Dinja voelt geen connectie met haar roots: hoe erg is dat?

Dinja kreeg die vragen zo vaak, dat ze begon te twijfelen: is het inderdaad nodig om je verbonden te voelen met je roots om volledig jezelf te zijn? Ze besloot op onderzoek uit te gaan en dit werd vastgelegd in de documentaire Ik kóm niet uit Sri Lanka. Wat heeft dat proces haar opgeleverd? Hoe belangrijk is het eigenlijk om je verbonden te voelen met je roots en hoe komt het dat dat zo per persoon kan verschillen?

"Het is een verhaal over identiteit en roots en niet een verhaal over adoptie."

niet verbonden

Mensen die Dinja's zwarte haar en getinte huid zien, zullen haar niet snel het labeltje van 'Nederlandse vrouw' geven (als dat label al bestaat, want bestaat er wel één typische Nederlandse vrouw?). Het gevolg is dat ze vaak de vraag krijgt waar ze vandaan komt. Dat is lastig, want van binnen voelt ze zich gewoon een kind van haar Nederlandse adoptieouders. "Het was altijd al een grote struggle dat ik me van binnen heel anders voel dan dat ik er van buiten uitzie." Haar uiterlijk zou ze echter voor geen goud willen ruilen. Het is alleen het label dat eraan hangt, wat keer op keer voor confrontatie zorgt.

Haat, afkeer of minachting voor Sri Lanka voelt Dinja zeker niet. Ze voelt zich gewoon simpelweg niet verbonden met het land. Ze ging er als kind één keer naar toe, maar daar bleef het bij. "Het is een prachtig eiland en de mensen zijn er superlief, maar ik voel me er niet thuis." Ze is hier in Nederland opgegroeid en weet niet beter dan dat ze gewoon Nederlands is. Daarom ervaart ze sommige opmerkingen als vervelend: "Dat mensen mij dingen opleggen. Bijvoorbeeld: je komt daar vandaan, dus je moet terug naar Sri Lanka en je biologische moeder opzoeken."

ONTBREKEND PUZZELSTUKJE?

Dat het opsporen van je roots en het ontmoeten van je biologische ouders heus niet altijd de essentiële missende onderdelen zijn die je nodig hebt om gelukkig te zijn, blijkt wel uit het verhaal van Margaret. Zij is net als Dinja geadopteerd en stond er eigenlijk hetzelfde in. Maar kortgeleden besloot ze tóch op zoek te gaan naar haar biologische, Chinese moeder. In de docuserie vertelt ze dat die ontmoeting niet was wat ze ervan verwacht had: "Ik was best wel een beetje teleurgesteld." Voor Dinja was dat een belangrijk moment: "Dat was een soort van erkenning. Zo van: zie je wel, er zijn veel meer mensen die zich zo voelen. En zij heeft wel haar biologische moeder gezien, maar voor haar was het niet dat puzzelstukje dat ontbrak. Zij is ook gewoon gelukkig op haar manier."

de plek waar je opgroeit

Dinja benadrukt dat het heel erg verschilt per persoon in welke mate het opzoeken van je roots je gelukkig maakt. De situatie waarin je opgroeit heeft daar volgens haar ook een grote invloed op. Zelf is ze opgegroeid in een warm nest en ze heeft nooit het gevoel gehad iets te missen. Haar ouders hebben haar wel van jongs af aan bewust gemaakt van haar adoptieverleden. Er werd over gepraat, maar Dinja hoefde er zelf niks over te weten. "De reden dat ik me zo voel, heeft natuurlijk te maken met mijn opvoeding, vrienden en werk. Als ik op een andere plek was opgegroeid, was het misschien heel anders geweest."

Dr. Anneke Vinke, gezondheidszorgpsycholoog, bevestigt dat. Ze vertelt dat afkomst wel invloed heeft op wie je bent, maar niet allesbepalend is. "Niet alleen je afkomst en je genetische bagage bepalen wie je wordt, maar vooral ook hoe jouw leven loopt en wat er op je pad komt." Ook noemt ze relaties met onder andere je ouders/verzorgers als een belangrijke factor: "Die zijn beschermend en bepalen hoe jij jezelf ziet en hoe je de wereld instapt: met vertrouwen of met wantrouwen." Het is vooral belangrijk dat je je verbonden voelt met waar jij je als persoon goed bij voelt. Of dat nou het adoptieland of het geboorteland is (of een combinatie van die twee): er is geen goed of fout.

"Alles wat je meemaakt, heeft invloed op wie je bent geworden. Voor sommigen is dat vooral afkomst, voor anderen gender, waarden en normen of religie. Afkomst speelt een rol, maar in welke mate is voor iedereen anders."

Worsteling

Gelukkig voelt Dinja zich goed bij haar Nederlandse identiteit, maar er zijn ook gevallen waarbij geadopteerden erg worstelen met het opgroeien als gekleurd kind in een witte familie. Wanneer zij opgroeien met het idee hetzelfde te zijn als hun adoptieouders, kan het namelijk heftig zijn om op latere leeftijd te merken dat hun omgeving dat - door hun andere huidskleur - helemaal niet zo ziet en ze daarom anders behandelen. Het kan dan helpen als er juist wél wordt stilgestaan bij de niet-Nederlandse roots, zoals schrijfster Rhonda Mae Roorda aankaart op Stichting Adoptievoorzieningen.

Waarom de ene wel en ander niet?

Hoe komt het dat Dinja zich niet verbonden voelt met haar geboorteland en bijvoorbeeld Nuwan - Dinja's jeugdvriend die tegelijk met haar geadopteerd is - wel? "Dat weten we niet precies, dat kan aan van alles liggen", zegt Anneke. Wat naast je genen in ieder geval sowieso meespeelt, zijn dingen die je vanaf je geboorte meemaakt. De ervaringen die je bijvoorbeeld opdoet als jong kind. "Ook de match tussen kind en ouders speelt een grote rol net als het verlangen van het kind om ergens anders te zijn. De ruimte die adoptieouders geven voor de eigen keuzes van een kind zijn hierbij net zo belangrijk."

Anneke vertelt dat de mate waarin je je afkomst deel laat uitmaken van je identiteit, in ieder geval een individuele keuze is. "Soms wordt die bewust gemaakt, soms minder bewust." Zolang het bij je past, is het goed. Pas wanneer je in de war raakt en vastloopt met je vraag wie je nou eigenlijk bent, is het volgens haar tijd om dit uit te gaan zoeken, eventueel met hulp van een therapeut. "En dan heb ik het niet over mensen die in de war 'gemaakt' worden omdat men vindt dat je nou eenmaal is met je roots moet doen."

minder koppig

De opnames van de docuserie zijn inmiddels een paar maanden geleden. Wat heeft het proces haar opgeleverd? "Ik ben wel iets minder stellig geworden. Ik was eerst erg koppig - het is gewoon zoals het is: ik ben gewoon Dinja en ik voel me gewoon heel Nederlands." Tijdens het maken van de docu heeft ze zich erg moeten openstellen en dat was niet bepaald makkelijk. "Ik moest best veel over me heen laten komen. Het ging over mezelf en dat was soms best confronterend. Maar ik heb mezelf echt opengesteld en leren luisteren. Ik moest echt dingen aannemen van anderen om stappen te maken in het onderzoek."

Dinja ging in gesprek met onder andere haar ouders, collega's, een adoptiecoach en andere geadopteerden uit Sri Lanka. Confronterend, maar wel noodzakelijk "Als ik mezelf niet had opengesteld, was het niet geslaagd. Ik heb gesprekken gevoerd met mensen zoals ik ze anders nooit zou voeren en dat heeft me wel nieuwe inzichten gegeven."

"Ik heb het gevoel dat ik in één keer twee jaar ben gegroeid, omdat ik er echt in moest gaan kijken."

Opgelegde druk

Dinja heeft naar aanleiding van de docuserie vanuit allerlei hoeken veel persoonlijke berichten gekregen. "Zowel van andere geadopteerden, als van halfbloedjes die zich heel erg in mijn verhaal kunnen vinden." Zo kwam ze erachter dat veel mensen in haar omgeving met dezelfde struggles rondlopen. Ook kreeg ze reacties van mensen die zich juist niet in Dinja's verhaal konden vinden, maar het wel interessant, verfrissend of het simpelweg stoer vonden dat ze dit geluid durfde te laten horen. Daarnaast waren er ook kijkers die na het zien van de docuserie voor het eerst begrip konden opbrengen voor mensen met gevoelens zoals die van Dinja.

Met Ik kóm niet uit Sri Lanka wil Dinja graag het hokjesdenken doorbreken. Een voorbeeldfunctie zijn of community creëren is niet wat ze wil. "Maar ik zou het wel heel mooi vinden als dit mensen kan helpen." Dat is in ieder geval al gelukt. Naast geadopteerden wist Dinja namelijk ook ouders te raken en er was er één vrouw in het bijzonder die erg blij was met haar verhaal. Zo schreef ze: "Ik merk dat ik vaak in de verdediging schiet als ik uitleg dat mijn zoon echt niets bij het land of mensen van herkomst voelt. Dat hij gewoon hier is en hier woont en dat de adoptie eigenlijk geen plek heeft, omdat ik gewoon zijn familie ben". Ze heeft last van de opgelegde 'je moet toch wat voelen'-druk en merkte dat mensen er vaak vanuit gingen dat zij als adoptiemoeder 'in de weg stond' van een eventuele band met zijn roots. Door de docuserie over Dinja zag ze in dat dat gevoel er soms gewoon simpelweg niet is.

op reis is niet nodig

Dinja geeft aan dat veel mensen het tof zouden vinden als ze tóch nog een keer terug zou gaan naar Sri Lanka. Alsof haar onderzoek dan pas echt compleet is. "Maar ik ben echt wel tot het gaatje gegaan." Anneke geeft aan dat het erkennen van je afkomst niet per se betekent dat je er heel veel mee moet doen of af moet reizen naar je geboorteland. "Erkennen kan ook feitelijk zijn. Voor sommigen is het genoeg om te weten dat ze geboren zijn in Sri Lanka. Dat is een feit." Het is dan ingewikkeld dat er een norm lijkt te zijn dat iedereen actief op zoek moet naar zijn of haar roots. Als therapeut ziet Anneke dat dat mensen in verwarring brengt. Hoeveel ruimte er is voor je roots, is voor iedereen anders en kan tijdens je leven veranderen. Maar volgens Anneke is vooral belangrijk dat het er in ieder geval gewoon mag zijn. "Dat het niet voelt als een deel dat niet bij je hoort."

"Identiteit is geen vast concept, het is in beweging gedurende het hele leven."

ANTWOORDEN

Dinja ging in Nederland op zoek naar antwoorden op haar vragen en die heeft ze gekregen: "Ik weet nu waar mijn afkeer van de geur vandaan komt, ik weet nu waarom ik me zo voel en ik weet wat ik kan doen om me meer verbonden te voelen met Sri Lanka. De deur staat nu iets meer open en eerst stond die dicht. En het is nu aan mij wat ik daarmee ga doen." Zo is ze van plan om vaker naar evenementen te gaan met andere mensen die geadopteerd zijn uit Sri Lanka. "Het is voor mij goed zoals het is, maar ik vond dat ik mezelf er in eerste instantie wel heel erg voor had afgesloten. [...] Nu denk ik: waarom niet?" Of ze ooit nog teruggaat? De tijd zal het leren. "Als ik kinderen krijg en zij willen het, dan wil ik het ze in ieder geval niet ontnemen."

Gewoon Dinja

Ondanks dat het bij haar niet het geval is, benadrukt Dinja dat ze het heel mooi vindt wanneer afkomst en roots belangrijk zijn voor iemand. "Maar voor mij is dat niet zo en dan moet niemand het voor mij of voor een ander invullen. Je kan gewoon zijn wie je bent. Ik voel me gewoon Dinja in een Sri Lankaans jasje!"

De vierdelige docuserie 'Ik kóm niet uit Sri Lanka' kun je bekijken op het YouTube-kanaal van NPO 3. Op 19 januari 2020 wordt de gehele serie om 23:30 uur uitgezonden op NPO 3.

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -