Hoe bescherm je jezelf tegen een overdosis aan negatief nieuws?

Besef, dagelijks het nieuws volgen kan zorgen voor behoorlijk wat stress. Van coronacrisis tot oorlog en van natuurramp tot moordaanslag: je hoeft je telefoon maar op te pakken en de ellende vliegt je om de oren. Nu kan je er natuurlijk voor kiezen om alle kranten, journaals en nieuwspagina's te skippen, maar het is toch fijn om enigszins op de hoogte te zijn van wat er zich in de wereld afspeelt. Hoe bescherm je jezelf tegen een overload aan negatief nieuws en de mentale gevolgen die dat met zich mee kan brengen?

Doomscrolling

Misschien betrap je jezelf er weleens op: hoe tragisch, verdrietig of pijnlijk bepaald nieuws ook is, je wilt er alles over weten. Eenmaal online kan je niet stoppen met het lezen van artikelen, opzoeken van video's en scannen van tweets, hoe moedeloos of opgefokt je er ook van wordt. Dat fenomeen heeft een naam: doomscrolling, een term die Urban Dictionary onder meer uitlegt als "het consumeren van een eindeloos stoet aan negatief online nieuws" of "obsessief social media posts lezen over hoe fucked we zijn".

Controle

Waarom blijven we tegen beter weten in eindeloos doorscrollen? Daar zijn verschillende redenen voor bekend. Zo heeft de constante behoefte aan meer informatie te maken met het verlangen naar een gevoel van controle. Vooral bij grote thema's, zoals oorlog en racisme, is vaak sprake van machteloosheid: je kunt geen invloed uitoefenen op de situatie en het is onduidelijk hoe het gaat aflopen. Dat kan beangstigend zijn. Wat je wél kunt doen, is zoveel mogelijk informatie verzamelen in de hoop antwoord te krijgen op de moeilijke vragen die je hebt. En dat vanuit het comfort van je eigen veilige huiskamer.

Pamela Rutledge van het Media Psychology Research Center in Californië zei hierover tegen de BBC: "Doomscrolling beschrijft de dwangmatige behoefte om aan antwoorden te komen wanneer we bang zijn." Volgens haar zijn we biologisch geprogrammeerd om aandacht te besteden aan nieuwe informatie, omdat we moeten inschatten of het een dreiging voor ons vormt. Onheilspellende nieuwsheadlines spelen hier handig op in. "Er is een gevoel van 'als ik al het laatste nieuws weet, kan ik mezelf en m'n familie beter beschermen."

Gefascineerd

Daarnaast zijn mensen van nature snel gefascineerd door rampen en ellende, in wat voor mate dan ook. Denk maar aan kijkersfiles bij een ongeluk op de snelweg, ramptoeristen die hun telefoon trekken zodra er een ambulance arriveert en het succes van realityseries over ruzies en vreemdgaan.

De slimme inrichting van apps als Twitter en Instagram speelt ook een belangrijke rol. Dat soort applicaties zijn letterlijk gebouwd om jou zo lang mogelijk te laten scrollen, met bijvoorbeeld automatisch verversende pagina's en een alwetend algoritme. Het nieuws is altijd binnen handbereik en er is altijd wel iets te vinden dat je nog niet gelezen hebt.

Mental health

Het is in veel gevallen natuurlijk heel fijn en handig om goed op de hoogte te zijn van wat er speelt in de maatschappij. Sommige mensen ervaren hier geen enkele druk bij en worden juist onrustig als ze het nieuws níét volgen (hallo FOMO). Toch is het tot je nemen van veel negatief nieuws niet iets om te onderschatten. Verschillende onderzoeken wezen al uit dat het regelmatig volgen ervan een negatief effect kan hebben op je mentale welzijn. Maar naast sombere gevoelens kan het ook voor zwaardere mentale klachten leiden.

"Je kunt heel angstig worden, je gefrustreerd voelen en zelfs depressieve gevoelens krijgen", aldus Andreea Blum. Zij is psycholoog en spreekt zich op haar Instagramaccount uit over de stress die veel negatief nieuws kan veroorzaken. "Het kan er zelfs voor zorgen dat je niet meer uit bed kunt komen, omdat je niet meer weet wat je ermee moet." Uiteindelijk kan het zich ook vertalen in fysieke klachten, zoals hoofdpijn en vermoeidheid.

Onderaan het artikel vind je handige tips van Andreea.

Vertekend wereldbeeld

Het is goed om te onthouden dat je in je hoofd gemakkelijk een vertekend beeld van de realiteit creëert wanneer je constant veel wereldnieuws volgt. Negatieve gebeurtenissen zijn namelijk vaker afwijkend dan positieve, waardoor ze meer nieuwswaarde hebben en dus vaker in beeld worden gebracht. Positief nieuws wordt daarentegen makkelijker over het hoofd gezien. Een ongeluk dat niet heeft plaats gevonden is tenslotte niet zo interessant om over te lezen. Zo vertelde Lisa Verhaeghe de Naeyer, manager van World's Best News, eerder tegen FunX: "Als er een vliegtuig neerstort, wordt dat nieuws wel gebracht, maar er wordt niet bij verteld dat de veiligheidsmaatregelen daardoor worden aangepast en vliegen daarom veiliger wordt."

Het is na je gebruikelijke rondje social media en nieuwsapps makkelijk om te denken dat het er nogal slecht voorstaat met de wereld. "Het is logisch dat mensen een vertekend wereldbeeld hebben", aldus Lisa. Dat komt volgens haar niet alleen door de negatieve focus die veel nieuwsmakers automatisch hebben, maar ook door het snelle digitale tijdperk van nu. "Mensen krijgen direct op hun telefoon - zonder filter - al het slechte nieuws binnen." Daardoor heb je maar weinig tijd om de informatie te verwerken en meer over de context te weten te komen,

Fake news

Een ander bijkomend nadeel van het digitale tijdperk is dat op social media makkelijk fake news verspreid wordt. Dat is ook nu weer het geval bij veel viral beelden over de oorlog in Oekraïne. Foto's en filmpjes worden gedeeld met captions over Rusland en Oekraïne, maar zijn in werkelijkheid afkomstig uit documentaires en games of gemaakt in een hele andere context: in een ander land, in een ander jaar en tijdens een ander conflict.

Naast controleren hoeveel tijd je spendeert aan nieuws volgen, is het dus ook geen gek idee om na te gaan via welke kanalen je aan je dosis nieuws komt. Zijn dat betrouwbare, erkende platforms die objectieve berichten brengen? En hoe is de tone of voice? Is die begrijpelijk en relativerend of juist ingewikkeld en op sensatie belust? "Zelf kijk ik het Jeugdjournaal", vertelt psycholoog Andreea. "Zij zijn erop gericht om het nieuws anders te brengen dan het 'volwassen' journaal."

Compassiemoeheid

Door bewust wat positieve kanalen of platforms te volgen, kun je zorgen voor een goede balans tussen hard nieuws en feel good-verhalen. Je hoeft daarbij niet bang te zijn dat je 'wegkijkt' van de negatieve gebeurtenissen of hier ongevoelig voor wordt. Het werkt juist andersom, aldus Lisa. Een overdosis aan slecht nieuws kan zorgen voor compassion fatigue, oftewel compassiemoeheid, waardoor je het helemaal niet meer kan opbrengen om je in te leven in anderen. "Je raakt juist gedemotiveerd om je in te zetten voor de wereld als je denkt dat het allemaal geen zin heeft. Als je overtuigd bent dat we vooruitgaan, ben je meer geneigd om bij te dragen."

Verdoofd

Yarah* ervaarde dat gevoel van compassiemoeheid vooral tijdens haar studie journalistiek. "Je moet dan alles wat er gebeurt in de wereld volgen en zien. Daardoor raak je een beetje verlamd en verdoofd." Dat zag ze ook bij studiegenoten gebeuren. "Sommige dingen die dan op zichzelf staand best wel erg zijn, ga je niet zo erg vinden omdat je al zoveel dingen hebt gelezen. Je denkt dan eerder: wat is de relevantie? En dat is denk ik niet zo goed."

Op een gegeven moment kreeg ze daardoor minder zin om telkens weer nieuwsberichten te lezen. "Ik dacht: er gebeuren zoveel dingen, wat maakt het dan uit dat er hier of daar wéér iets is gebeurd? Daarnaast kan iedereen wat zeggen op het internet, waardoor je minder controle hebt over wat je ziet en leest. Het wordt snel een wirwar en dat maakt het lastig om overzicht te houden over wat je wel tot je wil nemen en wat niet. Dat heeft ook weerslag op je gemoedstoestand."

'Negativiteit doseren'

Thomas, medeoprichter van studentenwelzijnplatform Frisse Gedachtes, had ook last van de overvloed aan negatief nieuws en trof maatregelen om zichzelf hiertegen te beschermen, zo vertelde hij een tijdje terug aan FunX. "Ik probeer die negativiteit zoveel mogelijk te doseren. Zo heb ik Insta en bepaalde nieuwssites verwijderd van m'n telefoon. Het is niet dat ik dan nooit op Insta zit, maar zo kijk je er automatisch minder snel op." Ook heeft hij de meldingen van zijn apps uitgezet, zodat hij niet op onverwachte momenten geconfronteerd wordt met negativiteit.

"Soms krijg ik wel het idee van: ik moet over alles een beetje ingelezen zijn, anders doe ik alsof het niet belangrijk genoeg is. Dat probeer ik dan te relativeren door te denken: wat ik zelf kan doen, is maar beperkt. Je heel druk maken over dingen waar je weinig invloed over hebt, daar heb je alleen jezelf mee."

Ook Yarah is bewust bezig met wat ze op welk moment tot zich neemt en volgt niet al het nieuws. "En als ik iets voorbij zie komen op m'n feed waarvan ik denk: dit vind ik niet zo boeiend of dit is geen positieve input, dan ontvolg ik het gewoon. Ik probeer alleen maar dingen op te zoeken die ik wil zien en voel me niet verplicht om alles te volgen."

Skippen

Sommige mensen kiezen ervoor om het nieuws helemaal te skippen. Dat gebeurde veel aan het begin van de coronapandemie, toen de cijfers over zieken en doden het gesprek van de dag waren. Uit onderzoek van de Hogeschool Utrecht bleek dat naar mate de crisis vorderde, steeds meer mensen het nieuws gingen vermijden. Velen deden dat omdat ze het gevoel hadden overladen te worden met informatie, anderen vanwege het effect op hun mentale welzijn en/of het gevoel emotioneel overbelast te worden.

Wanneer deze mensen het nieuws gingen mijden, gaven ze aan dat hun mentale welzijn daar inderdaad beter van werd. Toch zou alles skippen voor Yarah geen optie zijn. "Dan kan je niet meer meepraten over wat er gebeurt in de wereld en ik vind dat je toch een bepaalde verantwoordelijkheid hebt om te weten wat er speelt in je omgeving."

Balans

Wanneer het nieuws helemaal vermijden voor jou geen optie is, maar je wel merkt dat je slecht gaat op de hoeveelheid die je nu binnenkrijgt, heeft Andreea wat advies. Zo raadt ze aan om voor jezelf uit te zoeken waar je grens tussen 'lekker up to date' en 'overspoeld door informatie' ligt. De ene persoon is nou eenmaal sneller overprikkeld dan de ander. "Maar minderen is altijd een goed idee. Als je twee keer per dag het nieuws kijkt, ben je ook al op de hoogte. Al die kleine details en ontwikkelingen door de dag heen bevatten meestal geen relevante informatie en je brein kan dat niet allemaal aan."

Waar heb je wel controle over?

Wanneer je gevoelens van schuld en machteloosheid ervaart, adviseert Andreea om een onderscheid te maken tussen dingen waar je iets aan kan doen en dingen waar je totaal geen invloed op kunt uitoefenen. "Het allerbelangrijkste is om te kijken wat er binnen jouw controle ligt en daarop te focussen." Je kunt geen oorlog stoppen, maar je kunt bijvoorbeeld wel een donatie doen of op een andere manier een goed doel steunen. Maar denk ook aan dingen die je voor jezelf of je omgeving kunt doen om positieve vibes te verspreiden en beter in je vel te zitten.

"Waar krijg je energie van en waarvan kom je tot rust? Ga na wat wel en niet helpt. Nog meer nieuws kijken en je schuldig voelen helpt niemand, ook jezelf niet. Maar dat besef moet even indalen en daarna kun je focussen op wat er wel binnen je controle ligt."

Tot slot benadrukt Andreea dat je niet altijd over alles op de hoogte hoeft te zijn. "We willen graag net zo goed op de hoogte zijn als mensen om ons heen en we willen weten wat er in onze omgeving gebeurt. Maar je hoeft niet alles te willen weten, niemand verplicht je dat. Je hoeft niet cum laude af te studeren op bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne."

*In verband met privacy is haar naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -