Onbetaald eerder op werk moeten zijn of langer doorwerken: mag dat?

Iedereen die een bijbaantje heeft (gehad) in een supermarkt, winkel of restaurant herkent het misschien wel: je shift begint om vijf uur, maar je moet verplicht een kwartier van tevoren aanwezig zijn. Onbetaald. Of er wordt verwacht dat je ná je dienst nog helpt met opruimen. Ook onbetaald. Maar mag dat eigenlijk zomaar? Merel besprak het in TopiX.

Verplicht drie kwartier blijven

FunX-luisteraar Hamiyet vertelt dat ze bij de supermarkt waar ze werkte verplicht na werktijd nog drie kwartier moest helpen met spiegelen. "Anders mocht ik niet naar huis. De winkel moest eerst helemaal gespiegeld worden. Dat was heel normaal daar." Dat Hamiyet en haar collega's het eigenlijk niet vonden kunnen, durfden ze niet te zeggen. "Omdat ik niet wist wat m'n rechten allemaal waren. Dat weet ik nu gelukkig wel."

Wat mag een werkgever eisen?

Dat het netjes is om een paar minuutjes voordat je shift begint al aanwezig te zijn, is begrijpelijk. En af en toe wat langer blijven omdat er iets uitloopt, is ook geen ramp. Maar waar ligt de grens? Wat mag een werkgever van je eisen?

Mina studeert rechten en werkt bij een advocatenkantoor. Aan Merel vertelt ze dat je in principe gewoon betaald zou moeten krijgen voor de tijd die je eerder aanwezig bent. Toch gebeurt dat vaker niet dan wel. "We zijn het zo gewend, maar het zijn vaak voorbereidende werkzaamheden. Als je bijvoorbeeld moet dweilen voordat de zaak open kan, hoort dat gewoon bij je werk en moet je het doen binnen je werktijd." En daarvoor moet je dus betaald krijgen.

Jonge werknemers met tijdelijke contracten

Opvallend is dat dit soort situaties vaak voorkomen bij (bij)baantjes in supermarkten, kledingwinkels, horecagelegenheden of callcenters. Mina vertelt dat dat veel te maken heeft met het feit dat het daar vaak gaat om tijdelijke contracten. "Er is een grote toe- en uitstroom van werknemers. Voor jou honderd anderen. Er is gewoon niet zo'n persoonlijke connectie. Anderzijds wil je als werkgever gewoon dat mensen hun werk doen. Al die dingen bij elkaar zorgen ervoor dat dit soort dingen bij die beroepsgroepen gewoon worden gedoogd." Daarnaast gaat het vaak om jonge werknemers. "Er is vaak een natuurlijke autoriteit. Jonge mensen kennen soms hun rechtspositie niet. Dan nemen ze het maar gewoon aan."

Gesprek aangaan

Mina ziet graag dat het normaler en makkelijker wordt voor jongeren om met hun baas te praten over oneerlijke eisen op de werkvloer. "Want dat ene kwartiertje is op jaarbasis best veel kwartiertjes en best veel geld. Er moet een eerlijke relatie zijn tussen werkgever en werknemer." Toch kan het best spannend zijn om je baas erop aan te spreken, want je wilt natuurlijk niet je baantje verliezen. "Het is zo genormaliseerd dat dit soort dingen kunnen, maar het moet juist genormaliseerd worden om er met je baas over te praten."

Vakbond

Hamiyet is uiteindelijk gestopt met haar baantje. "Want je werd niet uitbetaald, terwijl ik daar altijd nog drie kwartier na werktijd zat." Ook is ze lid geworden van vakbond FNV. "Nu staan zij gelukkig achter me." Ze raadt andere jongeren met een bijbaantje aan om ook lid te worden van een vakbond. Die kan je namelijk helpen bij vragen over werk, salaris en contracten en kan je adviseren als je ergens tegenaan loopt op de werkvloer. "Word lid en kom op voor je eigen rechten, want ze maken echt gebruik van je."