Klimaatacties te extreem? "We hebben vriendelijk gepraat, maar dat werkte niet"

Klimaatacties

De afgelopen weken haalden meerdere opvallende klimaatacties van verschillende actiegroepen het nieuws. Zo werd er soep over een Van Gogh-schilderij in Londen gegooid, aardappelpuree over een Monet in Duitsland en vorige week plakte een activist zich vast aan het Meisje met de Parel in Den Haag. Over al die kunstwerken zat een glasplaat, waardoor de schilderijen niet daadwerkelijk beschadigd raakten. Tegen de twee verantwoordelijken van de laatste actie is gisteren desondanks vier maanden cel geëist, waarvan twee voorwaardelijk.

Ook gisterenavond werd er in de kunst- en cultuursector aandacht gevraagd voor de klimaatcrisis, dit keer door Extinction Rebellion. Tijdens een klassiek concert in het Concertgebouw onderbrak een activist de uitvoering om een speech te houden over het klimaatprobleem. Al snel werd hij door meerdere concertbezoekers de zaal uitgesleept, zo is te zien op beelden op Twitter.

Hannah

Hannah was zich al jong bewust van het feit dat het niet goed gaat met het klimaat. Ze ondertekende petities en sloot zich aan bij een groene partij, maar had niet het idee dat dat werkte. Na het zien van een demonstratie van Extinction Rebellion besloot ze zich als rechtenstudent aan te sluiten bij het juridische deel van de actiegroep.

Hey Hannah, wat doe jij precies als klimaatactivist?
"Ik train mensen voordat ze een actie in gaan. Dan gaat het bijvoorbeeld over hoe je moet reageren als de politie geweld gebruikt, hoelang de politie je mag vasthouden en wat je rechten zijn op het bureau. Tijdens een actie doe ik zelf mee en onderhandel ik met de politie over hoelang we ergens mogen blijven. Achteraf ondersteun ik onze advocaten bij het voeren van rechtszaken."

Politiegeweld en vastzitten op het bureau: dat klinkt best wel heftig! Aan wat voor acties doe je dan mee?
"Extinction Rebellion doet aan burgerlijke ongehoorzaamheid: een kleine overtreding begaan om een groter punt duidelijk te maken en dat passen we dan toe op de klimaatcrisis. Dat is een van de meest effectieve manieren om verandering te bewerkstelligen. Het is bijvoorbeeld de reden dat vrouwen nu mogen stemmen en dat we weekend hebben Zo zijn er nog talloze voorbeelden die aantonen dat je moet strijden voor verandering."

Je laten oppakken voor het klimaat gaat voor sommigen misschien wel ver. Snapt je omgeving dat je zo actievoert?
"Ja, ik doe het ook voor hun leefbare toekomst. We zijn bovendien niet op zoek naar sympathie, maar naar verandering. Het is niet ons doel om sympathiek gevonden te worden."

Heeft het actievoeren nog consequenties voor je eigen werk- of privéleven?
"Nee, ik wil later strafrechtadvocaat worden of de politiek in. Dat kan nog gewoon: je kan gewoon een VOG (Verklaring Omtrent het Gedrag, red.) krijgen."

Hoe komt het volgens jou dat er relatief weinig aandacht voor de klimaatcrisis is?
"Dat ligt aan de rol van politici en journalisten, die niet duidelijk communiceren dat we in een crisis zitten. En als dat niet duidelijk is, waarom zouden mensen dan de straat opgaan? Er moet niet alleen gecommuniceerd worden dat er klimaatverandering is, maar dat we echt in een crisis zitten en dat er op dit moment al miljoenen mensen dood gaan. Maar de feiten zijn niet duidelijk voor mensen."

Wat is een van die feiten waar je het meest boos van wordt?
"Wat echt heel snel moet veranderen, is dat de Nederlandse overheid de fossiele industrie met tien keer zoveel geld subsidieert dan dat er in klimaatdoelen wordt gestoken. Er wordt veel gezegd door ministers, maar in de realiteit ziet het er slecht uit."

Hebben kleine aanpassingen in je eigen gedrag, zoals korter douchen of vaker de fiets pakken, dan eigenlijk wel zin?
"Je eigen gedrag aanpassen is fantastisch, maar dat is niet hoe je grote verandering gaat bewerkstelligen. Uit papieren rietjes drinken maakt niet het verschil en heel veel mensen kunnen dat soort dingen niet betalen. Er is grootschalige verandering nodig en dat kan niet in je eentje regelen, maar wel als we met miljoenen mensen de straat opgaan en actie afdwingen."

De afgelopen tijd vonden er verschillende opvallende klimaatacties plaats. Zo werden er onder andere bekende kunstwerken besmeurd. Veel mensen vinden dat te ver gaan. Zijn dat soort 'extreme' acties echt nodig?
"Als je ziet in wat voor soort crisis we zitten, is bijna niks extreem, zolang je maar geen geweld gebruikt natuurlijk. Dit is dan eigenlijk nog een hele rustige manier om je punt te maken. Wat je er ook van vindt: er is niks beschadigd en het werkt gewoon, want we zaten eindelijk aan tafel en het ging eindelijk over de klimaatcrisis."

Waaruit blijkt verder dat actievoeren op dit soort manieren werkt?
"Ten eerste hadden er nog nooit klimaatactivisten aan een talkshowtafel gezeten, maar na het soepgooien zaten we er de hele week. Ook wordt er sinds Extinction Rebellion bestaat voor het eerst gepraat over een netto uitstoot van nul wat betreft broeikasgassen. Daarnaast staat een burgerberaad, dus dat burgers mogen meebeslissen over wat er gaat gebeuren omtrent het klimaat, in heel veel partijprogramma's. Dat zijn concrete bewijzen van dat we invloed hebben."

Toch zeggen veel mensen dat de boodschap met dit soort acties juist verloren gaat.
"Het zou fijn zijn als mensen eens boos zouden worden over dat de wereld vernield wordt, in plaats van over een schilderij achter een glasplaat dat - niet eens - vernield wordt. Ze kunnen hun woede beter richten op de olie- en gasmaatschappijen.

Het praten, vriendelijk glimlachen en om de tafel zitten met Shell hebben we gedaan, maar dat werkte niet, want de uitstoot is alleen maar exponentieel toegenomen. Nu moeten we het dus op een andere manier doen. Dat doen we niet voor onze lol, ik doe op m'n vrije zaterdag ook liever iets anders dan bijvoorbeeld Schiphol bezetten. Maar er is geen toekomst meer als we niet nu actie ondernemen."

Dat klinkt wel als een zware taak voor jou als activist. Wat voor invloed heeft het actievoeren en zoveel bezig zijn met het klimaat op je mental health?
"Nou, best veel mensen hebben last van een klimaatdepressie. Dat je denkt van: waar doe ik het voor? Maar actievoeren geeft juist hoop. Je staat dan op straat met allemaal mensen die hetzelfde voelen en vinden en waarmee je echt dingen kunt veranderen."

Mert

Mert is student en onderdeel van de World's Youth for Climate Justice, waarmee hij op politiek niveau lobbyt voor klimaatactie. Ook gaat hij de straat op en spreekt hij bij demonstraties. Het klimaatwerk dat hij naast zijn studie doet, is volgens hem te beschouwen als een volledige baan, maar dan vrijwillig.

Hey Mert, waarom zet jij je in voor het klimaat?
"Bij de klimaatcrisis komen allerlei andere crises samen: een economische crisis, maatschappelijke crisis, maar bijvoorbeeld ook de vluchtelingencrisis. Ongelijkheid, bijvoorbeeld tussen rijk en arm, zie je ook terug in het klimaatprobleem. Rijken kunnen bij wijze van spreken een huis op een berg kopen en zichzelf zo beschermen tegen de stijgende zeespiegel, terwijl anderen dat niet kunnen betalen. Dus de klimaatcrisis is voor mij een soort paraplu waarmee alle andere crises bij elkaar worden gevoegd."

En hoe draag jij bij aan een oplossing?
"Ik ben onderdeel van World's Youth for Climate Justice. We zijn bezig om bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, de allerhoogste rechter, een advies te vragen over de gevolgen van de klimaatcrisis op onze mensenrechten. Daarmee kunnen we dan in verschillende landen naar de rechter stappen en laten zien dat onze mensenrechten worden bedreigd, omdat dat land zich niet houdt aan de klimaatregels. Zo staan we sterker in onze schoenen wanneer we willen dat landen hun uitstoot van broeikasgassen terugdringen."

Waar haal je al die energie en motivatie vandaan?
"Doordat ik zie hoeveel we samen met andere jonge gemotiveerde mensen en dat kleine beetje geld voor elkaar gebokst krijgen. We staan tegenover grote industrieën, bedrijven en overheden en kunnen toch impact maken.

Bovendien gaat het om mensenlevens. Er wordt nu al geklaagd over vluchtelingenstromen, maar als de klimaatvluchtelingenstroom echt op gang gaat komen, spreken we over honderden miljoenen vluchtelingen die óók een veilig thuis nodig hebben. We moeten die mensen nu al helpen."

Hoe kan het dan dat het hier zo weinig over gaat?
"Voor veel mensen lijkt het zo'n grote taak dat ze al moe worden als ze erover nadenken. Dat snap ik ook heel goed. Ze zeggen: 'Het gaat toch niet lukken'. Maar systemen kunnen wél veranderen, als er maar genoeg mensen overtuigd zijn van het belang.

En het tekort aan media-aandacht dan?
"Het klimaat komt af en toe wel aan bod, maar mensen worden al snel moe van bepaalde thema's. Ik denk dat je het hele klimaatprobleem op een andere manier moet benaderen. Nu is het voor velen een ver-van-je-bed-show, terwijl ik het eigenlijk zie als een klassenstrijd."

De klimaatacties van de afgelopen dagen worden door veel mensen als extreem gezien. Hoe kijk jij daarnaar?
"Zou ik het zelf hebben gedaan? Nee, maar ik veroordeel het ook niet. Dit is een van de laatste vormen van vreedzaam protest die activisten over hebben. Je krijgt er niet de meeste sympathie mee, maar ja. Wanneer de gevolgen van de klimaatcrisis steeds erger gaan worden, zal je zien dat steeds meer mensen die acties zullen goedkeuren. Ik kies persoonlijk voor een meer diplomatieke manier, maar ze strijden wel voor hetzelfde doel."

Vind je het vervelend dat het nu vooral gaat over de manier waarop er actie wordt gevoerd in plaats van waarvoor?
"Ja, natuurlijk. Dat was ook bij de Black Lives Matter-protesten, dat het om de toon ging. Zo van: 'Het moet wel gezellig blijven'. Maar er gaan kinderen dood door de klimaatcrisis. Ik ben dan ook klaar met de discussie over dat het leuk en aardig moet blijven. Daarbij: vanaf je zolderkamer via Twitter boos zijn op jongeren die iets willen doen om de wereld beter te maken, ook voor jou, is heel makkelijk. Ik ga m'n tijd niet verdoen met daarop reageren."

En wat vind je van het argument dat de boodschap niet overkomt met acties bij kunstwerken?
"Als mensen door deze acties opeens denken: 'het zal wel met de klimaatcrisis', heb je denk ik sowieso al niet de juiste principes. Wat mij meer raakt, is dat kinderen in Nigeria geen kraanwater meer kunnen drinken door gebroken oliepijpleidingen. Dat vind ik heftiger dan een schilderij achter glas dat beklad wordt. Bovendien worden de activisten gewoon vervolgd voor hun acties, dus volgens mij is het daarmee afgrond en moeten we daar niet te lang over doorgaan."

Ben je hoopvol wat betreft de aanpak van het klimaatprobleem?
"Honderd procent. Ik ben sowieso altijd positief over de klimaatcrisis. Niet omdat ik denk dat alles goed gaat komen, maar omdat ik positief ben over de activisten, wetenschappers en toekomstige beleidsmakers met wie ik samenwerk. Als zij aan het roer komen, kunnen we de fouten van de vorige generaties rechtzetten. Daar heb ik veel vertrouwen in en dat motiveert me iedere dag."

Word je er dan nooit eens moedeloos van om zoveel bezig te zijn met deze grote problemen?
"Jawel, soms word ik dat wel van de berichtgeving. Er zijn momenten dat je emotioneel bent. We gaan volgende week met een groep jongeren naar de klimaattop in Egypte om daar te lobbyen en daar gaan ongetwijfeld tranen vallen. Het raakt je op verschillende niveaus, maar dat laat zien hoe belangrijk het is."

Wat raad je mensen aan die ook in actie willen komen, maar zich overweldigd voelen door al het nieuws?
"Sowieso is het niet erg om je overweldigd te voelen, dat is juist menselijk. Zorg ervoor dat je iets vindt waar je energie van krijgt. Je kunt je aansluiten bij lokale groepen of naar events gaan, maar je kunt ook beginnen met je erin verdiepen door bijvoorbeeld YouTube-filmpjes te kijken. Je hoeft niet meteen een heel strand schoon te maken."

En hoe denk je over het aanpassen van je eigen gedrag als burger?
"Dubbel. Als iedereen dat gaat doen, kun je verschil maken, maar het echte probleem ligt bij de grote vervuilers. Die overheidscampagnes richting burgers hebben goede bedoelingen, maar hebben minder effect als we de andere kant niet aanpakken."

Tessa (19)

Toen Tessa zag dat er te weinig gebeurt om de klimaatcrisis tegen te gaan, besloot ze om zelf in actie te komen en zich aan te sluiten bij de scholierenorganisatie Fridays for Future. Inmiddels is ze student, doet ze mee aan demonstraties en schrijft ze regelmatig over de klimaatcrisis.

Hey Tessa, hoe kom jij in actie voor het klimaat?
"Ik zit bij de scholierenorganisatie Fridays for Future, die vaak demonstraties organiseert. Twee keer per jaar is dat een staking, waarbij jongeren niet naar school gaan, maar er zijn ook lokale acties waarbij er bijvoorbeeld bij het gemeentehuis wordt gedemonstreerd."

Wat maakt jou momenteel het meest boos?
"Vooral het gesprek dat we hebben over klimaatverandering. Dat komt niet vooruit: we weten al tientallen jaren wat de gevolgen zijn, maar we hebben het nog steeds over dingen als korter douchen. Nu er steeds meer burgerlijke ongehoorzaamheidsacties plaatsvinden, zeggen mensen ineens: 'Het moet niet op deze manier' of 'Deze toon staat me niet aan'.

We zijn al naar de rechtbank gegaan en hebben al tientallen jaren petities ondertekend. We hebben alles gedaan, maar er gebeurt niks. Op een gegeven moment moet je dan overgaan op drastischere maatregelen, want het gaat wel over mensenlevens."

De acties van afgelopen dagen zijn dus eigenlijk noodzakelijk?
"Ja, de man die zich vastplakte aan de tafel (bij Jinek, red.) heeft daar uiteindelijk wel kunnen vertellen over het klimaat, dus ik denk dat het ook symbolisch belangrijk was. Het was er waarschijnlijk niet over gegaan als de acties er niet waren geweest.

Ik denk dat heel veel mensen zich niet realiseren hoe weinig tijd we nog hebben. Dit jaar is er bijna niks gebeurd aan de CO2-uitstoot, dus al we zo doorgaan, gaan er miljoenen mensen overlijden. Dan kun je niet meer voor de Tweede Kamer gaan staan of petities gaan inleveren, dat doet niet genoeg."

Waarom hoor je hier niet meer mensen over praten denk je?
"Ik denk dat we in Nederland snel denken dat we veilig zijn. We zijn een rijk land en hebben tot nu toe nog geen extreme gevolgen meegemaakt. In de comments van een TikTok-video over het feit dat Nederland ver onder de zeespiegel ligt, zag ik veel Nederlanders reageren dat we veilig zijn door de Deltawerken. Daar schrok ik van, want die zijn nu niet bestand tegen de stijging die berekend is door wetenschappers."

Denk je dat mensen niet goed geïnformeerd zijn? Of willen ze het gewoon niet inzien?
"Ik denk allebei een beetje. Het is een groot onderwerp waar je al snel moedeloos van wordt, dus ik denk dat mensen snel voorbij scrollen. Maar voor de grootte van de crisis is het heel onderbelicht. De klimaatcrisis gaat veel dodelijker zijn dan corona en toch zag je daar veel meer nieuwsberichten over."

Hoe blijf je gemotiveerd om je te blijven inzetten?
"Het inzetten zorgt er juist voor dat je minder moedeloos wordt. Zelfs als het niet echt effect heeft, voelt het alsof je iets doet."

En wat voor impact heeft het actievoeren op je mentale gezondheid?
"Dat gaat met vlagen. Soms ben ik er veel mee bezig en soms minder. Maar als we bijvoorbeeld een demonstratie organiseren, heb ik minder tijd voor andere dingen, zoals m'n studie. Het kost ook veel energie, dus soms moet ik het even van me afzetten en er een tijdje niet aan denken."

Wat is je tip voor mensen die ook actie willen voeren, maar niet goed weten hoe?
"Er zijn veel organisaties die zich voor het klimaat inzetten en die het een beetje meer behapbaar proberen te maken door zich te focussen op bijvoorbeeld één specifiek bedrijf. Je kunt daarover meer informatie krijgen en kijken wat je kunt bijdragen. Dan heb je niet het gevoel dat je de klimaatcrisis helemaal moet oplossen, maar kun je één klein onderdeel aanpakken."

En wat vind je van tips zoals vaker de fiets in plaats van auto pakken?
"Irritant eigenlijk. Het leidt af van het feit dat dat bij lange na niet genoeg gaat zijn. Het wordt vaak gebruikt als tegenargument tegen activisten, zo van: je gaat zelf ook naar McDonald's of met het vliegtuig. Terwijl je niet klimaatneutraal en perfect kunt leven. Als we ons eerst daarop focussen, gaan we sowieso te laat zijn."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -