Youri (25) heeft OCD: "Ik maak foto’s van mijn vuilniszak voordat ik die weggooi"

HYPOCHONDRIE

Mensen met hypochondrie hebben angst voor ziekte en de dood en gaan daarom op zoek naar klachten in hun lichaam die daarop kunnen wijzen. Youri herkent dit. "Ik had een keer een hogere hartslag, waarna ik ging googelen wat er aan de hand kon zijn. Dat is eigenlijk het slechtste wat je kunt doen op zo'n moment. Je komt er dan namelijk achter dat de symptomen die bij veel ernstige ziektes horen, kunnen lijken op wat je op dat moment ervaart. En dat gaat een eigen leven leiden."

SYMPTOMEN GOOGELEN

Het googelen van symptomen is iets wat we allemaal wel eens doen, maar dat betekent niet meteen dat je OCD hebt. Bij hypochondrie en OCD is er namelijk sprake van een echte stoornis. Psychiater Menno legt uit dat we OCD meestal associëren met smetvrees, controlezucht en perfectionisme. "Maar dwang kan zich ook op heel veel andere manieren uiten. Denk aan obsessieve angstgedachten als: 'Ben ik niet homoseksueel?' of 'Heb ik wel de juiste studiekeuze gemaakt?'." Mensen met dwang kunnen dus aan van alles en nog wat twijfelen, zelfs aan het feit dat ze überhaupt een dwangstoornis hebben. Menno heeft zelf ook last van dwang en schreef daar een boek over. "Toen ik het boek af had, maakte ik me onmiddellijk zorgen. Ik was bang dat ik over de rug van mensen die écht dwang hebben, interessant zat te doen alsof ik het ook heb. Het is niet voor niets dat OCD ook wel de twijfelziekte wordt genoemd."

STOORNIS

Iedereen heeft wel eens last van twijfels, maar dat betekent dus niet meteen dat je OCD hebt. Daarvoor moet het dusdanig aanwezig zijn, dat het je functioneren verstoort. "Mensen met dwang zijn er meestal 24/7 mee bezig. Denk aan iemand die al vierentwintig uur op het toilet zit omdat die voortdurend bezig is met of het wel helemaal schoon voelt of iemand die acht uur lang bezig is met aankleden, omdat het exact goed moet zijn", vertelt Menno. Daarnaast zijn mensen met OCD er vaak bewust van dat hun angst ongegrond of onnodig is, maar dat neemt niet weg dat de onrust ontzettend groot is.

FEAR OF MISSING OUT?

Youri heeft naast hypochondrie veel meer last van een andere vorm van OCD en dat is er een die nog geen naam heeft. "Het lijkt een beetje op fear of missing out, maar dan in een extreme vorm. Zo maak ik foto's van mijn vuilniszak voordat ik die weggooi en kijk ik een voorstelling op televisie voor een tweede keer terug, zodat ik alle grapjes kan opschrijven. Daarnaast maak ik ongezond lange lijsten met dingen die ik nog wil doen."Youri kan zijn dwang moeilijk stoppen. "Het voelt alsof ik geen fundering meer heb en ik kan niet meer doorgaan met iets anders. De gedachten worden ook steeds erger als ik er niets mee doe. Het stopt pas wanneer ik ernaar handel."

TWEEDE BAAN

Volgens Menno kun je OCD zien als een tweede baan. "Je bent naast je gewone leven voortdurend bezig met je dwang. Je hebt continu vals alarm en het gevoel dat je iets moet herstellen of controleren. OCD is een aandoening met een hoge ziektelast. Dat betekent dat het je leven volkomen kan vergallen. In mijn geval was dat ook zo, tot ik besloot medicatie te slikken. Sindsdien heb ik er veel minder last van." Veel mensen met dwang kunnen dan ook moeilijk een baan of een relatie onderhouden.

COACHEN, NIET FORCEREN

Volgens Menno offerde Youri veel in zijn leven op om maar rust te kunnen voelen. Aangezien die rust heel groot is, begrijpt hij hem wel. "Maar wanneer ik mensen wil helpen, probeer ik ze toch eerst uit te leggen dat ze op zoek zijn naar een vorm van perfectie die ze nooit zullen vinden. Daarnaast leg ik uit dat de opstand tegen de dwang van binnen moet komen. Iemand moet zelf op een gegeven moment denken: Ik wil dit niet langer. Als hulpverlener moet je dus accepteren dat je iemand kunt coachen, maar niet forceren. Dat werkt averechts."

WIL OM TE VERANDEREN

Voor Youri was het niet altijd even makkelijk om hulp te krijgen. Zijn ouders hebben vaak hulp voor hem gezocht, maar hij voelde soms best wat weerstand. Nu hij Menno heeft ontmoet, gaat het veel beter. "Bij andere behandelaars werd er vooral gefocust op de stoornis en de behandeling: blootstelling aan de angst. Bij Menno hebben we nooit dat soort 'exposure' oefeningen gedaan. Hij heeft me vooral gemotiveerd door gesprekken te voeren over wat mijn passies zijn. Het werkt natuurlijk bij iedereen anders, maar mij heeft het geholpen om in te zien wat ik allemaal niet meer kan en wat ik weer wil kunnen. De angst is enorm, je wil om te veranderen moet dus groter zijn."

WEES MILD VOOR JEZELF

Hoewel Youri zonder moeite over zijn struggles kan vertellen, schamen de meeste mensen zich voor hun OCD. Volgens Menno is het belangrijk om mild voor jezelf te zijn. "Ik zeg altijd: Het is een ziekte en geen beslissing. Je wordt overvallen door een ziekelijke onrust over iets wat niet in orde is." Menno vindt het dan ook belangrijk om er met mensen over te praten. "We hebben het OCD café opgericht, zodat lotgenoten met elkaar in gesprek kunnen gaan. Daarnaast hebben we ook appgroepen en online bijeenkomsten, ook voor ouders en partners. Bovendien kun je mensen die er niets over weten, verwijzen naar het internet, waar tegenwoordig van alles te vinden is. Vooral wanneer je het zelf niet wil of kan uitleggen, is dat fijn. Mensen zijn over het algemeen best welwillend om erover te leren."

"MEEDWANGEN"

Als je OCD hebt kun je dus hulp zoeken en met lotgenoten praten, maar ook de omgeving kan een grote rol spelen bij het herstel. Volgens Youri is het belangrijk om vanaf het begin goed op te letten of de hulp die je aanbiedt ook echt helpend is. "In het begin denk je: Ik help iemand even van een angst af door een handeling te verrichten of bevestiging te geven. Maar soms wordt de omgeving zo nauw betrokken bij de OCD, dat ze zelf ook de hele dag dwanghandelingen aan het uitvoeren zijn. Dat noemen we meedwangen. Mijn ouders en ik zaten daar op een gegeven moment helemaal in vast. Het is moeilijk te herkennen en nog moeilijker om eruit te komen. Daarom zou ik zeggen: laat de OCD bij de OCD'er."

Bij de FunX Mental Health Club snappen we dat het leven niet 24/7 fissa is. Of je nou dealt met een depressie, niet goed weet hoe je hulp moet vragen of te maken hebt een burn-out: je bent niet alleen. In deze wekelijkse podcast bespreekt Tannaz met verschillende gasten hoe zij dealen met hun mental health-struggles en krijg je handige tips van experts. Alle afleveringen terugluisteren kan hier.