De Nakba is nog niet voorbij: "Situatie wordt steeds uitzichtlozer voor Palestijnen"

Waarom is 15 mei zo belangrijk?

Om te begrijpen waarom 15 mei een belangrijke dag is voor Palestijnen, is het van belang om de gebeurtenissen te kennen die tot de Nakba hebben geleid. Palestina maakte eeuwenlang deel uit van het Ottomaanse Rijk, tot het na de Eerste Wereldoorlog uiteenviel. In 1920 namen de Britten de controle over Palestina over, met het plan om het land naar zelfstandigheid te leiden. Tegelijkertijd steunden zij de zionistische beweging in hun streven naar een Joodse staat op Palestijns grondgebied.

Dit zorgde in de jaren na de val van het Ottomaanse Rijk voor een enorme toestroom van zionisten die zich in Palestina wilden vestigen, tot grote ergernis van de Palestijnen. Zij waren namelijk tegen de onteigening van hun grondgebied. Op 15 mei 1948 zou Palestina haar zelfstandigheid terugkrijgen, maar op 14 mei riepen de zionisten de staat Israël uit. Vrijwel direct daarna vielen omliggende landen Israël binnen en brak de Arabisch-Israëlische Oorlog uit. Israëlische milities maakten zo'n 500 Palestijnse dorpen met de grond gelijk en ruim 750.000 mensen werden verdreven uit Palestina of sloegen op de vlucht naar andere delen van Palestina die Israël niet onder controle had, waaronder het huidige Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever. Velen van hen dachten dat ze tijdelijk op de vlucht waren en na een periode weer konden terugkeren naar huis. Al snel werd duidelijk dat de gevluchte Palestijnen nooit meer huiswaarts konden keren. Israël stemde in december 1948 namelijk tegen een VN-resolutie waarin staat dat de gevluchte Palestijnen het recht hadden om terug te keren.

Mensenrechtenschendingen

In 1949 kwam er een wapenstilstand tussen de Arabische landen en Israël, maar velen zijn van mening dat er sindsdien nooit écht een einde is gekomen aan de Nakba, zo ook Jihad. De studente spreekt zich op social media uit over het apartheidsregime dat Israël voert tegen de Palestijnen en de mensenrechtenschendingen die daarmee gepaard gaan. Als dochter van een Palestijnse vader heeft ze sinds jongs af aan al meegekregen wat voor impact de Nakba heeft gehad op de Palestijnse gemeenschap. "Al mijn familieleden zijn gevlucht naar Jordanië", vertelt ze. "Mijn vader heeft nog wel vrienden in Palestina waar hij heel af en toe contact mee heeft, maar wij hebben daar zelf geen familieleden meer wonen. Het is inmiddels 76 jaar geleden, maar de Nakba is eigenlijk nog steeds aan de gang, omdat mensen nog steeds op de vlucht zijn. De situatie wordt steeds uitzichtlozer voor de Palestijnen en het geweld richting hen neemt alleen maar toe."

Gevlucht binnen vijf minuten

Ook voor de Rotterdamse schrijfster Maureen zijn de gevolgen van de Nakba nog erg voelbaar in haar familie. Zo vertelde haar oma dat ze tijdens de Nakba met haar gezin in no time huis en haard moest verlaten. "Mijn oma woonde in 1948 in Jaffa, wat destijds de grootste stad in Palestina was. Ze was nog kind en moest binnen vijf minuten vluchten waardoor ze nooit afscheid heeft kunnen nemen van het huis waarin ze opgroeide." De verdrijving van de Palestijnen zorgde ervoor dat Maureens oma terechtkwam in een vluchtelingenkamp in de woestijn van Jordanië. Noodgedwongen woonde ze daar twee jaar lang met heel haar gezin in een tent. "Ze ging van een ruime woning met een grote olijfboomgaard naar een tent in de woestijn waar wolven leefden."

Ondanks dat Maureens oma de Nakba bewust heeft meegemaakt, is het een onderwerp dat ze doorgaans liever uit de weg gaat. "Ik heb meerdere gesprekken gevoerd met mijn oma en specifiek gevraagd naar die periode in haar leven, omdat ze er anders omheen zou praten. Ik denk dat ze dat deed omdat ze er niet aan herinnerd wilde worden of ons niet wilde opzadelen met de pijn die ze heeft moeten doorstaan."

Stilstaan bij de Nakba

Ook Jihad merkt dat er in haar familie weinig werd gesproken over de Nakba. Haar overgrootvader, die een oog verloor tijdens de Arabisch-Israëlische Oorlog sprak liever niet over het leed dat hij heeft moeten doorstaan. Voor haar was dat des te meer een reden om niet stil te blijven over de Nakba. "Het is belangrijk dat we de Nakba blijven herdenken. Op die manier blijft Palestina toch voortbestaan. Ook al ken je de geschiedenis van het land niet, het gaat hier nog steeds om mensenrechten die tot de dag van vandaag worden geschonden. Dat valt gewoon niet goed te praten."

Weinig aandacht

Hoewel steeds meer mensen zich uitspreken over de bezettingspolitiek die Israël voert op Palestijns grondgebied, is er in Nederland nog steeds weinig kennis over de Nakba en de grote gevolgen van deze ramp voor de Palestijnen. Volgens Maureen heeft dat mede te maken met het feit dat mensen er weinig over horen in de media. "Je kunt het mensen ook niet kwalijk nemen, want je hoort er ontzettend weinig over. Als ik nu bijvoorbeeld aan mijn vriendinnen zou vragen wat ze me kunnen vertellen over de Nakba is de kans groot dat niemand er iets over weet. Dat laat wel zien hoe weinig het leeft in Nederland. Dit leeft voornamelijk in de Palestijnse gemeenschap."

Volgens Jihad helpt het ook niet mee dat Israël ondanks de vele mensenrechtenschendingen nog op steun kan rekenen van westerse landen, waaronder Nederland. "Ik zag vorig jaar bijvoorbeeld dat premier Rutte Israël feliciteerde met het 75-jarige bestaan van de staat, waarbij ik dacht: hoe kan dat? Uiteraard ken ik hem niet persoonlijk, maar ik weet zeker dat hij op de hoogte is van wat er gaande is in Palestina. Er gaan zoveel beelden rond van Israëlische kolonisten die geweld gebruiken tegen Palestijnen. Een heftig voorbeeld daarvan is de dood van de Palestijnse journaliste Shireen Abu Akleh. Ze werd vermoord terwijl ze haar werk deed en de hele wereld keek toe. Al 76 jaar kun je zien wat daar gebeurt en toch wordt er zo weinig aandacht besteed aan de situatie in Palestina."

Hoop op terugkeer naar huis

Ondanks de uitzichtloze situatie in Palestina houden veel ontheemde Palestijnen nog altijd hoop dat ze ooit terug kunnen keren naar hun geboortegrond. Zo vertelt Maureen dat velen in de diaspora nog altijd de sleutels hebben van de woningen waarin zij of hun (groot)ouders zijn opgegroeid. "Het bewaren van die sleutels is echt een symbool geworden voor de Nakba. De sleutels bewaren mensen in de hoop ooit terug te kunnen keren naar hun huizen. Dat is een ontzettend mooi teken van hoop. Je kunt je sleutels ook uit frustratie weggooien, maar daarmee gooi je ook als het ware je geboortegrond weg. Hoewel de generatie die de Nakba daadwerkelijk heeft meegemaakt langzaamaan komt te overlijden, zie je dat hun kinderen die sleutels overnemen en denken: misschien kan ik ooit weer terug."

Nakba nog niet voorbij

Helaas ziet het ernaar uit dat het einde van de Nakba nog lang niet in zicht is. Sinds het begin van de oorlog tegen Gaza in oktober vorig jaar zijn wederom honderdduizenden Palestijnen op de vlucht geslagen. Het is sommigen gelukt om het land te ontvluchten, maar een groot gedeelte van de Gazanen, zo'n 1,4 miljoen, is gevlucht naar Rafah, een stad in het zuiden van Gaza. Ook door het uitblijven van sancties tegen de bezettingspolitiek die Israël voert op de Westelijke Jordaanoever, kan het land ongestraft inbreuk blijven maken op de mensenrechten van de Palestijnse bevolking.

Dat neemt niet weg dat mensen meer kunnen betekenen voor de Palestijnen dan ze wellicht denken, zo stelt Jihad. "Ik hoop dat steeds meer mensen zich zullen uitspreken tegen het onrecht waar Palestina mee geconfronteerd wordt. Het gaat om mensenrechten en vrijheid. Veel mensen denken dat ze niets kunnen doen aan de situatie in Palestina, maar daar vergissen ze zich in. Het feit dat je Palestina als land erkent is al iets. Je kunt een olijfboom doneren aan Palestijnse families en je stem laten horen via social media. Er zijn tal van kleine dingen die je kunt doen."

Dit verhaal is een aangepaste versie van een artikel dat verscheen op 15 mei 2023.