Anticonceptie nog steeds niet vergoed: "Het is belachelijk en discriminerend"

De hele samenleving heeft er voordeel van als mensen met een baarmoeder anticonceptie gebruiken, maar toch moet je als gebruiker zelf voor de kosten opdraaien. Dat werd begin vorige maand opnieuw bepaald door de rechter nadat twee belangenorganisaties een petitie indienden voor het vergoeden van de pil, het spiraaltje of een ander anticonceptiemiddel. Eline Peters (De Goede Zaak) en Femke Zeven (Bureau Clara Wichmann) strijden mee aan deze zaak en spreken in de TopiX-podcast met Merel over het belang van gratis passende anticonceptie voor iedereen.

Zelf betalen vanaf je 21e

Anticonceptie werd jarenlang vergoed vanuit de basisverzekering, maar sinds 2011 geldt dat alleen nog als je jonger bent dan 21 jaar. Regelmatig laait de discussie over gratis anticonceptie voor iedereen weer op, zo ook twee jaar geleden, toen Bureau Clara Wichmann en De Goede Zaak een petitie startten. Die werd in een week tijd ruim 55.000 keer ondertekend. "Toen hadden we het gevoel: dit leeft zo erg, hier moeten we iets mee", aldus Eline.

Voor iedereen van belang

Er zijn door de jaren heen al talloze moties voor het vergoeden van anticonceptie ingediend in de Tweede Kamer, maar zonder succes. "We dachten: nu is het genoeg geweest", vertelt Femke. "Dit moet structureel worden opgelost en iedereen moet gelijke toegang krijgen tot anticonceptie." Op dit moment is dat afhankelijk van hoe de huidige regerende politieke partijen daarover denken, terwijl het volgens haar helemaal geen politiek ding zou moeten zijn. Daarom stapten ze naar de rechter. "Het raakt het recht tot zelfbeschikking. Het is voor de hele maatschappij van belang."

Maar zo duur is het toch niet?

Een tegenargument dat elke keer weer voorbijkomt, is: "Maar zo duur is het toch niet? Iedereen kan toch wel de pil betalen?" Het simpele antwoord daarop is nee. Uit onderzoek is al gebleken dat zeker 8% van de anticonceptiegebruikers de kosten niet altijd kan opbrengen. "In de allergoedkoopste vorm gaat het niet voor iedereen om heel veel geld, maar dat is ten eerste bevoorrecht om te denken, want voor sommigen zijn ook kleine beetjes geld nog steeds een flinke uitgave", legt Eline uit.

Passend middel is belangrijk

Daarnaast is de (goedkoopste) pil niet voor iedereen het juiste middel. "Er zitten allerlei hormonen in waar je rekening mee moet houden", aldus Eline. Welk anticonceptiemiddel je gebruikt, heeft veel invloed op je gezondheid en gemoedstoestand, dus daar wil je een zorgvuldige keuze in maken. "Dat kan nu niet altijd, omdat de kosten een rol gaan spelen."

Discriminerend

Helaas kwam ook de rechter onlangs weer met het antwoord dat de kosten van anticonceptie niet dusdanig hoog zijn "dat die een belemmering vormen om erover te kunnen beschikken". Maar daar zijn dus heel veel mensen, onder wie Eline en Femke, het niet mee eens.

"Los van hoeveel het precies kost, is het principiële punt dat de kosten nu per definitie voor de vrouw zijn, aangezien 96% van de mensen die anticonceptie gebruikt vrouw is", zegt Femke. Dat is best gek, want iedereen heeft er baat bij dat er niet bij elke sekspartij een baby verwekt wordt. "Vrouwen moeten nu de lasten dragen. Dat is vrij belachelijk en discriminerend."

Meer voorlichting

Uitgebreidere voorlichting bij het kiezen van anticonceptie zou daarnaast geen overbodige luxe zijn. "Als je 16 bent krijg je heel makkelijk de goedkoopste pil voorgeschreven en niemand die er echt bij stilstaat wat dat doet met je en welke impact dat kan hebben of welke vormen beter zouden zijn", aldus Eline. "Ik denk dat we op dat gebied nog wel wat te winnen hebben, ook qua educatie." Ze herkent dit uit eigen ervaring:

"Toen ik zelf student was, kon ik ook alleen maar de goedkoopste pil betalen, terwijl dat eigenlijk niet de beste vorm voor mij was. Daar heb ik niet eens bij stilgestaan, want je doet het er maar mee. Bij dit soort onderwerpen is het vaak van: oké, je hebt allerlei bijwerkingen en overal last van, maar het is nou eenmaal zo."

Gesprekken op school

Gesprekken over anticonceptie zouden ook op school gevoerd moeten worden, los van alle biologische informatie die je als leerling nu krijgt over seks en het voorkomen van zwangerschappen. "Het gesprek over: hoe fixen we anticonceptie? Doe jij dat of ik, of verdelen we het? Dat zijn gesprekken die voor zover ik weet nu niet worden gevoerd in het klaslokaal", zegt Femke. "Als het al 'neutraal' wordt behandeld, is het vaak biologisch en anders is het gestuurd door verenigingen waarbij je soms onjuiste informatie krijgt voorgeschoteld."

Hoe zit het met de mannenpil?

Af en toe komen er nieuwsberichten voorbij over mannenpillen die in de maak zijn, maar toch lijken die voorlopig nog niet op de markt te komen. "Dat is ook een historisch ding waaraan je die ongelijkheid ziet", legt Femke uit. "Het feit dat er alleen maar anticonceptiemiddelen zijn voor vrouwen, heeft te maken met een geschiedenis van seksisme. Die middelen zijn ontwikkeld door mannelijke wetenschappers, omdat er nog geen vrouwelijke wetenschappers mochten zijn. Het werd geregeld in en via het vrouwenlijf, zo van: handig, dan is dat gefixt."

Maar er zijn - naast het condoom - nu ook al opties voor mannen om het heft in eigen handen te nemen. "In onze rechtszaak hebben we bijvoorbeeld ook vasectomie [sterilisatie bij mannen, red.] meegenomen in dingen die gratis zouden moeten worden", zegt Femke. "Dat kost nu gemiddeld 500 euro. Als we zeggen gratis anticonceptie voor iedereen, hoort dit er zeker bij."

En nu?

De twee organisaties zijn nog aan het nadenken of ze in hoger beroep gaan tegen de uitspraak van de rechter. "Dat is een mogelijkheid en als we het niet doen, moet er zeker een ander plan komen", vertelt Femke. Gelukkig bleek er begin dit jaar een meerderheid in de Tweede Kamer te zijn voor het vergoeden van anticonceptie, dus dat biedt voorlopig hoop. Zo vinden een paar partijen het zelfs een goed idee als iedereen - dus niet alleen vrouwen - het gewoon gratis in de apotheek zou kunnen halen.

Luister hieronder het hele gesprek tussen Eline, Femke en Merel terug, waarin ze het ook hebben over de anti-abortusbeweging. Eline: "Je ziet daarin weer dat het over en via vrouwenlichamen gaat en dat iedereen daar iets van mag vinden. Waarom is dat zo? Wat als het andersom zou zijn?"

Wil je graag meer inspirerende verhalen horen uit de TopiX-podcast? Dat kan via FunX.nl/podcasts!