Hoe divers zijn de videoclips in de Nederlandse urban scene eigenlijk?

En dat is niet oké. Want de beelden die we bewust en onbewust binnenkrijgen, hebben invloed op hoe we onszelf zien én elkaar. Niet alleen reclames, maar alle visuele media beïnvloeden het beeld dat we over onszelf hebben, en daar horen videoclips ook bij. Tegenwoordig pakken de clips van artiesten uit de Nederlandse urban scene miljoenen views, wat betekent dat veel mensen die beelden te zien krijgen. Waar reclames op de nationale tv niet divers zijn, zou je het tegenovergestelde van videoclips uit de urban scene verwachten, aangezien veel artiesten en hun publiek zelf ook etnisch divers zijn. Maar hoe groot is die diversiteit eigenlijk?

VAN LIGHT SKIN TOT DARK SKIN

Om dat te onderzoeken, checkten we de clips van de Nederlandse tracks die op dit moment in de XChart staan, de urban hitlijst van Nederland, gebaseerd op airplay en streams. We hebben gekeken naar huidskleur en haardracht van de modellen en figuranten in de clips.

Gelukkig kunnen we als eerste concluderen dat de diversiteit veel groter is in de clips van FunX-artiesten dan in de reclames op tv. In de clips die modellen of achtergronddansers gebruiken - en dus niet mensen van de straat of eigen vrienden - zien we veel verschillende tinten en afkomsten. In de clip van Chale met Numidia dansen bijvoorbeeld een donkere jongen, drie mensen met een bruine huid, één meisje met een lichtgetinte huid en een wit meisje. Een mix aan huidskleuren dus, zoals je die ook dagelijks tegenkomt in de Nederlandse grote steden.

In de clip van Je Kent ’t Wel met Chivv en Lil Kleine valt op dat de meerderheid van de figuranten bestaat uit brown skin-modellen. Vrouwen met een bruine tot donkerbruine huid dansen op de golfbaan en zitten rondom Chivv in een duur restaurant waar de champagne rijkelijk vloeit.

Maar niet overal zijn mensen met een donkere huidskleur te zien. In de clip van Dior Money met Jonna Fraser, Frenna en Henkie T. hebben alle vrouwen een lichtgetinte tot lichtbruine huidskleur en zijn er weinig vrouwen met natural hair: de meesten hebben steil, bruin of zwart haar. De enige vrouw met een afro, heeft een heel lichte huidskleur en geblondeerd haar.

Het schoonheidsideaal van een lichtbruine tot bruine huid met lang, steil haar, zie je veel in clips. Hoewel de huidskleur dus vrij divers is, zitten er eigenlijk geen donkere vrouwen in met natural hair. In de clip van Chivv en Lil Kleine bijvoorbeeld, hebben de meeste vrouwen lang, steil (nep)haar. De vrouwen met krullen of kroeshaar, hebben vaak een lichtgetinte tot bruine huidskleur en niet veel donkerder dan dat. Zo zie je in de clip Dom Doen van Henkie T. een vrouw met lang krullend haar en een lichtbruine huidskleur. Ook in de clip van Zefanio’s track Drop Top met Murda en Priceless, figureren vrouwen met steil, donker haar.

MEER DIEPGANG IN CLIPS

Er zijn dus relatief weinig modellen met een donkere huid en natural hair te vinden in clips uit de urban scene. Maar waar ligt dat aan? Je zou kunnen denken dat de regisseurs van de clips en de artiesten zelf misschien voorkeur hebben voor modellen en figuranten die een lichtere huidskleur hebben. Maar volgens regisseur Azad Wastara, die clips heeft geschoten voor onder anderen Frenna, Broederliefde, Boef en Jayh, is dat niet het geval. ''We zoeken wel naar donkere modellen, maar die zijn niet altijd makkelijk te vinden.'' Volgens Azad ligt dat aan de inhoud van de liedjes en de videoclips.

''De meeste tracks die in Nederland worden gemaakt, gaan over feestjes en opscheppen over geld en succes. Dat betekent dat er vaak modellen worden gevraagd in sexy kleding, en we hebben gemerkt dat de donkere modellen daar geen fan van zijn.''

Hij vertelt dat er wel clips zijn waar veel diversiteit in huidskleur te zien is, maar dat zijn dan clips die gaan over de schoonheid en intelligentie van vrouwen. ''In de clip van Jayh’s nummer ‘Coco’ zitten bijvoorbeeld heel veel vrouwen met natural hair en een donkere huidskleur.'' En dat komt volgens hem omdat die clip gaat over het vieren van de schoonheid van donkere vrouwen, die dat doen zonder sexy bewegingen, maar gekleed in de traditionele, Afrikaanse stijl.

Waarom er vrij weinig afro’s te vinden zijn in clips, ligt volgens Azad niet aan de makers van de clips, maar aan de modellen zelf. ''Wij bemoeien ons vaak niet met kleding of haar, alleen met make-up, vanwege de belichting.'' Volgens hem komen de modellen vaak zelf met het idee hoe ze hun haar willen doen. 'Zij kiezen er dan vaak voor om pruiken te gebruiken of hun haar te straighten.''

GEEN LUSTOBJECT

De diversiteit die we in clips zien, en het gebrek daaraan, lijkt dus vooral te komen door de inhoud van de meeste tracks die in de XChart staan. Azad: ''De taak van de regisseur is om in eerste instantie de artiest te promoten.'' En als zij willen dat we ze zien met veel geld en mooie vrouwen om zich heen, dan is niet elk model bereid om zichzelf daarvoor te lenen.

Maar dit betekent niet dat er helemaal geen figuranten met donkere huidskleur te zien zijn in videoclips. Zoals gezegd is het opvallend dat de enige Nederlandse track van een vrouwelijke artiest uit de XChart, namelijk die van Numidia, wél een diverse groep mensen laat zien. Dat kan te maken hebben met het feit dat haar figuranten vooral dansers zijn. Het zou kunnen dat die daarom in eerste instantie niet op uiterlijk, maar op skills worden gecast, of dat meer mensen mee willen doen aan zo’n clip omdat ze daar niet als sexy lustobject worden neergezet.

EIGEN MENSEN

En dan is er nog iets interessants aan de hand. Tot nu toe hebben we het vooral gehad over videoclips die specifiek modellen en figuranten gebruikten voor hun clips. Maar er is ook een groot aantal videoclips die op straat zijn opgenomen waar ‘echte’ mensen in figureren. In die clips zie je wel veel meer mensen met een donkere huidskleur, zoals in Henkie T’s clip Snelle Jongen, Dunne Jasje en Frenna’s Ghetto Youth.

Hoewel daar een groep mensen goed vertegenwoordigd is, die in andere clips veel minder voorkomt, is die groep weer heel homogeen. Dat wil zeggen: daar zie je verder geen mensen met lichtere tinten huidskleur of veel verschillende etniciteiten. Datzelfde geldt voor de clip Kilometers van Kevin en Lijpe. Die speelt zich ook af op straat en daarin zitten alleen maar jongens met een Noord-Afrikaans uiterlijk.

DIVERSITEIT KAN BETER

Van de tien clips die we onderzochten, hebben drie clips een grote diversiteit aan modellen en figuranten. In de overige clips is de diversiteit nog steeds groter en vanzelfsprekender dan in de overwegend witte reclame-, televisie- en filmwereld. Maar het kan beter. Vooral donkere vrouwen met afro’s zijn namelijk ondervertegenwoordigd. Dat zou kunnen liggen aan de inhoud van de clips, die nog steeds een eenzijdige rol van vrouwen verwacht, namelijk mooi zijn en sexy dansen, en waar niet alle modellen en figuranten op zitten te wachten.

Ook in 'straatvideoclips' - waar 'echte' mensen voor worden ingehuurd - zijn genoeg mensen te zien met een niet-wit uiterlijk. Toch zijn ook in deze clips vaak homogene groepen te zien. Maar ook daar valt wat voor te zeggen. Als je een clip opneemt in een bepaalde stad of wijk, zoals de Bijlmer, is het logisch dat de figuranten een afspiegeling zijn van die buurt. Ook Azad denkt daar zo over. ''Anders komt het niet geloofwaardig over.''