Victim blaming: dit is wat je vooral niet moet zeggen

Victim blaming betekent letterlijk 'het slachtoffer de schuld geven'. Dat klinkt heel tegenstrijdig, maar het komt regelmatig voor. Fysiek, seksueel of online geweld is nooit iets waar je om vraagt of wat je verdient. Toch krijgen slachtoffers nog vaak twijfelachtige vragen of opmerkingen in plaats van dat de dader verantwoordelijk wordt gesteld. "Het is schadelijk voor het slachtoffer en de dader komt ermee weg. Victim blaming houdt een cultuur in stand waarin het plegen van seksueel, fysiek of online geweld niet serieus genomen wordt", aldus kenniscentrum Rutgers, dat een campagne is begon tegen victim blaming.

Wat je niet moet zeggen

Met de volgende uitspraken maak je je, misschien zonder dat je het doorhebt, schuldig aan victim blaming. Dit kun je dus echt niet zeggen tegen of over een slachtoffer van wat voor vorm van geweld dan ook:

• Met die kleding vraag je er ook wel een beetje om...
• Dan had je maar niet zo'n foto/filmpje moeten sturen...
• Zij/hij lokte het zelf uit...
• Het is ook niet zo slim om in je eentje met hem/haar af te spreken...
• Je had toch duidelijk kunnen maken dat je het niet wilde?
• Maar liep zij/hij dan middenin de nacht helemaal alleen over straat?
• Het is ook wel een beetje vragen om problemen...
• Had je maar niet zoveel moeten drinken...
• Maar wat heeft hij/zij zelf gedaan of gezegd dan? Zo'n reactie krijg je niet zomaar...
• Waarom heb je dan niet meteen aangifte gedaan?
• Wat verwacht je dan als je met hem/haar mee naar huis gaat?
• Hallo, je bent een man. Dan bijt je toch van je af?
• Je had toch ook gewoon weg kunnen gaan?
• Nou, je kan ook niks meer zeggen tegenwoordig. Diegene kan gewoon niet tegen een grapje...
• Doe niet zo overdreven/stel je niet zo aan/zo erg is het toch ook weer niet?
• Hij/zij wil gewoon aandacht...

Wat je wel moet zeggen

Alsof het nog niet erg genoeg is om slachtoffer te worden van fysiek, seksueel of online geweld, is de kans groot dat diegene ook nog worstelt met schuldgevoelens en de angst om niet geloofd te worden. Maak dus duidelijk dat je diegene steunt en luister vooral. Vind je het lastig de juiste woorden te vinden? Dit zijn dingen die je wel kunt zeggen:

• Ben je oké?
• Waar heb je behoefte aan?
• Als ik ergens bij kan helpen, doe ik dat met alle liefde.
• Wat erg dat je dit hebt moeten meemaken.
• Wat fijn dat je dit aan mij toevertrouwt.
• Als je wil, ga ik met je mee naar de politie/huisarts.
• Het belangrijkste: oordeel niet en ben een luisterend oor.

#ZegErWatVan

Om victim blaming tegen te gaan zijn Rutgers en Atria de campagne #ZegErWatVan begonnen. Daarmee roepen ze jongeren op om er wat van te zeggen als je victim blaming ziet gebeuren in je omgeving. Er worden namelijk nog te vaak schadelijke uitspraken gedaan zonder daarbij na te denken. "Door ze erop aan te spreken, laat je ze dat wél doen", aldus de directeur van Atria.

Ook het account Cat Calls of Amsterdam, dat ongepaste opmerkingen op straat uitlicht, steunt de campagne: "Het is echt de moeite waard om wat te zeggen van victim blaming als je het ziet gebeuren in je vriendengroep. Alleen al door vragen te stellen: 'waarom vind je het relevant wat ze aanhad als iemand vertelt over haar aanranding?'"?