Waarom het belangrijk is dat Keti Koti erkend wordt als nationale feestdag

Een feestdag voor iedereen

Net als in Suriname is Keti Koti in Nederland een feestdag voor iedereen en heeft het ook voor mensen uit andere culturen een diepe betekenis. Dat blijkt ook uit het verhaal van Koike. Hij is van Colombiaanse komaf en geeft als een van de weinige werkgevers zijn personeel een vrije dag op 1 juli. Tijdens Keti Koti staat hij stil bij hoe ver we als samenleving zijn gekomen sinds de afschaffing van de slavernij, maar ook bij de lange weg die we nog te gaan hebben. "Voor mij staat Keti Koti symbool voor een gevoel van vrijheid. Tegelijkertijd sta ik stil bij het feit dat velen nog helemaal niet zo vrij zijn als we zouden willen zien. Veel mensen krijgen nog steeds te maken met stigma’s en vooroordelen. Daarom is het belangrijk om op 1 juli stil te staan bij de strijd die eigenlijk nog steeds gaande is."

Ook Yahaira, van Dominicaanse komaf en student Literary & Cultural Analysis, viert jaarlijks Keti Koti en is van mening dat het een veel breder draagvlak verdient dan nu het geval is. "Ik vind het belangrijk dat Nederland het slavernijverleden erkent. We herdenken ook de Tweede Wereldoorlog, wat ook heel belangrijk is. Maar als we daarbij stil kunnen staan, waarom dan niet bij de afschaffing van de slavernij? Ook dat was een misdaad tegen de menselijkheid. Daarnaast merk ik dat het feit dat het geen nationale feestdag is het moeilijker maakt om een serieuze dialoog aan te gaan met mensen die zich niet zo goed bewust zijn van het slavernijverleden."

Voor Mitchell, mede-oprichter van The Black Archives en New Urban Collective, heeft Keti Koti juist een speciale betekenis vanwege zijn Surinaamse roots. "Keti Koti is voor mij een speciale dag om stil te staan bij het koloniale verleden. Mijn familie komt uit Suriname en het is een belangrijk onderdeel van mijn geschiedenis, maar ook van die van Nederland. Het is een geschiedenis waarin er eeuwenlang gedwongen arbeid is geweest op basis van racistische denkbeelden over Afrikaanse mensen. De erfenis daarvan zien we nog steeds terug in de hedendaagse samenleving in de vorm van ongelijkheid, anti-zwartracisme en institutioneel racisme. Daarom vind ik het belangrijk om de slavernij te herdenken."

Geen formeel excuus

Dat Yahaira, Koike en Mitchell ondanks hun culturele verschillen zo'n sterke verbondenheid voelen met Keti Koti, spreekt boekdelen over het verbindende effect van deze speciale dag. Toch lijkt de regering dit tot op heden (nog) niet in te zien. Zo liet demissionair premier Rutte in juli 2020 tijdens het racismedebat weten – tot teleurstelling van onder meer GroenLinks, D66 en PvdA – dat er geen excuus voor het slavernijverleden van Nederland komt en dat die voorlopig ook niet gaat komen. Hoewel hij toegaf dat racisme ook in Nederland een probleem is, stelde hij dat een excuus te ingewikkeld zou zijn en zou kunnen leiden tot polarisatie. Volgens Rutte wegen de gevolgen van de excuses dus zwaarder dan het recht dat gedaan wordt aan de voormalige Nederlandse koloniën.

Wel excuses van Amsterdam

De burgemeester van Amsterdam, Femke Halsema, laat echter zien dat een excuus helemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn of leidt tot enorme polarisatie. Namens Amsterdam bood ze tijdens Keti Koti op 1 juli 2021 haar excuses aan voor de actieve rol die het Amsterdamse stadsbestuur speelde in de wereldwijde slavenhandel. Dit is op zijn minst een historische gebeurtenis te noemen aangezien Amsterdam tot nu toe de eerste van de grote vier steden is, die na gedegen onderzoek naar de betrokkenheid van het stadsbestuur bij de wereldwijde slavenhandel zijn excuses maakt daarvoor.

Angst voor de gevolgen

Mitchell was onlangs te gast in de FunX-studio bij Fernando en vertelde dat het gebrek aan een formeel excuus van het Rijk onder andere te maken heeft met de angst voor de gevolgen ervan, maar dat ook het idee dat veel Nederlanders hebben van ons land daarin een rol speelt. "Veel Nederlanders zien Nederland als het land van tolerantie, openheid en vrijheid. Door dat beeld is het voor veel mensen moeilijk om te accepteren dat er ook sprake is van racisme en dat er een erfenis is van het koloniale verleden. Dat gaat uiteraard gepaard met bepaalde emoties, zoals schaamte of een schuldgevoel."

"We moeten erover kunnen praten"

Yahaira beaamt het sentiment van Mitchell en denkt dat Nederland het vooral pijnlijk vindt om het verleden onder ogen te zien. "Ik denk dat heel veel mensen diep in hun hart wel weten dat Nederland fout zat, maar er niet mee geconfronteerd willen worden, omdat ze zich schamen voor het pijnlijke slavernijverleden. Maar door het dialoog niet aan te gaan, lossen we het probleem niet op. We moeten erover kunnen praten."

"Het voelt niet als hun geschiedenis"

Maar erover praten is voor veel mensen moeilijk als ze nooit de mogelijkheid hebben gehad om zich te verdiepen in het koloniale verleden van Nederland. Zo legt Koike uit dat in het onderwijs de negatieve kanten van het koloniale verleden vaak worden onderbelicht. "Het voelt voor veel Nederlanders niet als hun geschiedenis, omdat het ze op school niet makkelijk genoeg is gemaakt om meer over dat verleden te leren. Als er in schoolboeken weinig over het koloniale verleden te vinden is, is het begrijpelijk dat er mensen zijn die denken dat die geschiedenis onbelangrijk is."

Impact op nazaten van tot slaaf gemaakte mensen

Het gebrek aan erkenning van Keti Koti ontneemt Nederlanders niet alleen de mogelijkheid om meer te leren over het koloniale verleden, maar beperkt in zekere zin ook de nazaten van tot slaaf gemaakte mensen en anderen die veel waarde hechten aan de feestdag om stil te staan bij de afschaffing van de slavernij. Het is voor veel mensen bijvoorbeeld niet vanzelfsprekend om tegen hun baas te zeggen dat ze op 1 juli vrij nemen om Keti Koti te vieren, omdat ze dan stuiten op onbegrip. Onder andere om die reden neemt Koike juist wel de beslissing om 1 juli een vrije dag te maken voor zijn personeel. "Ik bevind me gelukkig in de positie waarin ik mijn personeel vrij kan geven, maar voor veel mensen is het helaas niet vanzelfsprekend om vrij te nemen op 1 juli."

Volgens Koike heeft het er ook mee te maken dat mensen bang zijn om gelabeld te worden als onruststoker of iemand die in een slachtofferrol kruipt. "Als het bestuur van een groot bedrijf waarvoor je werkt wit is en niet begrijpt wat het voor je betekent om stil te staan bij het koloniale verleden, dan kan je het als moeilijk ervaren om je daarover uit te spreken. Wellicht omdat je bang bent om je status, waar je zo hard voor hebt gewerkt, te verliezen. Je bent dan als het ware nog steeds aan ketenen gebonden, omdat je je niet durft uit te spreken over iets wat zo belangrijk voor je is."

Schaamte

Yahaira herkent dit probleem, maar voegt daaraan toe dat het verleden op nog veel meer wijzen doorwerkt in het heden. "Je ziet het bijvoorbeeld terug in de schaamte die heerst bij mensen om over het slavernijverleden te praten, maar ook in interacties. Ik krijg bijvoorbeeld vaak reacties van: 'Wat spreek je goed Nederlands.' of 'Wat ben je slim'. Je merkt meteen dat de verwachtingen een stuk lager zijn als je geen autochtoon bent. Het is ook niet bepaald makkelijk om die vooroordelen de wereld uit te helpen als deze denkwijzen er generaties lang zijn ingestampt."

Roep om erkenning wordt steeds luider

De vier grote steden hebben inmiddels laten weten dat ze een gezamenlijke brief hebben gestuurd naar het Rijk waarin ze vragen om een jaarlijkse dag waarop landelijk aandacht wordt besteed aan het Nederlandse slavernijverleden. De roep om Keti Koti te erkennen als een nationale feestdag en er een vrije dag van te maken klinken gelukkig steeds luider in Nederland en langzaam maar zeker lijken steeds meer mensen daar gehoor aan te geven. Zo gaf niet alleen Koike zijn personeel vrij, maar ook Tony’s Chocolonely en FunX besloten hetzelfde te doen. Filling Pieces-oprichter Guillaume Philibert geeft zijn personeel niet alleen een vrije dag, maar heeft zelfs een programma opgesteld waarmee werknemers zich verder kunnen inlezen in het slavernijverleden.

Daarnaast haalden FunX, Stichting Nederland Wordt Beter en The Black Archives samen ruim 60.000 handtekeningen op voor een petitie om van 1 juli een nationale vrije dag te maken. "Ik hoop dat de erkenning van Keti Koti zal leiden tot een gelijkwaardigere samenleving", zegt Mitchell. "De afgelopen jaren zijn er veel voorbeelden geweest van institutioneel racisme. Denk aan de toeslagenaffaire of discriminatie op de arbeidsmarkt en in het onderwijs. Hopelijk komt er een eind aan die problematiek en zien we meer verbinding en saamhorigheid door Keti Koti."

Het gesprek aan durven gaan

Yahaira is van mening dat het ook van belang is dat de media op gepaste tijdstippen aandacht besteden aan het koloniaal verleden, zodat jong en oud meer te weten kunnen komen over de gedeelde geschiedenis van Nederland en zijn voormalige koloniën. "Als je om 12 uur ’s nachts een uitzending doet over Keti Koti dan bereik je niet de mensen die denken dat het nergens over gaat. Ook kinderen en mensen in dorpjes ver buiten de Randstad zouden hier meer over moeten kunnen leren. Het is een fantastische viering van de afschaffing van de slavernij waar altijd een goede sfeer omheen hangt. En ik denk dat als mensen dat beginnen in te zien het steeds makkelijker zal worden om het gesprek aan te gaan."

Gezamenlijke geschiedenis erkennen

Het gesprek aan durven gaan is volgens Koike ook de eerste stap naar erkenning van Keti Koti als nationale feestdag en maakt het wellicht makkelijker om andere problemen in de samenleving aan te pakken.

"Ik denk dat we eerst moeten erkennen dat we een gezamenlijke geschiedenis hebben. Als we niet op dezelfde manier naar de geschiedenis kunnen kijken, lukt het ons nooit om de problemen die vandaag de dag nog steeds relevant zijn, zoals racisme, etnisch profileren of discriminatie op de arbeidsmarkt op te lossen. Ik denk dat lesmateriaal over die gezamenlijke geschiedenis al voor een positieve verandering zou kunnen zorgen."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -