Racisme in het profvoetbal: het is tijd voor een keiharde aanpak, maar hoe?

Emblemen met 'respect' om de armen, borden met in grote letters equal game erop, spandoeken met say no to racism: het lijkt allemaal geen zin te hebben, want het racisme houdt gewoon aan. Maar wat moet en kan er anders gebeuren?

"Dat racisme diepgeworteld is in ons mooie land is een gegeven. Het is daarom nu niet meer de tijd om ons af te vragen of dat zo is, maar het is nu tijd om ons te richten op oplossingen" - Edgar Davids

Frustrerend

Als je denkt dat profvoetballers slechts incidenteel met racisme te maken krijgen, heb je het mis. Alleen dit seizoen al - en we zijn nog niet eens bij de winterstop - waren er verschillende gevallen die de internationale media bereikten. En niet elke speler die er de dupe van was, kon rekenen op begrip.

Zo kreeg de Braziliaanse Taison, speler van Shakhtar Donetsk, vorige week nog te maken met racistische leuzen van uitsupporters van Dinamo Kiev. De gefrustreerde Taison stak toen uit woede zijn middelvinger op naar het uitpubliek en schoot een bal richting de uitfans. De scheidsrechter reageerde daarop door hem een rode kaart te geven. De Braziliaan snapte er niets van en verliet het veld in tranen. Deze bizarre rode kaart is nog steeds niet kwijtgescholden.

Racisme in Italië

Het tweede voorbeeld: Romelu Lukaku. De Belgische voetballer ging deze zomer voor een flink bedrag van Manchester United naar Internazionale in Italië, waar de problemen met racisme sowieso hardnekkig zijn. In zijn tweede wedstrijd kreeg de voetballer inderdaad al te maken met racisme. Hij werd geconfronteerd met apengeluiden en alsof dat nog niet erg genoeg was, kon hij niet eens rekenen op support van zijn eigen club. De harde kern van Internazionale schreef namelijk in een open brief dat de apengeluiden die het Cagliari-publiek maakte "als een vorm van respect" bedoeld waren, omdat de fans van de tegenstander bang voor hem zouden zijn.

Ondanks het feit dat hij viral ging met een statement tegen racisme op Instagram, leek de boodschap niet bij iedereen aangekomen. Nog geen twee weken na dit incident, kreeg Lukaku opnieuw te maken met racisme. De Italiaanse journalist Luciano Passirani schreef toen in een artikel dat de spits van Internazionale alleen te stoppen was door hem "tien bananen" te geven.

ingegrepen

Dan Raheem Sterling, Marcus Rashford en Tyrone Mings. Deze drie spelers van het Engelse team kregen het zwaar te verduren in Bulgarije. Wanneer de voetballers aan de bal waren, waren er vanaf de Bulgaarse tribune apengeluiden en racistische leuzen te horen. Ook maakten de 'supporters' Hitlergroeten.

In deze wedstrijd werd wél ingegrepen. De scheidsrechter legde het spel twee keer stil vanwege het aanhoudende wangedrag. Maar was dat genoeg? Uiteindelijk werden de negentig minuten namelijk gewoon uitgespeeld. En het racisme hield gewoon aan.

DE OORLOG TEGEN RACISME

De voorzitter van de UEFA, de Sloveense Aleksander Ceferin, liet na de wedstrijd in een verklaring weten zwaardere maatregelen te gaan nemen tegen racisme. Hij riep iedereen in de voetbalwereld op om samen te werken om zo 'de oorlog aan te gaan tegen racisme'. Volgens hem is het toenemende nationalisme in Europa de oorzaak van het racisme op de voetbaltribunes.

Gefrustreerd, aangeslagen en geëmotioneerd
Het meest recente voorbeeld, en de aanleiding voor dit artikel, is wat er afgelopen weekend in Nederland gebeurde in Den Bosch. Excelsior-speler Ahmad Mendes Moreira werd vanaf minuut één uitgescholden door het publiek van Den Bosch. Hij kreeg racistische opmerkingen als 'kankerzwarte' en 'kankerkatoenplukker' naar zijn hoofd. De wedstrijd werd - en dat is heel bijzonder in Nederland - gestaakt, maar Excelsior besloot na een korte pauze toch door te voetballen.

Mendes Moreira, zichtbaar aangeslagen en zwaar geëmotioneerd, herpakte zich en scoorde in de 44e minuut. Overmand door emoties liep hij naar de supporter om te juichen.

Een provocerende actie, vond Den Bosch-trainer Erik van der Van. Hij noemde hem - en daar heeft hij inmiddels zijn excuses voor aangeboden - een 'zielig mannetje'. Maar ja, had hij niet hetzelfde gedaan als hij in de schoenen van Mendes Moreira stond? Hoe sterk moet je wel niet zijn om je frustraties alleen te laten spreken door middel van een 'sportieve wraak'?

Is dit genoeg?

Gelukkig kon Mendes Moreira rekenen op steun uit allerlei hoeken. Zo werd hij op het veld direct gesteund door zowel zijn teamgenoten als zijn coach en de scheidsrechter. Achteraf was - en is - zijn zaak uitgebreid aan bod gekomen in de media. Hij heeft het inmiddels ook bijgelegd met Den Bosch-coach Van der Ven.

Maatschappelijk belang
Heel fijn dat Mendes Moreira en Van der Ven weer samen door één deur kunnen, maar wat gaat er nu echt veranderen? Had Excelsior niet gewoon een statement moeten maken door het veld niet meer te betreden? Mendes Moreira vindt van niet, zo liet hij in een interview met De Volkskrant weten. "De trainer wilde dat we erboven gingen staan, ook voor een groter maatschappelijk belang. Anders wordt de verwijdering van elkaar in Nederland nog groter. Dat vind ik ook."

Iemand die het daar niet per se mee eens is, is Georginio Wijnaldum. Hij sprak zich maandag zeer fel uit over de gebeurtenis. Als het hem was overkomen, had hij de wedstrijd niet meer afgemaakt: "Als je terugkomt, verandert er niets", zei hij in een persconferentie. "Er zijn genoeg statements gemaakt, maar niets is veranderd. Het wordt gewoon weggelachen." Ook bondscoach Koeman vindt dat de situatie niet meer met 'fluwelen handschoentjes' aangepakt moet worden.

{twitter https://twitter.com/FOXSportsnl/status/1196403534905917446? }

vervolgd

Wat gebeurt er eigenlijk met de supporters die zich schuldig hebben gemaakt aan de racistische uitspraken? Supporters die racistische uitspraken doen of een Hitlergroet laten zien, kunnen een straf krijgen. Vaak is dat een stadionverbod, oplopend tot vijf jaar, en een geldboete van €450. Het komt ook voor dat mensen die zich racistisch uiten strafrechtelijk vervolgd worden. In de meeste gevallen wordt daarvoor een taakstraf gegeven, soms samen met een boete.

Er staat dus wel een straf op, maar dan moet er wel aangetoond kunnen worden wie wat precies gedaan of geroepen heeft. En dat is het lastige, vertelt Christian Visser, strafrechtadvocaat gespecialiseerd in voetbalzaken. “Er zijn vaak bewijsproblemen.” Als voorbeeld noemt hij de Hitlergroet die afgelopen weekend op de tribune van FC Den Bosch te zien was. “Je ziet iemand kort zijn hand omhoog houden en weet dan niet zeker of het echt zo bedoeld wordt. Er zijn sowieso racistische dingen geroepen, maar het is niet altijd makkelijk om na te gaan wie wat precies doet.” Het OM heeft dan ook, na onderzoek met specialisten van het landelijk Expertise Centrum Discriminatie, besloten de man niet te vervolgen. Volgens het OM maakte de man een 'wegwerpgebaar'.

Schuld van club?

Het is dus niet altijd even makkelijk om de supporters te vervolgen, maar hoe zit het met de club? De club is verantwoordelijk voor hun supporters, dat is zo afgesproken met de KNVB. Het belangrijkste dat een club kan doen, is duidelijk maken dat het gedrag niet geaccepteerd wordt. “Ze moeten heel duidelijk afstand nemen van de uitingen en hun best doen om te daders op te sporen. En vooral niet doen alsof het niet gebeurd is.” Als de aanpak niet goed is, kan zo’n club gestraft worden. Dat zijn tot nu toe vaak boetes, maar er kan ook besloten worden om in het vervolg een heel vak op de tribune leeg te laten. Dat heeft ook nadelen, geeft Christian aan. “Supporters die niks gedaan hebben, worden dan ook bestraft.”

Het belangrijkste is volgens Christian om individuen te straffen. “En dan hoeft de straf niet eens per se zwaarder te worden. De pakkans is veel belangrijker dan de hoogte van de straf.” Ook educatie kan veel bijdragen. “Niet al die supporters zullen in en in racistisch zijn. Sommige mensen zijn er cynisch over, maar je kan heel wat bereiken met een goed gesprek.”

in GESPREK

Daarnaast helpt de aandacht die de laatste tijd steeds vaker aan dit probleem wordt besteed volgens Christian ook zeker bij het aanpakken van racisme in het profvoetbal. “Nu wordt er gezegd: dit kan echt niet.” Bekende spelers en andere rolmodellen kunnen daarin een belangrijke rol spelen. “Statements als die van het Nederlands elftal zijn veel sterker dan welke bewustzijnscampagne dan ook.”

Hanneke Felten, onderzoeker en projectleider bij Movisie en het Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS), is het daarmee eens. Zij vindt dan ook dat de club en de supporters onderling zich direct moeten uitspreken tegen racisme. "Supporters moeten echt het idee krijgen: dit wordt niet oké gevonden bij ons. Zodra ze merken dat het helemaal niet cool wordt gevonden, houdt het op."

statements in de media

In het geval van Mendes Moreira is er heel duidelijk het signaal afgegeven dat dit niet door de beugel kan. Medespelers spraken zich uit, andere profvoetballers spraken zich uit, het Nederlands Elftal sprak zich uit, de KNVB sprak zich uit en ga zo maar door. Dat het incident zo uitgebreid behandeld wordt in de media, is een goede zaak volgens Felten. "Het is een belangrijke stap in de verandering van de sociale norm, waarbij het niet meer normaal wordt gevonden dat er racistische ideeën worden gedeeld."

Felten zegt dat het belangrijk is dat vooral het slachtoffer een platform krijgt en niet de daders. "Mensen realiseren zich vaak niet wat racisme betekent. Ze weten niet hoe het voelt, ze kunnen zich daar niks bij voorstellen. Het is goed als mensen echt luisteren naar verhalen over racisme en zich kunnen inleven."

Diepgeworteld
Racisme is natuurlijk niet een probleem dat alleen op het voetbalveld voorkomt. Het is een diepgeworteld maatschappelijk probleem. Dat weet ook Edgar Davids. De oud-international heeft zich uitgebreid over het onderwerp laten horen op Instagram: "Dat racisme diepgeworteld is in ons mooie land is een gegeven. Het is daarom nu niet meer de tijd om ons af te vragen of dat zo is, maar het is nu tijd om ons te richten op oplossingen. Hoe omarmen we onze diverse samenleving - want ook die diverse samenleving is een feit - en realiseren we een inclusieve maatschappij waar iedereen zich thuis voelt op en buiten het veld? Waar respect, tolerantie en empathie voor elkaar de norm zou moeten zijn."

Hoe nu verder?
Het is in ieder geval een hele goede zaak dat er zoveel aandacht is gekomen voor de zaak van Mendes Moreira. Veel spelers en fans hebben laten zien dat ze dit niet langer accepteren. Vrijdagavond zal Excelsior tijdens het thuisduel tegen FC Volendam opstaan tegen racisme. Op alle stoelen zullen rode kaarten te vinden zijn met de tekst: ‘Geef racisme de rode kaart’. De bedoeling is dat alle toeschouwers in de 18e minuut - Mendes Moreira speelt namelijk met rugnummer 18 - de kaart samen met de zaklamp van de mobiele telefoon omhoog houden. Een mooi statement waarmee hopelijk nog meer bewustzijn gecreëerd wordt.

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -