Wapengebruik steeds normaler onder jongeren in Amsterdam Zuidoost: hoe komt dat?

ZORGELIJK

"Weet je hoeveel wapens ik al bij jongeren heb weggehaald? Ik maak me echt zorgen om de jeugd. Ik zag dit probleem allang aankomen, daarom ben ik mijn stichting zeven jaar geleden begonnen", vertelt Virgil Tevreden (32) terwijl hij vanuit zijn kantoor uitkijkt op de Bijlmerdreef.

Virgil is de oprichter van stichting Jongeren Die Het Kunnen (JDK) en begeleidt jongeren met gedragsproblemen. Samen met zijn team van begeleiders zorgt hij ervoor dat ze niet alleen sociale vaardigheden ontwikkelen, maar ook meer eigenwaarde krijgen en positiever kijken naar hun rol in de samenleving. Vaak lukt het, maar er zijn ook jongeren - voornamelijk jongens - bij wie het toch misgaat.

BELEVINGSWERELD KENNEN

"Ik ben een tijd geleden een 19-jarige leerling van me verloren. En weet je door wie hij is doodgestoken? Een jongetje van 15 jaar!" Virgil loopt heen en weer terwijl hij dat vertelt. Het is duidelijk dat zijn werk niet ophoudt als de deuren van z’n kantoor gesloten zijn. Om inzicht te krijgen in de veranderende straatcultuur en te begrijpen waarom jongeren het normaal beginnen te vinden om met wapens op zak te lopen, vindt Virgil dat je hun belevingswereld goed moet kennen.

"Als je bijvoorbeeld niet weet hoeveel een gram coke of een wapen kost, wat voor muziek ze luisteren en wat jongeren bedoelen met bepaalde woorden die ze gebruiken, dan kan je niet met ze praten. Dan hebben je zogenaamde professionaliteit en diploma’s geen zin. Het kost ontzettend veel tijd om je te verdiepen in hun belevingswereld, het is echt een vak apart om te weten wat er speelt."

DRILLMUZIEK DE BOOSDOENER?

Virgil opent zijn laptop, gaat naar YouTube en tikt Slim Jesus - Drill Time in. De 22-jarige Amerikaanse rapper bracht 4 jaar geleden - toen was hij dus 18 - deze hit uit die ontzettend aansloeg in de drill scene. Een muziekstijl waarbij agressiviteit, zwaaien met shanks en guns en bedreigingen centraal staan. Het is vanuit het zuiden van Chicago overgewaaid naar Engeland en vanuit daar weer naar Nederland. In verschillende nieuwsberichten van onder andere AT5 worden de steekincidenten onder jongeren gelinkt aan de drillmuziek. Ook de Amsterdamse politiechef Frank Paauw geeft in een interview aan dat het gedrag van de agressieve jongens in clips van drillrappers - waarin ze met een bivakmuts over hun hoofd en wapens staan te zwaaien - zorgelijk is. Maar ligt het probleem echt bij de muziek of is dat slechts een reflectie van iets dat veel dieper gaat en dus een speciale aanpak vereist?

HERKENNEN & KOPIËREN

Volgens Virgil is drillmuziek niet per se dé oorzaak van het normaliseren van wapengebruik onder jongeren, maar eerder een reflectie van de problemen die spelen. "De jeugd kopieert heel veel. En hoewel je in Nederland genoeg kansen hebt, verkeren veel jongeren ook in ongezonde situaties. Als ze dan een bepaalde pijn herkennen in bijvoorbeeld de drillmuziek, dan kopieert men dat. Het is trouwens niet nieuw, want er zijn al zoveel steekpartijen geweest naar aanleiding van drillmuziek, maar niemand wist het. Ik volg het allang. Als het gaat om oplossingen voor de situatie lopen we steeds achter de feiten aan."

Links van Virgil zit de 15-jarige Devante uit de wijk Holendrecht, die vanwege zijn gedragsproblemen en een crimineel verleden bij Jongeren Die Het Kunnen terechtkwam. Met behulp van meester Randell - een begeleider bij JDK - heeft hij dat achter zich kunnen laten. Hij heeft niks met de drillscene, maar weet wel goed wat er op de straat speelt. "Het ligt eraan hoe je ernaar kijkt. Als je naar de teksten luistert, je voelt je aangesproken - en denkt dus dat het ook voor jou geldt - dan ga je er anders naar kijken."

ZICHZELF BESCHERMEN

Dat steeds meer tieners in Zuidoost op straat rondlopen met een wapen, komt volgens Virgil omdat ze zich op de een of andere manier onveilig voelen. Slachtoffers worden soms zelf ook daders die zich uit angst bewapenen en vinden dat ze zichzelf op die manier moeten beschermen. "Je hoeft maar gehoord te hebben dat iemand overvallen, beroofd of afgeperst is en je kan je daarom genoodzaakt voelen om ook een wapen bij je te dragen. Als je dan ook nog eens een kort lontje hebt, schroom je er waarschijnlijk niet voor om je wapen te gebruiken. Er zijn ook ontzettend veel jongeren die er niet voor kiezen of dat leventje niet meer willen, maar bij wie de juiste begeleiding, de ruimte om zichzelf te ontwikkelen en het vertrouwen in de hulpverlening ontbreekt. En die gaan echt niet naar hun ouders met hun issues."

WARM GEZIN IS GEEN GARANTIE

Devante kijkt onschuldig, oogt rustig en draait rondjes op tafel met zijn flesje appelsap. En dat terwijl hij ooit aan straatroven deed en winkeldiefstallen pleegde. Devante kent de straatcultuur door en door en had voorheen ook weleens het gevoel dat hij zichzelf moest beschermen. Niet omdat hij uit een gebroken gezin met veel problemen komt en zich daardoor tot de straat wendde. Integendeel. Devante komt uit een warm gezin met een moeder en stiefvader die het beste voor hem willen. De reden dat hij zijn heil toch op straat zocht? "Ik was een onzekere jongen. Ik probeerde indruk te maken op de oudere jongens van de straat en had een soort drang om mezelf te bewijzen. Ik had toen het idee dat ik veel vrienden had, maar later merkte ik dat dat eigenlijk helemaal niet zo was."

SOCIAL MEDIA, GELD & STATUS

Het vermogen om goed en fout te kunnen onderscheiden, iemands achtergrond, normen en waarden, social media, ergens bij willen horen, status en snel geld willen verdienen, spelen ook een grote rol als het gaat om de stijging van het aantal geweldsincidenten in Zuidoost. Uit een brief van burgemeester Femke Halsema blijkt dat er sinds januari 17 geweldsincidenten met wapens zijn geweest ten opzichte van de 9 incidenten vorig jaar.

"Dat er nu meer geweld is onder jongeren in Zuidoost, is in mijn beleving de grootste verandering in de straatcultuur.” En dat komt, zegt Virgil, niet direct door drill alleen. “Het heeft ook te maken met hoe makkelijk jongeren te beïnvloeden zijn via social media en het onderscheid tussen goed en fout soms niet weten te maken. En daar was niemand - maatschappijbreed - op voorbereid. De hoeveelheid informatie waar jongeren nu toegang tot hebben, is niet normaal groot. Ze willen likes, merkkleding, geld en status. Er is een Engelse quote: ‘Young people dealing with adult issues’ en dat is wat er nu aan de hand is. Kinderen vinden tegenwoordig dat ze geld moeten maken en iets te bewijzen hebben ten opzichte van anderen."

Volgens Virgil lopen er zelfs jongetjes vanaf hun negende jaar rond met wapens. “Vroeger kon je kind zijn en je moeder was soms eerder op de hoogte van dingen dan jij. Dat is nu met social media als Snapchat en Instagram wel anders. Eigenlijk zou omgaan met social media ook in de ontwikkeling van jongeren moeten worden meegenomen, zodat ze een beetje weten wat ze wel of niet serieus moeten nemen.”

GROOTSTE COMPLIMENT OOIT

Hoewel het nu even lijkt alsof tieners - voornamelijk jongens - in Zuidoost aan het afglijden zijn, heeft Virgil wel hoop. En Devante is daar een goed voorbeeld van. Hij heeft nog een lange weg te gaan, maar heeft de criminaliteit achter zich gelaten en probeert dat vast te houden. Hij is van het speciaal onderwijs naar het regulier onderwijs gegaan, mag sinds kort een snuffelstage lopen bij JDK en kent nu wel het onderscheid tussen goed en fout. De tiener moest even nadenken voordat hij antwoord gaf op de vraag wie en wat ervoor hebben gezorgd dat hij zijn leven wilde beteren. Het was even stil en toen gaf hij zijn moeder en begeleider - die er niet bij zaten - misschien wel het grootste compliment ooit: "Ik wil mijn moeder trots maken en meester Randell. Ik zie hem als mijn tweede vader."

GEEN NUMMERTJE

Of er een concrete oplossing is om ervoor te zorgen dat tieners weer gewoon tieners kunnen zijn zonder dat wapengebruik de norm is? Virgil kijkt even voor zich uit, maar weet vrij snel zijn woorden te vinden. Hij vindt het belangrijk dat er erkend en geïnvesteerd wordt in goede hulpverlening. Dat criminele jongens niet slechts als een nummertje gezien worden en de aandacht krijgen die ze nodig hebben. "Het vraagt veel om met deze doelgroep te werken. We hebben een aantal speerpunten waar we veel waarde aan hechten, zoals liefde, we gaan inhoudelijk in op elke casus, proberen structuur aan te bieden, hebben geen 9-tot-5 mentaliteit, we luisteren en proberen mee te veren in de beleving van de jongeren. Daarnaast werkt het ook echt om mensen in te zetten die affiniteit hebben met de doelgroep, misschien ooit zelf de fout in zijn gegaan en nu mee kunnen helpen vanuit hun expertise als ervaringsdeskundige."

MAATREGELEN

Niet alleen een jongerenwerker als Virgil heeft een visie als het gaat om dit probleem aanpakken. Ook de politie en burgemeester Halsema hebben er veel over te zeggen, zoals tijdens een speciaal debat hierover dat begin september werd gehouden. De Amsterdamse politiechef Frank Paauw heeft aangegeven dat de politie momenteel toegang probeert te krijgen tot verschillende criminele groepen. Op welke manier, is niet bekend. Femke Halsema is bezig met het ‘Masterplan Handhaving en het Programma Drugs’ om de spelende problemen uiteindelijk aan te kunnen pakken, ook hier zijn nog geen details van. Nog niks concreets dus.

Maar hoe moet het dan in de tussentijd? Je kan de politie bellen als je verdachte dingen in de buurt ziet. Voelt dit als snitchen en ben je bang voor eventuele gevolgen? Dan is er een ander alternatief: een anonieme melding maken door te bellen naar 0800-700. Een telefoonnummer dat niet van de politie, maar een onafhankelijke stichting is.

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -