Agenten over racisme binnen de politie: "Ze deden alsof ik een terrorist was"

Angst

Aan de documentaire, die is gemaakt door Maria Mok en Meral Uslu in samenwerking met organisatie Controle Alt Delete, durfden veel politiemensen niet mee te werken, uit angst voor de gevolgen, bijvoorbeeld ontslag. "Ik weet waartoe ze in staat zijn en hoever ze gaan bij de politie. Je wordt maximaal aangepakt als klokkenluider, dat durf ik niet aan", klinkt bijvoorbeeld een anonieme stem.

"Grappen"

Bilal is een van de zogeheten klokkenluiders die wel zijn verhaal doet. Hij werkt 11 jaar bij de politie als rechercheur en motoragent en vertelt dat hij aan het begin van zijn carrière al meteen merkte dat er een bepaalde sfeer hing. Zo werd zijn klas, met voornamelijk mensen met een dubbele nationaliteit, de 'allochtonenklas' genoemd. Toen hij vervolgens bij een politiebureau aan de slag ging, kwamen de 'grappen'.

"Het begon bij de kennismaking al met 'oh, met boeven vang je blijkbaar boeven'. Achter zo'n grap schuilt heel wat. Er zijn gewoon collega's die keihard racistisch zijn en dat alleen middels een grap kunnen ventileren."

Droom in duigen

Peris, 26 jaar lang werkzaam als inspecteur bij de politie, heeft ook ervaring met racisme en pesterijen. Bij de politie werken was altijd zijn grote droom, maar die is allang in duigen gevallen. Hij vertelt onder meer over hoe hij in zijn eerste jaar door zijn collega's uit de auto werd getrokken. "Er werd toen een foto opgehangen op de politieschool: 'Imagine, our monkey in a cage'. Stel je voor, onze aap in een kooi. Dat was mijn eerste politiejaar." Terug bij de politie wil hij onlangs zijn liefde voor het vak niet meer en ook zijn zoon verbiedt hij om er ooit aan het werk te gaan.

'Behandeld als terrorist'

Naast verhalen over racisme zijn er binnen de politie ook misstanden wat betreft seksisme, homofobie en islamofobie. Bilal kreeg te maken met dat laatste. Het feit dat hij Marokkaans en praktiserend moslim is, werkte vaak in zijn nadeel. Zo vertelt hij hoe hij na een onhandige uitspraak werd verhoord en onrelevante vragen kreeg over wat zijn zusjes droegen en hoe zijn familie tegen Nederlanders aankijkt. "Het was een schoolvoorbeeld van dat je niet gelijk wordt behandeld zoals de rest. Ze gaven me het gevoel alsof ik letterlijk een terrorist was. Ik dacht: belachelijk, waarom gaan jullie zo met diversiteit om?"

Het racistische pestgedrag wordt volgens Bilal door nieuwe lichtingen agenten overgenomen van hun leidinggevenden met als gevolg een giftige cultuur die door anderen in de docu wordt bevestigd. "Je moet er iets aan doen, anders blijft het alleen maar erger worden."

Racistische chef

Ook oud-agent Dwight, die al vaker bij FunX vertelde over zijn werk bij de politie, komt aan het woord in de docu. Hij vertelt dat hij als agent op straat veel narigheid heeft meegemaakt, maar dat de dingen die hij intern op werkvloer meemaakte nog veel vervelender waren.

"Ik heb op plekken gewerkt waar er vervelende verhoudingen waren tussen mij en een chef die racistische uitspraken deed. Met die uitspraken kan ik misschien nog wat, maar iemand die het je laat voelen door je anders te behandelen, dat maakt dat ik liever zou kiezen voor tien verhangingen afhandelen dan een jaar onder zo'n chef werken. Ik heb liever PTSS van iets dat er echt toe doet."

Melding maken van pesterijen had niet veel zin, vertelt Dwight. Dan kreeg je te horen dat je beter bij een ander bureau kon solliciteren, omdat de pesters aanspreken te lastig zou zijn. "Een collega ging gewoon naar een ander bureau, omdat de leiding de pesters niet kon aanpakken. Dat is verschrikkelijk."

Inclusief naar de buitenwereld

De politie geeft regelmatig aan waarde te hechten aan inclusiviteit en diversiteit, maar in de praktijk blijkt dat volgens de sprekers in de docu vaak alleen een mooi plaatje naar de buitenwereld. "Ze willen laten zien: kijk eens, we hebben kleur in de tent", vertelt Bilal. "Maar wat ze er vergeten bij te zeggen, is dat we wel zeggen dat ze zich net als ons moeten gedragen. Doen ze dat niet, dan pesten we ze weg en maken we ze het leven zuur."

De Nationale Politie wil dat in 2026 zeker 35 procent van de agenten een niet-westerse achtergrond heeft. Nu is dat zo'n 19 procent. Maar volgens Bilal heeft het geen zin om meer diverse agenten aan te nemen voordat de racismeproblemen worden aangepakt. "Zorg er eerst maar voor dat je de diversiteit die je nu hebt behoudt. En vraag wat agenten vinden van de politie en of ze zich veilig voelen binnen de organisatie."

Controle Alt Delete

Dionne van Controle Alt Delete vertelde bij Start met Fernando waarom het belangrijk is dat deze documentaire is gemaakt. "Omdat je ziet dat discriminatie op de werkvloer bij de politie tot op heden werd weggezet als incidenten, terwijl uit alle onderzoeken al bleek dat het structureel plaatsvindt." Bovendien is de kans groot dat burgers etnisch geprofileerd zullen blijven worden wanneer dit soort problemen intern bij de politie spelen. "We zochten een andere manier om een gesprek te voeren en vooral het problematische karakter ervan te duiden."

Verder benadrukt Dionne dat ze blij is dat de korpsleiding niet alleen hun waardering voor de agenten uit de docu heeft uitgesproken, maar ook heeft verzekerd dat hun rechtspositie veilig is. "Dus geen van deze agenten hoeft bang te zijn voor ontslag of repercussies."

Reactie korpschef

Politiechef in Midden-Nederland en portefeuillehouder diversiteit Martin Sitalsing heeft bij NPO Radio 1 gereageerd op de documentaire. Hij bevestigt dat racisme en discriminatie een "structureel probleem" zijn binnen de politie. "Er is echt heel veel werk aan de winkel op dit vlak."

Ook korpschef van de Nationale Politie Henk van Essen heeft gereageerd. Bij Nieuwsuur zei hij dat er voor mensen die meermaals de fout ingaan met racistische uitingen geen plek is binnen het korps en dat de leiding daarop "wellicht onvoldoende scherp heeft ingegrepen".

Petitie

Dionne zegt dat ze blij zijn dat de korpsleiding heeft aangegeven het racisme te willen aanpakken. "Dat is precies onze eis: zo snel mogelijk normeren, handhaven en agenten die zich schuldig maken buiten de organisatie zetten." Op de website van Controle Alt Delete kun je een petitie ondertekenen, die eist dat Artikel 1 van de Grondwet ook voor de politie geldt.

Terugkijken

In de documentaire komen ook andere (oud-)politiemensen, voorzitter van de Politiebond Jan Struijs en advocaat Richard Korver aan het woord. Je kunt De blauwe familie hier terugkijken.