Acteurs Denise Aznam en Joenoes Polnaija over de impact van film 'De Oost'

Oorlogsfilm De Oost van regisseur Jim Taihuttu is pas een klein maandje uit, maar heeft al een hoop losgemaakt. Niet gek, want de film kaart een ingewikkeld, maar belangrijk deel uit de Nederlandse geschiedenis aan: de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Het verhaal legt pijnlijke gebeurtenissen bloot die vaak niet besproken worden, ook niet in de geschiedenislessen op school.

In de nieuwste TopiX-podcast spreekt Merel met acteurs Denise Aznam en Joenoes Polnaija over de impact van de film en de bijzondere dingen die ze tijdens het filmen hebben geleerd. Joenoes: "Jim heeft iets dat al 70 jaar in de doofpot zit actueel gemaakt."

Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog

De Oost vertelt het verhaal van een groep jonge Nederlandse soldaten die in 1946 werden uitgezonden naar toenmalig Nederlands-Indië om daar de orde te herstellen. In de geschiedenisboeken worden dit 'politionele acties' genoemd. Een omstreden begrip, omdat uit historische studies is gebleken dat Nederlandse militairen daar structureel massageweld gebruikten en oorlogsmisdaden pleegden. Dit met weten van de politieke en militaire leiding in Den Haag en Batavia.

"Dat narratief moet veranderd worden", aldus Denise. Er mag volgens haar best wat harder gesproken worden over de geschiedenis van Nederland en dan met name over kolonialisme. Dat probeert ze zelf dan ook, als is dat soms nog wel spannend. "Maar ik push mezelf. Ook omdat ik mezelf tegenspreek als ik niet naar een radioprogramma of interview ga. Ik zeg altijd: we moeten erover praten en met elkaar in gesprek. Dus als ik dat niet zou doen, spreek ik mezelf tegen."

Geschiedenisles

Zowel Joenoes als Denise waren vanaf het begin af aan superenthousiast om mee te werken aan deze bijzondere film. "Ik dacht: het gaat over Indonesië. Ik ben Indonesisch, ik spreek de taal... Ik moet er in!", aldus Denise. Zij speelt in De Oost de Indonesische prostituee Gita. "Ik hoor veel: waarom is de enige vrouw in de film een prostituee? Waarom niet een sterke vrouw uit die tijd? Natuurlijk waren die er wel, maar dat is dan weer een andere film. Helaas is ook dit de realiteit. Het beeld uit die tijdsgeest is heel goed neergezet."

De Oost vertelt een belangrijke geschiedenisles waar veel mensen waarschijnlijk nog maar weinig van afweten. Ook voor de castleden was het maken van de film een leerzame ervaring. Hoewel Denise Indonesische roots heeft, weet zij namelijk ook niet alles van die donkere periode.

"Mijn ouders en ik komen er vandaan, maar ik weet eigenlijk maar heel weinig. Dat is best wel confronterend."

Overweldigend

Geconfronteerd worden met die verhalen uit het verleden kan zwaar zijn, maar dat merkten de acteurs nog niet zozeer tijdens het filmen. Het is nu de film uit is en de reacties binnenstromen dat het beladen deel binnenkomt. "Het doet letterlijk is fysieks met me", vertelt Denise. "Ik heb niks teruggelezen, alle krantenartikelen en recensies heb ik niet gelezen. Soms sturen mensen het door en dan lees ik even drie zinnen, maar dan wordt het me te veel." Ook elke keer opnieuw vertellen over wat de film voor haar betekent, is voor de actrice vermoeiend. "Het is echt overweldigend. Ook dat mensen ervan uitgaan dat je alles weet over die geschiedenis omdat je Indonesisch bent, terwijl dat niet zo is."

Kritiek

De Oost kaart een gevoelig onderwerp aan en al voor de release van de film was er veel commotie rondom de film, van demonstraties tot zelfs rechtszaken. "Ergens dacht ik dat het misschien goed is, want het maakt mensen nieuwsgierig om de film te kijken", zegt Denise. "Maar nu ze de film hebben gezien, hoor je veel: waarom gaat de film niet daarover? Waarom zit dit niet in de film?"

Volgens sommige mensen zijn er namelijk kanten van het verhaal die niet (genoeg) worden belicht. "Dat zijn allemaal andere verhalen, die zijn er ook. Maar waarom zijn die dan niet eerder verteld? Als Jim de eerste stap heeft gezet, is het alleen maar goed, dan komen er waarschijnlijk ook films en toneelstukken over die verhalen. Dan zijn dat soort recensies niet zo heel erg."

In de rol van zijn opa

Joenoes speelt in De Oost de Molukse KNIL-soldaat Samuel, een jongen die dus strijdt voor het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger. Een rol die dicht bij hem ligt, want allebei Joenoes' opa's waren KNIL-militairen. "De vader van mijn moeder zat bij deze groep. Die opa heb ik nooit gekend en daardoor had ik het gevoel dat ik in de film moest. Zodat ik hem zo kon leren kennen." Door zijn opa's zelf werd er namelijk maar weinig gepraat over die tijd. "Ze spraken er minimaal over en wat ze vertelden, waren de leuke dingen. Niet over de mensen die ze hebben moeten doden tijdens de acties of hun vrienden die gesneuveld zijn."

Voor Joenoes en Denise was het heel bijzonder om De Oost met hun familie te bekijken. Joenoes: "We hebben altijd verhalen gehoord over m'n opa, maar er nooit echt een beeld bij gehad. Over de Tweede Wereldoorlog kun je je van alles inbeelden, want er is genoeg materiaal, maar over deze oorlog niet. Nu kon dat een keer." Voor Joenoes' familie was het dan ook emotioneel om de film te bekijken. "Ze waren boos en verdrietig toen ze naar buiten liepen. Omdat je iets van je vader leert kennen dat je nog niet had gezien."

Goede gesprekken op de set

Met de hele crew, bestaande uit mensen met verschillende achtergronden, samen op locatie aan de film werken heeft goede gesprekken opgeleverd. Denise: "Er zijn mensen daar achtergekomen dat hun opa of oma in voormalig Nederlands-Indië is geboren." De acteurs hebben dus zelf veel geleerd, maar ze zijn ook blij dat ze hebben kunnen bijdragen aan een stukje educatie voor de kijkers. "Ik ben zo trots op iedereen die eraan mee heeft gewerkt", vertelt Denise. "We hebben er allemaal met evenveel passie aan gewerkt", vult Joenoes aan.

Luister terug

De Oost is te bekijken op Amazone Prime Video en in de bioscoop. Op De Wereld van Oost kun je meer leren over de verschillende verhalen en personages uit de film, zoals die van Denise en Joenoes, maar van hoofdpersoon Johan, commandant De Turk en vrijheidsstrijder Agus.

Wil je het hele gesprek met Denise en Joenoes over De Oost terugluisteren? Je vindt de podcastaflevering hieronder: