Opgroeien met een depressieve ouder: "Ze lag altijd op de bank of in bed"

Voor de meeste mensen zijn ouders de eerste personen bij wie je terechtkunt als je niet goed in je vel zit. Maar wat als zij zelf worstelen met mentale problemen? Hoe deal je met een vader of moeder die hulp nodig heeft en niet in staat is om altijd voor jou klaar te staan? En hoe biedt je steun zonder er zelf aan onderdoor te gaan?

Nathalies* (24) moeder kampt al met mentale problemen sinds ze zich kan herinneren. Aan FunX vertelt ze wat voor invloed dat had op haar jeugd en hoe ze er vandaag de dag mee omgaat.

Angststoornis en depressie

Wat haar moeder precies allemaal mankeert, is Nathalie nooit helemaal duidelijk gemaakt. "Maar ik weet wel dat ze dealt met een angststoornis, een depressie en veel lichamelijke klachten. Dat heeft een heel groot deel van mijn jeugd beïnvloed." Haar moeder heeft die klachten al sinds Nathalie klein was. "Sinds ze een hernia opliep door een zwaar beroep, heeft ze langzaam heel veel ingeleverd. Daarnaast is een deel erfelijk bepaald."

'Laat me maar'

Nathalie woonde tot een jaar terug samen met haar zusje en ouders. "We zijn een heel druk gezin, maar mij viel op dat m'n moeder daar geen energie voor had. Soms was het gezellig, maar van de ene op de andere dag kon ze zeggen: 'Ik ben moe, laat me met rust'. Dan had ze echt geen aandacht voor ons." De manier waarop haar moeder communiceerde was niet altijd even gezellig. "Soms was het snauwend. Ik denk dat het haar achteraf ook veel verdriet doet dat ze toen zo tegen ons deed."

Altijd op bed

Nathalie trof haar moeder meestal slapend op bed of op de bank aan. "Elke keer dat je thuiskomt, word je ermee geconfronteerd." Vriendjes of vriendinnetjes mee naar huis nemen deed ze dan ook niet. "Toch was ik niet echt bezig met hoe slecht ik het had. Ik dacht eerder: oh, ergens anders is het gezellig. Daar blijf ik nog even." Wel was het erg zwaar dat haar moeder weinig energie en aandacht voor haar en haar zusje had. Nathalie vertoonde veel ontwijkgedrag: ze vluchtte naar boven of naar buiten als de sfeer omsloeg.

Machteloos

Als je ziet dat je ouder het moeilijk heeft, wil je het liefst een helpende hand bieden. Maar dat bleek in Nathalies geval haast onmogelijk. "Ze gaf zelf altijd aan: 'Je kan niks doen, ik ben moe, laat me maar met rust'." Dat gaf Nathalie vaak een gevoel van machteloosheid. "We boden ook aan om mee te gaan naar gesprekken, maar het enige wat we haar konden bieden was rust. Dus dan ging ik maar boven spelen, naar buiten of met vriendinnen praten. Je zoekt naar manieren om haar niet te belasten."

Burn-out

Nathalie mist de aandacht en acceptatie van haar moeder en dat uitte zich in bepaald gedrag. "Ik ging me echt uitsloven om gezien te worden. Alle aandacht was goed en negatieve aandacht was ook aandacht. Dat zie ik nu in." Gebeurtenissen die later in haar leven plaatsvonden, kan ze nu herleiden naar dat verlangen om gezien te worden door haar moeder, zoals de burn-out die ze opliep.

Nathalie ontwikkelde namelijk een grote prestatiedrang, onder andere op haar werk. "Ik ben heel perfectionistisch. Alles moet tot in de puntjes kloppen en dat vergt heel veel energie. Ik ben daardoor ook nooit tevreden met het werk dat ik lever." Onlangs werd dat haar te veel en kwam ze een half jaar thuis te zitten. "Na gesprekken met de huisarts en een ggz-verpleegkundige ben ik erachter gekomen dat dat voortkwam uit mijn prestatiedrang."

Niet belasten

Met haar ouders praat Nathalie niet over haar eigen struggles, om haar moeder niet te belasten. "Met m'n zusje deel ik wel alles. Met m'n moeder bewust niet, omdat ze nu al zo hard haar best doet voor zichzelf." Nathalie heeft wel eens geprobeerd haar problemen op tafel te gooien "Maar dan zie ik halverwege het gesprek al dat m'n moeder het eigenlijk niet meekrijgt. Je praat dan eigenlijk tegen een muur, al bedoelt ze dat niet zo."

Nathalies moeder heeft één keer erkend dat ze er niet genoeg voor haar dochter is geweest. "Daar was ik best door verrast. Ik wist niet dat zij zich daar zo bewust van was. Die bevestiging was wel heel fijn. Maar ik heb zoiets van: als ik haar daar nu mee blijf confronteren, doe ik haar pijn met iets wat ze niet meer kan veranderen."

Eigen plekje

Sinds een jaar woont Nathalie op zichzelf. Hoewel ze ondanks alles niet het gevoel heeft dat ze uit een nare situatie heeft moeten vluchten, was in een eigen huisje trekken wel een manier om haar grenzen aan te geven en voor zichzelf te kiezen. Doordat ze nu letterlijk afstand heeft genomen, kan ze het mentaal wat meer loslaten. "Dat heeft me echt rust gebracht. Als ik langer thuis was gebleven, was ik er heel neerslachtig van geworden." Haar moeder neemt ze dat niet kwalijk. "Zij kan er ook niets aan doen."

Ervaringen uitwisselingen

Met vrienden deelt Nathalie veel over haar gevoelens en ervaringen. Maar bij mensen die haar moeder kennen is ze wat voorzichtiger, uit bescherming naar haar moeder. "Ik wil niet dat mensen haar anders gaan zien. Je bent niet je ziektebeeld, dus wil ook niet dat ze zo gezien wordt." Het prettigste vindt ze praten met jongeren die eenzelfde soort situatie hebben meegemaakt. "Dan ga je ervaringen uitwisselen en oplossingen bespreken. Hoe je kunt ondersteunen en zo. Dat is heel fijn."

Vat het niet persoonlijk op

Een advies dat Nathalie - en met haar velen anderen - vaak krijgt, is de situatie bespreekbaar maken met de desbetreffende ouder. "Maar ik zie ook wel in waarom je dat niet zou kunnen. Als je moeder zich zo ellendig voelt, is het laatste wat je wil een extra blok aan haar been zijn. Het kan dan goed zijn om te beginnen met praten met je andere ouder, als die in beeld is. Die kent ten slotte alle ins en outs."

Tot slot wil Nathalie op het hart drukken om het gedrag van een ouder met mentale problemen niet persoonlijk op te vatten. "Het is niet tegen of vanwege jou. Het is je ouder die met zichzelf in de knoop zit en dat reflecteert in het gedrag richting jou. Ze hebben zelf ook wel door dat ze niet kunnen zijn hoe ze willen zijn. En daar hebben ze waarschijnlijk meer verdriet van dan van hun eigen problemen."

*In verband met privacy is haar naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.