30 jaar na de vliegramp in de Bijlmer: "Het heeft nog steeds impact op m'n leven"

Traumatische ervaring

Earl was op de avond van de ramp samen met zijn nicht. "We wilden patat gaan halen, dus liepen naar de avondsuper. Toen we langs de bussen liepen, hoorde ik een piepend geluid in de lucht." Vervolgens zag hij het vliegtuig, waar rook uitkwam, over zijn flat vliegen. "Op het moment dat we keken, klapte 'ie zo in de flat. Er was een halve seconde een hele luide stilte en daarna was er chaos en geschreeuw."

Terwijl hij met zijn nichtje naar huis rende, zag Earl verschrikkelijke dingen. "Ik zag een vrouw zitten met een badjas die verschroeid aan haar lichaam geplakt zat. Iemand gooide zijn hond naar beneden en sprong daarna zelf naar beneden. En ik zag kinderen rennen."

Angst voor vliegtuigen

Hoewel Earl gelukkig geen lichamelijke klachten aan de ramp heeft overgehouden, merkt hij nog elke dag de impact van de gebeurtenis. "Ik heb een angst voor vliegtuigen. Elk vliegtuig dat ik zie in de lucht en het geluid ervan brengt me terug naar dat moment."

Wel zegt hij de ramp inmiddels een plekje te hebben geven. Zijn moeder woont weer in de Bijlmer en die zoekt hij regelmatig op. "Maar soms krijg ik nog wel eens flashbacks en dan denk ik: het was wel echt een ding en niet zomaar een ongelukje."

'Leek wel een aardbeving'

Ook Karim, destijds drie jaar oud, maakte de vliegramp in de Bijlmer van dichtbij mee. "Ik woonde er tegenover op de tiende etage. De hele flat begon te trillen", vertelt hij. "Het vliegtuig kwam steeds dichterbij en maakte steeds meer geluid. Het leek bijna op een aardbeving."

Karim vertelt dat hij op dat moment met zijn ouders naar de badkamer vluchtte. "Daar hielden we elkaar vast. Eigenlijk waren we aan het afwachten tot we misschien wel dood zouden gaan, dat was verschrikkelijk." Ook al wist Karim niet precies wat er aan de hand was, hij voelde wel dat er iets ergs was. "M'n vader viel zelfs flauw. Hij heeft de oorlog meegemaakt en dacht dat het weer oorlog was."

'Dubbele ramp'

In de periode na de ramp heeft Karim veel afscheid moeten nemen. "Van kinderen die gingen verhuizen. Want de ramp heeft veel impact gehad op de buurt: veel mensen wilden er niet meer wonen." Hij legt uit dat het daardoor eigenlijk een dubbele ramp was: "De vliegramp gebeurde, maar ook de enorme sloop die daardoor teweeg is gebracht."

Karim beschrijft dat zijn buurt nog lang een rampengebied was. "Er waren spookflats en er werd de hele tijd verbouwd. Als kind merkte je gewoon dat je in een buurt woonde die een ramp had meegemaakt had, maar ook werd achtergesteld en negatief werd neergezet in de media."

De term 'Bijlmerramp'

Vanwege de negatieve associatie met de Bijlmer is de veelgebruikte term 'Bijlmerramp' niet voor iedereen prettig. "Dan lijkt het bijna alsof wij de oorzaak zijn van die ramp", aldus Karim. "Andere vliegtuigrampen krijgen de naam van de vlucht of het toestel, zoals MH17. Maar media hadden zoiets van: 'Bijlmerramp' scoort goed. Het is gewoon sensatie en daar hebben we veel last van gehad. Het voelt nog steeds een beetje alsof het onze schuld is, terwijl dat natuurlijk niet zo is." Daarom geven veel mensen de voorkeur aan een neutralere term als 'vliegramp'.

Een gat in mijn hart

In Een gat in mijn hart, een documentaire van Omroep Zwart, komen meer mensen aan het woord die de vliegramp destijds met eigen ogen hebben gezien. Zo ook Akwasi, die in de docu in gesprek gaat met andere lotgenoten over de impact die het nog steeds op hun leven heeft.

Met de docu wil Omroep Zwart een stem geven aan degenen die niet vaak genoeg gehoord worden, in dit geval de bewoners van de Bijlmer. In plaats van complottheorieën of het handelen van de politiek te bespreken, staan de mensen die het is overkomen centraal: hoe gaan zij om met het trauma? "We spreken niet over mensen met mét mensen", aldus Akwasi.

Kinderen

Het verhaal wordt in Een gat in mijn hart verteld vanuit het perspectief van de kinderen destijds. Net zoals bij veel andere gezinnen uit de Bijlmer werd er bij Akwasi thuis niet veel gepraat over de ramp. Zijn gezin verhuisde naar een andere buurt en het trauma werd weggestopt. "Ik wist niet dat er nog zoveel onverwerkt leed zat", vertelde hij daarover op de voorpremière. "Daar leer ik nu mee omgaan."

Een gat in mijn hart is vanavond rond 22.15 uur te zien op NPO 2.