Waarom iedereen het over het standbeeld van de Zwarte vrouw op Nikes heeft

Geschonken aan Rotterdam

Het vier meter hoge bronzen beeld van de jonge zwarte vrouw werd vorig jaar voor het eerst getoond op de prestigieuze kunstbeurs Art Basel. Ze heeft haar haren in een knot en is gekleed in een t-shirt, joggingsbroek en niet te vergeten haar Nike Air Max 1's. Het is precies dezelfde vrouw die ook te zien is in de sculptuur Reaching Out, die sinds 2020 in Londen staat. Direct na de onthulling van Moments Containted werd bekend dat het filantropische fonds Stichting Droom en Daad van de vermogende familie Van der Vorm de sculptuur zou schenken aan Rotterdam. Op 2 juni werd het beeld dan eindelijk op feestelijke wijze pal voor Rotterdam Centraal onthuld. Het werk van Thomas J. Price kon op veel belangstelling rekenen, maar wat is het verhaal achter het opvallende kunstwerk?

'De ander'

In een interview met De Kunstbode vertelt de 42-jarige Britse kunstenaar met Caribische roots dat Moments Contained vooral gaat over de ervaring om weggezet te worden als ‘de ander’. De titel van het beeld - wat vrij vertaald iets als ‘vastgelegde momenten’ betekent – is dan ook een verwijzing naar die ervaring. "De jonge zwarte vrouw kan je omschrijven als stoïcijns, maar voor mij belichaamt ze weerbaarheid, zelfverzekerdheid én kwetsbaarheid. Ze staat rechtop, haar handen nonchalant in de zakken. Dat die nonchalance schijn is, zie je aan de afdruk van haar knokkels in haar broekzakken. Ze probeert zich te beheersen, onderdrukt misschien frustratie. Haar volle vermogen wordt ingeperkt door de blikken om haar heen." Het krachtige beeld staat niet op een sokkel, maar gewoon op een voetstuk omdat Price wil dat kijkers letterlijk en figuurlijk tot gedeelde grond komen.

'Wie mag gezien worden?'

De kunstenaar staat vooral bekend om zijn enorme bronzen beelden van fictieve mensen die hij ‘everymen’ en ‘everywomen’ noemt. Al 18 jaar probeert hij door middel van kunst bestaande machtsstructuren te ontmantelen. Het is naar eigen zeggen dan ook zijn doel om mensen uit te dagen met zijn werk, zo ook met Moments Contained. "Ik hou ervan dat het mensen bewust maakt van de dingen die ons al eeuwen of zelfs duizenden jaren omringen", aldus Price. "Vaak zien we alleen beelden van machtige mannen. De schaal van mijn werk is er om onze huidige opvattingen over kunst in de buitenruimte uit te dagen. Wie mag gezien worden? Wie moet er vertegenwoordigd worden?" Wat Price betreft verdienen dus ook alledaagse mensen, die over het algemeen minder zichtbaar zijn in de maatschappij een plek in de openbare ruimte.

Ophef

Dat is ook meteen de reden dat de jonge zwarte vrouw kort na haar onthulling voor een hoop ophef zorgde. Een dag na de onthulling verscheen in de NRC namelijk een column van microbioloog Rosanne Hertzberger die van mening is dat de alledaagse vrouw geen standbeeld verdient, omdat ze "niets heeft gepresteerd". "Dit werk is een product van een maatschappelijke stroming waarin het volstaat om een gemarginaliseerde partij te zijn om sympathie te krijgen. Alleen maar vrouw zijn, een beperking hebben, een hoofddoek dragen, een donkere huidskleur of liefst een combinatie hiervan is genoeg om op het schild gehesen te worden, en helemaal in de culturele sector."

'Noodzakelijk'

Hoewel Herzberger op social media op bijval kon rekenen, klinkt er luide kritiek op de strekking van haar column. In een sarcastische tweet zegt presentator Sahil Amir Aïzza bijvoorbeeld dat hij het met haar eens is, omdat "de zwarte vrouw geen land heeft gekoloniseerd of massamoorden heeft uitgevoerd in Afrika of Azië". Ook schreef columnist Özcan Akyol in zijn wekelijkse column in het AD dat de ophef vooral te maken heeft met haar huidskleur en alledaagse kleding en dat de ophef het bewijs is dat de plaatsing van het beeld "noodzakelijk was".

Enorme belangstelling

Dat de plaatsing van het Moments Contained noodzakelijk was blijkt uit een opiniestuk op Joop van journaliste Tara Lewis, die aanwezig was bij de onthulling en enorme belangstelling zag bij andere aanwezigen. “Iedereen is betoverd door de dans, de onthulling en de nieuwe bewoner van het stationsplein. Aboutalebs voorspelling dat Moments Contained het meest gefotografeerde beeld van de stad zal zijn wordt kracht bijgezet door een eindeloze stroom van mensen die met haar op de foto gaan." Ook schrijft ze dat de vrouw volgens haar vooral universele trekken heeft en dat ze zichzelf in haar herkent.

Jezelf herkennen

Vaak wordt er gezegd dat goede kunst de kijker moet ontroeren en aan het denken moet zetten. Gezien alle discussies die de jonge vrouw teweegbrengt, kunnen we gerust stellen dat Price een geslaagd kunstwerk heeft afgeleverd. Alle discussies terzijde, wat Price vooral wil, is dat mensen zichzelf herkennen in Moments Contained. “Dit grote beeld dwingt mensen om ernaar te kijken, erover na te denken, erover te praten of het te negeren, dat kan ook een reactie zijn. De plek zelf krijgt daardoor een andere betekenis en relevantie. Ik hoop dat mensen zich veiliger gaan voelen door dit beeld, dat bijna als een soort schildwacht fungeert. Een schildwacht die negatieve aandacht kan wegnemen en zorgt voor meer verbinding en geruststelling."