70 jaar Molukkers in Nederland: "Het is superbelangrijk dat onze geschiedenis wordt doorverteld"

Tijdelijk

Zeventig jaar geleden kwamen de eerste boten met Molukse gezinnen aan in Nederland. Deze Molukkers zouden tijdelijk naar Nederland komen en werden ondergebracht in onder andere oude concentratiekampen. Joanieks oma kwam precies 70 jaar geleden aan in Rotterdam met het eerste transportschip. "Ze kwam hier aan als 17-jarig meisje. Niet wetende dat ze hier haar hele leven zou blijven wonen. Pas in 1974 is ze weer voor de eerste keer naar de Molukken geweest. Haar moeder heeft ze nooit meer teruggezien." De opa van Joaniek kwam hier als 25-jarige ex-KNIL-soldaat. "Ook hij ging uit van de tijdelijkheidsgedachte." Haar opa en oma ontmoetten elkaar in Nederland, trouwden in 1959 en bouwden hier een bestaan op.

Voor Joaniek is haar familiegeschiedenis en Molukse achtergrond heel belangrijk. "Het heeft bepaald hoe ik in het leven sta en wat ik als belangrijk zie. Als Molukse dubbelbloed krijg je ook de kracht, de strijdlust, de pijn en het trauma mee van jouw Molukse overovergrootouders, overgrootouders, grootouders en ouders. Ale rasa, beta rasa! Wat jij voelt, voel ik ook!"

Opgroeien in een barakkenkamp

Jeftha werd in een Moluks barakkenkamp geboren. Op 14 oktober 1976 werden deze barakken in woonoord Vaassen op gewelddadige wijze ontruimd en vervolgens verbouwd tot een wijk met stenen huizen. "Daar zijn wij toen in gaan wonen", vertelt Jeftha. "In de wijk waar ik opgroeide, steeg de werkloosheid en het drugsgebruik. Dat was een heftige periode."

Verhalen vertellen

Vijf jaar geleden vond Jeftha op een zolderkamer een hele collectie videobanden. Ze bleken afkomstig te zijn van jonge Molukkers. "Om de problemen in de wijk aan te pakken, waren een aantal jonge Molukkers in de jaren 70 een hulpinstantie gestart. Daar werden onder andere videoworkshops gegeven. Jongeren leerden daar met een camera omgaan en zij hebben toen de overgang van de kampen naar de wijken helemaal vastgelegd op camera." Met het filmmateriaal - meer dan 240 uur aan beelden - is Jeftha het project Verloren Banden gestart. Met het materiaal wil hij een film maken. "Zo houd ik me bezig met het bewaren van de Molukse geschiedenis." Jeftha hoopt hiermee bewustwording te creëren, maar hij wil ook juist de mooie verhalen over Molukkers in Nederland delen. "Het is een verhaal van veerkracht."

Weinig bekend over de geschiedenis

Momenteel werkt Jeftha bij het Nationaal Archief in Den Haag, waar hij werkt aan diversiteit, inclusie en het dekoloniseren van archieven. Hij zet zich in om meerdere perspectieven aan het archief toe te voegen zodat meerdere groepen Nederlanders zich gerepresenteerd voelen in het archief.

Er is in Nederland maar weinig bekend over de geschiedenis van de Molukken en Nederland. "Ik denk dat we in de geschiedenislessen vaak een dominant perspectief te horen krijgen. Dus dat de VOC helden waren. Dat we er trots op mogen zijn. Maar ik denk dat dat één kant van het verhaal is, maar niet het hele verhaal." Jeftha denkt dat het belangrijk is dat er in de lesboeken meerdere perspectieven worden verteld. "Dat kan ook leiden tot meer begrip naar elkaar in de samenleving."

Dat denkt ook Joaniek: "Er is geen tot weinig aandacht in het onderwijs over de gedeelde Molukse geschiedenis. Een enkele keer worden de treinkapingen aangehaald, maar de context daaromheen niet. Het is belangrijk dat men dan ook belicht waarom het zover heeft moeten komen. Wat waren de beweegredenen? En wat is die connectie tussen de Molukken en Nederland eigenlijk?"

Belangrijke geschiedenis

Joaniek vindt het belangrijk om over de gedeelde geschiedenis van Nederland en de Molukken te blijven spreken. "Onze geschiedenis is een unieke geschiedenis. De tijdelijkheidsgedachte, het gebrek aan steun van Nederland voor een vrije RMS, het per-direct ontslag uit militaire dienst van de KNIL militairen terwijl zij het recht hadden om gedemobiliseerd te worden op de plaats waar zij wilden. Het is een pijnlijke geschiedenis die leidt tot een ‘colonial hangover’."

Het delen van de geschiedenis moet volgens Joaniek vooral ook gebeuren voor de komende generaties binnen de Molukse gemeenschap zelf: "Onze geschiedenis zou ons de kracht, strijdlust en motivatie moeten geven om onze talenten in te zetten en onze kennis en middelen te delen met de mensen op de Molukken." Zelf doet ze dat door zich als tutor en promotor in te zetten voor het taalplatform Bahasa Basudara. "We delen onze kennis en middelen op een laagdrempelige manier en ondertussen geven we studenten - voornamelijk Molukse jongeren op de Molukken - zelfvertrouwen in het spreken van een vreemde taal. We bundelen zo onze krachten als Molukkers wereldwijd."

Beta Disini

Het Moluks Historisch Museum presenteert vandaag de livestream-uitzending BETA DISINI, wat 'ik ben hier' betekent. In de uitzending, die wordt gepresenteerd door Jeftha Pattikawa en Rocky Hehakaija, komen verschillende gasten aan het woord op het gebied van kunst, wetenschap, educatie, sport en muziek. In de uitzending komen thema's als cultureel bewustzijn, healing, dekolonisatie, beeldvorming in de media en gedeelde toekomstdromen aan bod.

Het event betekent heel veel voor Joaniek. "Het mooie is dat het programma mede dankzij de derde generatie Molukkers in Nederland tot stand is gekomen. Het laat zien dat wij het na 70 jaar nog steeds superbelangrijk vinden dat onze geschiedenis wordt doorverteld." Joaniek benadrukt dat haar generatie niet alleen stilstaat in het verleden: "We kijken ook naar de toekomst en wat we mee willen geven aan volgende generaties."