Check wat je deelt: veel viral beelden over oorlog in Oekraïne zijn nep

Op Instagram, TikTok en Twitter worden veel foto's en filmpjes gedeeld van de oorlog in Oekraïne. Mensen willen hiermee bewustwording over de situatie creëren of hun steun betuigen, maar niet alle beelden die gedeeld worden zijn echt. Zo zijn sommige video's die nu viral gaan in werkelijkheid afkomstig uit documentaires en games of gemaakt in een hele andere context: in een ander land, in een ander jaar en tijdens een ander conflict.

Bewust of per ongeluk

Nieuwsuur liet gisteren in hun uitzending zien dat enkele viral video's van de afgelopen dagen helemaal niet de huidige situatie in Oekraïne laten zien, maar afkomstig zijn uit een Netflix-documentaire of een videogame. Ze worden echter gedeeld met captions over de oorlog met Rusland, waardoor er foutieve informatie wordt verspreid. Ook gaan mensen live op TikTok terwijl ze doen alsof ze in Oekraïne zijn. In sommige gevallen starten ze ook inzamelingsacties.

De nepbeelden worden in veel gevallen per ongeluk verspreid: social media-gebruikers zijn geraakt door wat ze zien en delen de beelden vervolgens met hun eigen volgers, zonder te weten dat het gaat om verkeerde informatie. Maar in sommige gevallen knoeien overheden of instanties zelf bewust met de beelden, bijvoorbeeld om te bluffen of een verkeerd beeld neer te zetten.

Palestijns meisje

Er gaan op internet momenteel talloze nieuwsfoto's en videobeelden rond die met een verkeerde context gedeeld worden. Zo laat journalist Ishmael op Twitter zien hoe een foto van een Palestijns meisje dat een Israëlische soldaat confronteert nu gedeeld wordt met de beschrijving dat het om een Oekraïens meisje gaat dat een Russische soldaat aanspreekt.

Ook beelden van Israëlische aanvallen op de Gazastrook worden meermaals onterecht gebruikt in het gesprek over de situatie in Oekraïne. Zo was ook het geval met de foto van een explosie. Die is in werkelijkheid gemaakt in mei 2021 op de Gazastrook, maar nu gedeeld met de caption "De invasie van Oekraïne is begonnen."

Foto uit 2016

Persbureaus als AP en Reuters factchecken dit soort beelden om de oorspronkelijke bron te achterhalen. Dat gebeurde ook met de veel gedeelde foto van twee kinderen die naar voorbijrijdende tanks met soldaten kijken. Die wordt nu gebruikt in context van de huidige oorlog, maar dateert al uit 2016 en heeft daar in werkelijkheid niets mee te maken, zo meldt Reuters. Op Twitter verschijnt nu dan ook een melding bij de foto: "De presentatie van deze media valt buiten de context."

Andersom

Het verspreiden van valse informatie gebeurt ook andersom, zo wordt verteld in Nieuwsuur. Van foto's die wél in de afgelopen dagen gemaakt zijn, wordt beweerd dat ze oud of nep zijn. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij de foto van een gewonde Oekraïense vrouw, die op de voorpagina van veel kranten verscheen. Zij raakte daadwerkelijk gewond toen haar flatgebouw werd gebombardeerd.

Check wat je deelt

Echte beelden onderscheiden van nepbeelden kan lastig zijn, zeker omdat de stroom van informatie op social media gigantisch is. Wil je toch graag iets delen? Check dan eerst goed van wie het filmpje of de foto afkomstig is. Social media-expert Marieke Kuypers geeft op haar kanalen wat tips:

• Check de bron van het filmpje of de foto. Deel het alleen direct via de originele maker of een betrouwbare nieuwsbron die het heeft gecontroleerd. Controleer ook de andere posts van het kanaal.
• Check de kwaliteit van de video. Kenmerken van neppe beelden zijn slechte kwaliteit, constante herhaling van dezelfde beelden of expres vage gezichten/schuddende beelden.
• Check of er een accountnaam of watermerk te zien is en ga na of dat overeenkomt met het account dat de beelden deelt.
• Gooi foto's in een zoekmachine zoals Google om te controleren waar en met wat voor tekst de beelden eerder gedeeld zijn.

De laatste updates over de oorlog in Oekraïne vind je hier.