Dit is waarom een slaaptekort kan leiden tot een kernramp

Foutenfestival

Slapen wordt vaak overschat, maar eigenlijk hoor je een derde van je leven te wijden aan rusten, dat kom neer op zo'n acht uur per dag. Doe je dat niet, dan kan het een negatieve invloed hebben op je gezondheid, maar het werkt je ook tegen in je dagelijkse bezigheden op school of op je werk. Door te weinig slaap kun je je vaak minder goed concentreren, raak je sneller afgeleid, ben je minder creatief en daardoor volgt meestal een foutenfestival dat flinke gevolgen kan hebben.

Explosie

In de jaren tachtig zagen we welke extreme gevolgen een slaaptekort kan hebben. Het ging namelijk mis na een enorme ramp met een van de kernreactoren van Kerncentrale Tsjernobyl in de Oekraïne door een bedieningsfout van een vermoeide werknemer van de avondploeg. Hierdoor werd de reactor bijna volledig stilgelegd. Daarna stapelde fout na fout zich op en explodeerde de hele boel met 31 doden tot gevolg. Nu woont er bijna niemand meer in het gebied, vanwege de radioactieve straling.

"Volwassenen hebben een slaap van 7 tot 9 uur nodig, maar vooral de kwaliteit en efficiënte is van belang"

Blackout

Tsjernobyl is niet het enige extreme voorbeeld van de negatieve gevolgen van een tekort aan slaap. Wat dacht je van vliegtuigrampen? Je hebt in het nieuws of in documentaires waarschijnlijk wel eens gehoord dat het personeel vermoeid was en dat daardoor onnodige fouten werden gemaakt. We kunnen het ook dichter bij huis zoeken. Herinner je je nog die lange nachten waarin je uren leerde voor een examen en de volgende dag een blackout kreeg? Dat zijn allemaal gevolgen die beginnen bij hetzelfde punt: slaap. Daarom is slapen volgens Prof. Dr. Gerard Kerkhof een noodzaak: ons lichaam heeft rust nodig.

"Volwassenen hebben een slaap van 7 tot 9 uur nodig, maar vooral de kwaliteit en efficiënte is van belang"

Hoeveel moet je slapen?

De vraag die je vaak hoort, is hoeveel slaap we daadwerkelijk nodig hebben. Daarvoor houden onderzoekers en slaapexperts over het algemeen de criteria van de American Sleep Association voor aan. Daarin staat onder andere dat volwassenen 7 tot 9 uur slaap nodig hebben, maar dat schommelt nog per persoon. Natuurlijk zijn er ook een paar mensen die minder of meer nodig hebben, maar dat gaat om een klein percentage. Tussen je veertiende en achttiende wordt 8,5 tot 9,5 uur aan slaap geadviseerd en als baby mag je het helemaal bont maken, want zij hebben 12 tot 18 uur slaap nodig. Hou er wel rekening mee dat er meerdere factoren zijn. Niet alleen het aantal uur dat je daadwerkelijk slaapt is van belang, maar ook de manier waarop, ofwel de kwaliteit van je slaap en de efficiëntie ervan.

Slaap inhalen, kan niet

Het komt wel eens voor dat je - door drukte - niet toekomt aan je dagelijkse hoeveelheid slaap. En denk maar niet dat je die paar uurtjes kan inhalen zodra het weekend is. "Dan heb je de boot gemist", volgens Prof. Dr. Gerard Kerkhof. "De effecten van kort slapen doen zich de volgende dag en de dagen daarna al voor, dus je kunt het niet inhalen. Wat je wel redelijk kunt doen, is proberen om het korte slapen te beperken. Lang slapen in het weekend kan heel goed zijn, maar alles wat je te veel slaapt, benut je voor het bijtanken van energie en ontspannen. Dat kan op zich geen kwaad."

Vast ritme

Het advies van Prof. Dr. Gerard Kerkhof is om iedere dag volgens een vast ritme te slapen. Kort samengevat hoor je twee derde van een dag actief te zijn en het laatste deel van de dag te besteden aan slaap. Zelf heeft meneer Kerkhof vaste rituelen die hij de hele dag door uitvoert om productiever te zijn. In de ochtend gaat hij - na het sporten - naar zijn werk. Als zijn werkdag erop zit, doet meneer Kerkhof bijvoorbeeld dingen als de boodschappen of klussen. In de avond doet hij het rustiger aan. Het komt weleens voor dat hij kleine klussen aanneemt, maar helemaal niks doen, is ook prima. Het belangrijkste in dit vaste ritme is volgens de gepensioneerde hoogleraar dat je je meest creatieve en productieve tijden ontdekt, want die kunnen per persoon verschillen.

"Je wordt geboren als ochtendmens, maar je verandert in een uitgesproken avondmens."

Ochtend- en avondmensen

Maar hoe zit het dan met ochtend- en avondmensen? Je hoort wel eens dat de ene zich vooral 's avonds goed kan concentreren, terwijl de ander het liefst helemaal losgaat in de ochtend. Prof. Dr. Kerkhof heeft onderzoek gedaan naar ochtend- en avondmensen en concludeert dat er inderdaad een onderscheid bestaat. "Je wordt weliswaar geboren als redelijk ochtendmens, maar dat verandert in een uitgesproken avondmens." In eerste instantie wordt iedereen volgens hem geboren als ochtendmens en wordt daarna geleidelijk aan een avondmens. Ergens tussen je zestigste en zeventigste verjaardag wordt je weer een ochtendmens. Let wel op, de een wordt sneller avondmens dan de ander en dat verschil heeft te maken met onze biologische klok. Zie het maar als een klok die net iets langzamer tikt dan een andere klok. Daardoor krijg je tijdsverschillen die voor een deel genetisch en voor een deel door verschillende omgevingsfactoren bepaald zijn.

Apps & blauwlichtfilter

Over programmeren gesproken: er zijn allerlei apps en telefooninstellingen op de markt die je zouden helpen met slapen. Werken die echt? Gerard Kerkhof zegt dat er een paar apps zijn die volgens onderzoek redelijk goed je slaap kunnen meten. Die apps zijn volgens hem uitgebreid getest en daarvan is bewezen dat ze redelijk effectief zijn. Maar naast de apps zit er iets anders op je telefoon wat zeker effect heeft op je slaap: de blauwlichtfilter op je telefoon! In je netvlies liggen zenuwcellen die signalen richting je biologische klok sturen: "Die zenuwcellen zijn gevoelig voor alle kleuren licht, maar vooral voor blauw licht", aldus Kerkhof. Dus als je wil slapen, dan is het goed om dat blauwe licht uit te schakelen op je mobiel. Anders signaleren je zenuwen aan je biologische klok dat het dag is en kan je slapen wel vergeten.

Stofwisseling

Je weet nu hoe belangrijk je slaap is, maar hoe zit het met je gezondheid? Een dagelijks ritueel en een gezond slaapritme zorgt ervoor dat je biologische klok in balans blijft en dat is zeer belangrijk. Die klok stuurt volgens meneer Kerkhof namelijk een enorm aantal processen aan, zoals stofwisselingsprocessen. Die wordt verstoord als je slecht slaapt, maar ook als je te laat eet. Dat klinkt misschien niet zo ernstig, maar daardoor loop je meer kans op diabetes en obesitas. Je biologische klok raakt namelijk van slag, want voor een goede stofwisseling hoor je je maaltijden te nuttigen in een actieve periode en niet pas laat in de nacht.

OBESITAS EN DARMKANKER

Volgens een recent onderzoek van het Trimbos-instituut, de Hersenstichting en het RIVM vergroot een kortere slaapduur - minder dan vijf tot zeven uur - het risico op obesitas met anderhalf keer. Lang slapen - meer dan acht of negen uur - zou het risico op darmkanker en borstkanker verhogen, maar verlaagt het risico op prostaatkanker of eierstokkanker. In hetzelfde onderzoek wordt ook duidelijk dat te kort of te lang slapen het risico op sterfte door alle bovenstaande soorten van kanker verhoogt.

Verband tussen slaap en aandoeningen

De onderzoekers toonden aan dat er bij volwassenen een verband is tussen slaapduur en een aantal veelvoorkomende aandoeningen zoals obesitas, diabetes, kanker, aan je kransslagader gelinkte hartziekten, beroerte en depressie. Bij jongeren lijkt er een verband te liggen tussen slaapduur en obesitas, denkvermogen en gedragsproblemen.

Optimale gezondheid

De medische klachten die kunnen ontstaan door een slaaptekort zorgen voor veel verzuim, verminderde schoolprestaties bij jongeren en een vroege sterfte bij ouderen. Het onderzoek van het Trimbos-instutuut, de Hersenstichting en het RIVM raadt dan ook aan om slaaptekort aan te pakken door mensen te informeren over hoe je dit kan voorkomen. Gelukkig heeft Gerard Kerkhof daar de beste tip voor: "Goed en regelmatig slapen, goede voeding binnenkrijgen en regelmatig bewegen. Dat zijn de drie pijlers voor een optimale gezondheid!"

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -