Waarom mensen zij/haar of hen/hun in Insta-bio zetten: "Het is zo belangrijk voor mij"

Nieuwe feature Instagram

Misschien zie je het de laatste tijd steeds vaker voorbij komen: mensen die op social media he/him, she/her of they/them in hun bio hebben staan. Instagram heeft zelfs een nieuwe functie aangekondigd waarmee het nog makkelijker wordt om je voorkeur voor voornaamwoorden met je volgers te delen. Gebruikers kunnen kiezen uit verschillende opties en deze makkelijk selecteren. De feature is nu nog beperkt tot een aantal landen, maar moet binnenkort wereldwijd worden uitgerold.

"Ik vind het echt top", vertelt Jaimy, die de voornaamwoorden hen/hun en hij/hem gebruikt, over de nieuwe Instagram-feature. "Als ik me voorstel, doe ik dat vaak eerst met m'n voornaamwoorden. Soms kijken mensen me dan raar aan, maar het is zo ontzettend belangrijk voor mij, want als ik verkeerd word aangesproken, voel ik me totaal niet meer op m'n gemak."

Dat je straks op Instagram in één oogopslag kan zien hoe iemand wil worden aangesproken, vindt Jaimy een goede zaak. "Dat zo'n groot bedrijf inziet hoe belangrijk het is, zorgt ervoor dat iedereen het straks gaat zien en er hopelijk over na gaat denken. Dan kan je er rekening mee kan houden en dat zorgt voor veel wederzijds respect."

Zware woorden

Jaimy is non-binair en ziet zichzelf dus niet in het hokje man of vrouw. Voor 18 jaar lang gebruikte hen de voornaamwoorden zij en haar zonder erbij na te denken. Vorig jaar heeft hen dat veranderd in hen/hun en hij/hem. "Omdat ik me daar prettiger bij voel." Jaimy merkte namelijk dat wanneer mensen 'zij' of 'haar' zeiden, hen het gevoel had dat ze het over iemand anders hadden:

"Die woorden hadden heel veel gewicht. Iedereen zag mij als meisje of vrouw en het gaf me een knoop in m'n maag als er dan vrouwelijke voornaamwoorden werden gebruikt. Ik voel me op geen enkel gebied vrouw en wil me daar ook niet mee identificeren. Als anderen die voornaamwoorden gebruikten, was ik verplicht om dat wel te doen."

Uitproberen

De voornaamwoorden hen en hun heeft Jaimy eerst een tijdje uitgeprobeerd. "Ik belde m'n beste vriendin en vroeg haar of ze het voor me wilde proberen, zodat ik kon kijken hoe ik erop zou reageren. Toen ik dacht: hier voel ik me echt prettig bij, heb ik het tegen al m'n vrienden verteld. Ze reageerden ontzettend lief, dus dat is heel fijn."

De beslissing om hun voornaamwoorden te veranderen, bleek de juiste. "Toen ik anderen de vrijheid gaf om andere voornaamwoorden te gebruiken, gaf dat mij ook de vrijheid om een hele andere genderexpressie aan te houden."

Voornaamwoorden in je bio

In Jaimy's bio zie je dus hun voornaamwoorden staan, maar die stonden er ook al toen hen nog met 'zij' en 'haar' aangesproken wilde worden. "Toen ik nog dacht dat ik cis was, had ik het ook al in m'n bio staan om de trans community te supporten. Je kan denken dat je er niets mee te maken hebt, maar als ook cis-mensen hun voornaamwoorden vermelden, wordt het iets normaals. Niet iets aparts dat alleen trans mensen doen."

Ook in real life vertelt Jaimy meteen met welke voornaamwoorden hen aangesproken wil worden. "Als ik mensen leer kennen, vertel ik het vrij snel. Ik vind het ook wel leuk om het gesprek over voornaamwoorden te openen. Ik ben altijd wel benieuwd naar hoe mensen erin staan." En mocht iemand hen (per ongeluk) verkeerd aanspreken, verbetert Jaimy diegene gewoon even snel. "Het is nou eenmaal iets heel belangrijks voor mij en anders blijf ik er maar mee zitten."

Volkskrant

Eind 2020 kwam er ophef over de berichtgeving van verschillende kranten over Sam Smith. In onder andere de Volkskrant werd de artiest niet met het juiste voornaamwoord werd aangesproken. De Volkskrant reageerde toen met het bericht dat de krant het gebruik van de voornaamwoorden hun/hen of die/diens "te verwarrend" vindt: "Het probleem is: de betreffende groep claimt een aantal bestaande woorden die allemaal al een betekenis hebben (zoals 'hun' en 'diens'). Volgens de krant zou dit bij de lezers tot verwarring leiden en daarom besloot het (voorlopig) geen gebruikt te maken van deze termen.

Boos

De activistische Nanoah, die sinds vorig jaar besloot dat hen aangesproken wil worden met neutrale voornaamwoorden, is zelf meerdere keren door journalisten en mediabedrijven verkeerd benoemd in artikels, ondanks dat hen van tevoren hun voorkeur had doorgegeven. Vaak worden dan toch de voornaamwoorden zij/haar gebruikt of worden voornaamwoorden helemaal omzeild. Het frustreert Nanoah enorm dat mediabedrijven zo weinig moeite doen. "Ik kan er met mijn hoofd niet bij dat ze zó moeilijk doen om een woord te gebruiken voor je."

Nanoah plaatst regelmatige boze posts over dit onderwerp. Onlangs heeft hen besloten om wat positiever te zijn op social media. "Maar als het over voornaamwoorden gaat, blijft dat moeilijk. Ik vind het zo'n fundamenteel menselijk fatsoen om iemand op de juiste manier aan te spreken, dat ik maar weinig begrip heb voor mensen die er zo moeilijk over doen."

Volgens Nanoah hebben de media juist een grote voorbeeldfunctie. "Als zij de neutrale voornaamwoorden goed gebruiken, is het voor de rest van de mensen ook makkelijker om eraan te wennen." Jaimy is het daarmee eens. Juist een platform als De Volkskrant zou hierin het voortouw kunnen nemen, zodat de termen meer genormaliseerd worden. "Zolang je het niet gaat spreken als Volkskrant zijnde en niet in je taal meeneemt, gaat niemand weten wat het inhoudt."

Verwarrend

Dat de verschillende voornaamwoorden soms nog een beetje verwarrend kunnen zijn, snappen Nanoah en Jaimy wel. "In het begin moest ik zelf ook wennen," zegt Jaimy. "Maar het minste wat je kan doen is het gebruik van neutrale voornaamwoorden respecteren en je proberen aan te passen. Natuurlijk kun je een foutje maken, maar dan zeg je 'sorry' en ga je gewoon verder met je leven."

Nanoah begrijpt dat grammatica nou eenmaal diep geworteld zit en dat het wennen is als er plotseling iets wordt aangepast. Een mogelijkheid zou zijn om compleet nieuwe woorden te gebruiken, zoals 'lij' en 'vij'. Maar of dat echt gaat helpen, betwijfelt Nanoah: "Laten we eerst maar eens wennen aan de bestaande woorden. En daarna kunnen we eventueel denken over andere woorden voor non-binaire mensen. Maar dat moet dan wel met de community gebeuren en niet door cisgender personen worden bedacht."

Het zou volgens Jaimy helpen als er meer over dit onderwerp wordt gesproken. "Ik denk dat er nog heel veel onwetendheid is. Het is zoiets kleins en niet iedereen snapt hoeveel gewicht het kan hebben. Het gaat niet alleen om de voornaamwoorden, maar ook om hoe je wordt gezien door anderen en hoe je jezelf ziet."

Steeds vaker

Hoewel het eerst nog vaak misging met het gebruik van neutrale voornaamwoorden in de media, lijkt het sinds heel recentelijk langzaamaan te verbeteren. Dat heeft alles te maken met twee bekende personen die onlangs uit de kast kwamen als non-binair: Demi Lovato en Raven van Dorst. "Dat is natuurlijk aan de ene kant kwalijk", zegt Nanoah, "want bij een 'gewone burger' is het te moeilijk om neutrale voornaamwoorden te gebruiken, maar als een bekend iemand uit de kast komt, kan het ineens wel." Toch ziet hen ook de positieve kant ervan in: "Ik moet het maar voor lief nemen en vooral kijken naar de verbetering dat de media nu wel neutrale voornaamwoorden willen gebruiken."

Inclusiever

Net als het gebruik van neutrale voornaamwoorden in de media, is de nieuwe Instagram-functie een stap in de goede richting. Maar er kan nog veel meer gebeuren om de maatschappij inclusiever te maken voor de trans community. Jaimy: "Ik denk dat er nog veel meer geluisterd kan worden naar de community, in plaats van alleen maar beslissingen te maken óver de trans community. Bijvoorbeeld als het gaan om non-binaire toiletten of de mogelijkheid tot een X in je paspoort."

Zelf let Jaimy op de kleine dingetjes, bijvoorbeeld tijdens hun werk. "Ik werk in een callcenter en daar spreken ze mensen aan met 'heer' of 'mevrouw'. Zelf doe ik dat nooit, omdat ik me daar niet prettig bij voel. Straks heb ik een non-binair persoon aan de telefoon. Het zijn die kleine dingetjes. Als we meer luisteren naar andere geluiden, kan de maatschappij zoveel inclusiever worden. Daar gaan we allemaal op vooruit."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -