Zakia (27): "Ik wil de universiteit een betere plek maken voor mensen van kleur"

"Als promovenda aan de Vrije Universiteit Amsterdam wil ik door middel van mijn onderzoek blootleggen hoe universiteiten ongelijkheid produceren, terwijl ze zeggen een inclusieve omgeving te zijn. Dit doe ik door hun diversiteitsbeleid te analyseren. Zo hoop ik de universiteit een betere plek te maken voor mensen van kleur en anderen die uitgesloten worden. Het is niet zomaar dat ik dit onderwerp aankaart. Zelf heb ik tijdens mijn studie en werk aan de universiteit namelijk ook het een en ander aan racisme en discriminatie meegemaakt.

Ik begon zelf op de mavo-havo, waarna ik naar de havo ging. Toen ik eenmaal op de havo zat, had ik zulke hoge cijfers dat ik eigenlijk overgeplaatst kon worden naar het vwo. Mijn docenten zeiden echter dat ik waarschijnlijk te hard werkte en op mijn tenen liep. Het vwo zou te hoog gegrepen zijn voor me. Ik denk dat er een stukje racisme speelde bij hun beeldvorming over mij. Hierdoor besloot ik de havo af te maken en voor mijn propedeuse te gaan. Na een jaar hbo, waar het overigens niet veel beter was, kon ik door naar de universiteit. Daar heb ik uiteindelijk een bachelor, een master en een research master sociologie gehaald en lesgegeven. Nu doe ik een PhD met als uiteindelijk doel om professor te worden.

De universiteit Rotterdam lokte me met de boodschap: wij zijn superdivers en streven naar inclusiviteit. Maar dat zie ik niet terug in de kennis die er geproduceerd of onderwezen wordt en al helemaal niet in de mensen die voor de klas staan. Zo kreeg ik vooral les van witte mannen. Als ik een beetje geluk had, stond er een witte vrouw voor de klas. Daarnaast kwam ik erachter dat het onderwijs racisme reproduceert. Eigenlijk gebeurt dat heel subtiel.

Zo wordt er regelmatig onderzoek gedaan naar zogenaamde achterstanden binnen gemeenschappen van kleur. Dan denk ik: achterstand op wie? Die vraag wordt niet gesteld, terwijl die onzichtbare norm altijd aanwezig lijkt te zijn. Daarnaast heb ik als tutor wel eens casussen moeten onderwijzen waarin er gesproken wordt over moslims die vanwege hun geloof iemand de hand niet willen schudden of die een boerka dragen. In zo'n casus wordt dan gevraagd of dat in strijd is met de professionele norm van bedrijven. Op die manier wordt er zomaar een tegenstelling gecreëerd, terwijl het er in mijn ogen om zou moeten gaan dat die norm niet neutraal is. Het lijkt er namelijk op dat er maar één witte manier van dingen doen is.

Net als op de middelbare school, kwam ik op de universiteit constant mensen tegen die verbaasd waren dat ik iets kon. Als ik mijn werk inleverde, kreeg ik maar een beetje feedback. Het leek alsof er een limiet was aan wat ik kon of mocht leren. Tot ik mijn scriptiebegeleider tegenkwam: een witte man, maar hij geloofde wel in me. Hij was nooit verbaasd over hoe goed mijn werk was, maar daagde me juist uit om het nog beter te doen. Doordat hij de lat veel hoger durfde te leggen voor mij, voelde ik me gezien en gehoord.

Ik had nooit echt rolmodellen. Mijn scriptiebegeleider, die nu overigens nog steeds mijn mentor is, was de eerste die ik als voorbeeld zag. Ik voel geen hiërarchie in onze relatie en ik leer van hem over ruimte geven aan mensen die niet op je lijken, maar hij ook van mij. Zo wil ik later ook zijn wanneer ik verder kom in de wetenschap. Nu mijn academische netwerk breder is geworden, heb ik drie vrouwelijke hoogleraren van kleur die ik bewonder. Niet alleen door hoe succesvol ze zijn, maar ook door hoe ze andere vrouwen van kleur meenemen naar de plekken die normaal gesproken moeilijk te bereiken zijn voor ze.

Lang heb ik getwijfeld aan mijn eigen capaciteiten en dat doe ik nog steeds. Andere jongeren die ook aan zichzelf twijfelen wil ik oproepen om zichzelf de volgende vraag te stellen: is die twijfel niet gewoon geïnternaliseerd racisme? Zoek mensen die wel in jou geloven. Er zijn veel andere mensen van kleur die net als jij struggelen en ook veel witte bondgenoten die je wel verder willen helpen. Als je geen rolmodellen hebt, moet je ze zoeken. Desnoods probeer je te online netwerken, dat deed ik ook. Je moet het niet alleen willen doen."

- Zakia (27)