijn 21ste uit de kast bij zijn familie, maar hield dat in de voetbalkleedkamer toch vooral voor zichzelf. "'Homo' is wel vaak een scheldwoord in voetbalteams; dat heeft toch onbewust een effect. Het wordt daardoor iets negatiefs dat je liever niet wilt zijn." Ook op latere leeftijd, in een seniorenelftal waar medespelers toch al wat volwassener zijn, wist er daarom niemand van zijn seksuele geaardheid af. "Ik heb het daar überhaupt niet met iedereen over, maar daardoor vertel je het toch net iets minder snel dan in een andere omgeving."

Vrouwenvoetbal

Raisa (26) heeft van jongs af aan in verschillende vrouwenteams gezeten, waar het contrast met mannenteams op het gebied van seksuele geaardheid bijna niet groter kan zijn. “Ik heb het gevoel dat het heel normaal is. Het is sowieso nooit een probleem.” Raisa heeft zelf een vriendin en zou er geen seconde over nadenken of zij dat wel moet delen met haar teamgenoten. “Het stelt echt niks voor. Het maakt echt niks uit of ik nou met een man of met een vrouw ga.”

Volgens haar zijn er verschillende redenen waarom dit binnen mannenelftallen ingewikkelder ligt. “Naast dat het een taboe is in het mannenvoetbal, denk ik ook dat er gewoon minder homo’s tussen zitten. Daardoor voel je je al snel in de minderheid. Daarnaast zijn het vaak haantjes in de kleedkamer en ik kan me ook voorstellen dat er wel eens grappen worden gemaakt over homo’s. Dan weet ik zelf ook niet of ik het zou durven.”

Anonieme brief

Afgelopen zomer heeft een speler uit de Engelse Premier League via een anonieme brief bekendgemaakt dat hij homoseksueel is. In de anonieme brief laat hij onder andere weten dat zijn familie en vrienden op de hoogte zijn, maar dat hij nog niet klaar is om het geheim te delen met de voetbalwereld, ook al heeft het steeds meer effect op zijn mentale gezondheid. Volgens hem moeten er radicale veranderingen plaatsvinden voordat hij zich comfortabel genoeg voelt om uit de kast te komen. “Ik voel me gevangen en mijn angst is dat de waarheid vertellen het alleen maar erger zal maken.”

Amerika

In de VS is er wel een profvoetballer zo dapper geweest om openlijk voor zijn geaardheid uit te komen. Collin Martin kwam in 2018 uit de kast en was daarmee de enige mannelijke topsporter, van alle grote professionele sportcompetities ter wereld, die openlijk homoseksueel was. Tegenwoordig speelt Martin op het tweede niveau in de VS voor de San Diego Loyal, die eerder dit jaar van het veld stapten nadat Martin een homofobe opmerking naar zijn hoofd geslingerd zou hebben gekregen. Er volgde een discussie langs de kant tussen de trainers van beide elftallen, waarbij de trainer van de tegenpartij de homofobe opmerking leek te verdedigen. "Hoe lang voetbal je nou al?", vroeg hij aan de trainer van Martin, insinuerend dat zij zich niet moesten aanstellen.

"Het zal een dapper iemand moeten zijn"

Volgens de anonieme speler uit de Premier League moeten er dus radicale veranderingen plaatsvinden voordat iemand zich comfortabel genoeg voelt om uit de kast te komen. De vraag is: in hoeverre is het mogelijk om het volledig soepel te laten verlopen voor de eerste bekende speler die uit de kast komt? Met tienduizenden supporters in een stadion zullen er altijd een paar tussen zitten die het niet begrijpen. Het zal hoe dan ook een heldhaftig persoon moeten zijn om dat te durven.

Zowel Eli als Raisa denken echter dat die eerste speler die het aandurft, een hele grote impact zal hebben. “Dan wordt het genormaliseerd,” zegt Eli. “Het is ook zoiets wat je een beetje moet doorbreken ofzo. Maar het zal een dapper iemand moeten zijn die dat gaat doen.” Raisa is het daarmee eens. “Het is heel lullig, maar die eerste moet gewoon gaan. Ik denk dat, als eenmaal dat eerste schaap over de dam is, er meer zullen volgen.”

Hoe zou dat gaan?

Dat homoseksualiteit binnen het voetbal genormaliseerd moet worden, is duidelijk. Dat de eerste heldhaftig zal moeten zijn, is ook duidelijk. Maar hoe zou het daadwerkelijk gaan als er een bekende speler in Europa morgen uit de kast zou komen? Eli: “Aan de ene kant zal diegene heel positief ontvangen worden door kranten, omdat het zo heldhaftig is. Ik denk ook dat teamgenoten dat gewoon zouden accepteren, maar misschien ben ik daarin te optimistisch. Want je hebt natuurlijk ook teamgenoten met andere culturele achtergronden, voor wie het misschien weer ingewikkelder is.” Binnen zijn eigen seniorenteam was Eli de clubtopscorer en werd daarom vanzelfsprekend door al zijn teamgenoten enorm gewaardeerd. Hij denkt niet dat deze waardering anders zou zijn, mocht hij open zijn geweest over zijn seksualiteit. “Ik denk eerlijk gezegd dat het geen effect had gehad in ons team; we gingen heel goed met elkaar om."

Machocultuur

We kunnen speculeren over hoe het zou gaan, maar het probleem is dat niemand het aandurft. Volgens Eli heeft dat met een aantal dingen te maken. "Er zitten denk ik allerlei stigma's op, als je op jongens valt. Bijvoorbeeld dat je dan per definitie ook heel vrouwelijk bent, of alle mannen simpelweg aantrekkelijk vindt. Ik denk dat die stigma’s in het voetbal nóg sterker aanwezig zijn door de machocultuur die daar heerst.” Daarnaast verwacht Eli dat niet alle voetbalsupporters even ruimdenkend om zullen gaan met een homoseksuele voetballer. "Fans die negatieve dingen op Twitter zullen plaatsen. Misschien is dat ook een reden dat het niet gebeurt. Sommige dingen, zoals uiterlijke kenmerken, kan je niet voor supporters verbergen. Maar als je die wel kan verbergen, doe je dat waarschijnlijk gewoon.” Eli geeft toe dat het niet helemaal te vergelijken is met zijn toenmalige amateurelftal. "Ik vertelde het niet aan teamgenoten, maar het was niet dat ik daar heel erg mee zat. Het was ook mijn eigen keuze en niet alleen toe te schrijven aan machoculturen en stigma's."

Wat moet er veranderen?

Ondanks dat er al een aantal campagnes zijn geweest onder het mom van ‘voetbal is voor iedereen’, denkt Eli dat het een breder probleem is. "Ook op andere plekken in de maatschappij is het nog niet 'gewoon'. Dat begint vaak op school. Daar zouden kinderen ook kunnen leren dat er iets anders bestaat dan alleen hetero zijn. Daardoor wordt het al meer genormaliseerd, en dan is het op latere leeftijd ook minder een issue."Daarnaast denkt Eli dat het binnen het voetbal ook nog meer kan worden uitgesproken. “Voetballers zelf en clubs zouden zich ook iets explicieter kunnen uitspreken over het accepteren van andere seksualiteiten.”

Hoopvol

Op dit moment zijn er in ieder geval nog geen openlijk homoseksuele profvoetballers in Europa; iets wat anno 2020 op zijn minst opmerkelijk te noemen is. Eli is desondanks optimistisch over de toekomst. “Ik kan het me eigenlijk niet voorstellen dat er de komende jaren niemand uit de kast komt. Ook door de maatschappelijke trend dat het steeds meer geaccepteerd wordt. Dat scheelt natuurlijk heel erg per land, maar ik denk dat het in Nederland toch wel een keer moet gebeuren. Dus ik denk dat het gaat veranderen, maar ik weet niet wanneer. Ik hoop snel.”

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -