Waarom werken juist ook een burn-out kan voorkomen

Hoe komt iedereen aan burn-outklachten?

Misschien herken je het wel: als je thuiskomt van een dag werken of op school zitten, ben je helemaal leeg. Je voelt stress om te presteren, want je wilt geen sukkel zijn die faalt en je wilt je ouders niet teleurstellen. Op Instagram zie je hoe anderen een zandloperfiguur hebben en ook nog eens een zuivere huid... Of iemand laat trots zijn nieuwe auto zien, en jij wil dit ook. Prestatiedruk zorgt ervoor dat veel jongeren gestrest zijn, zich leeg voelen, piekeren en oververmoeid zijn. Hoewel het lijkt alsof iedereen het druk heeft en altijd op het hoogste niveau presteert, is dat helemaal niet gezond en zeker ook niet waar.

Voordat je in een burn-out belandt, is er vaak een langdurige periode van stress of een heel korte, maar intense periode van stress.

Uit cijfers van het CBS blijkt dat 1 op de 10 jongeren tussen 15 en 25 jaar psychisch vermoeid is door werk. En van alle werkenden tussen de 25 en 35 jaar geeft zelfs 20% aan uitgeput te zijn door werk. Maar niet alleen werkende mensen hebben burn-outklachten, ook jongeren die op school zitten ervaren veel stress en vermoeidheid. Vooral onder meisjes tussen 14 en 17 jaar is dit percentage gestegen in de afgelopen jaren. Nu loopt ongeveer 15% van de meisjes die havo, vwo of mbo doen rond met veel stress en het gevoel dat ze geen controle over hun leven hebben. Dat betekent niet dat meisjes zwakker zijn dan jongens, maar simpelweg meer druk om te presteren ervaren van buitenaf.

Het betekent overigens niet dat als je langdurig gestrest bent, of oververmoeid, dat je dan direct een burn-out hebt. Psycholoog Thijs Launspach beschrijft in zijn boek Fokking Druk dat een burn-out het “eindstation is van stressklachten.” Voordat je in een burn-out belandt, is er vaak een langdurige periode van stress of een heel korte, maar intense periode van stress. Hij omschrijft een burn-out als een “blessure aan je stresssysteem” die zo vaak wordt ingeschakeld dat je lichaam niet meer echt kan ontspannen.

Wat doe je eraan?

Voldoen aan het perfecte plaatje, anderen niet teleur willen stellen, alles in één keer goed willen doen, spanningen thuis en zorgen om de wereld, zijn allemaal factoren die bij kunnen dragen aan een burn-out of burn-outklachten onder jongeren. Maar hoe kun je ervoor zorgen dat je geen burn-out krijgt? En als je er eenmaal in zit, hoe kom je er weer uit?

Daar is natuurlijk geen absoluut antwoord op, maar toegepaste psycholoog Cas van der Ven denkt dat het tegengif van de burn-out, bevlogenheid is. Volgens hem kunnen werk en school ervoor zorgen dat je een burn-out krijgt, maar er ook sneller vanaf komt.

Bevlogenheid als tegengif?

Hoe werkt dat precies? Als mensen in een burn-out terechtkomen, wordt er vaak geadviseerd om minder uren te werken of te studeren. En dat is niet zo gek als je kijkt naar de cijfers: de meeste burn-outs ontstaan op het werk. Maar Cas denkt dat het niet verstandig is om werk alleen maar als belastend te zien. Volgens hem kan werk ook juist voorkomen dat je een burn-out krijgt en het kan je helpen er sneller bovenop te komen als je een burn-out hebt. "Het ligt allemaal aan de manier waarop we werken, daar ligt de sleutel."

En die andere manier van werken heet bevlogenheid. Cas: “Bevlogenheid is een overkoepelende term om aan te geven dat mensen energie halen uit dat wat ze doen en ervaren.” Het blijkt dat mensen energie halen uit hun bezigheden als ze er toegewijd mee bezig zijn, in een flow zitten, en zich vitaal voelen. Toewijding betekent dat je je gemotiveerd en betrokken voelt bij dat wat je aan het doen bent, maar dat betekent niet dat je zo toegewijd bent dat je iedere dag overwerkt. Om in een flow te komen op je werk of tijdens het studeren, moet je ongestoord kunnen werken. En vitaliteit bereik je als je je fysiek en mentaal fit voelt om het werk te doen dat je moet doen.

Maar dat wil niet zeggen dat je met een burn-out gewoon kunt werken of studeren. Of dat je het risico loopt op een burn-out, omdat je geen toewijding voelt op je werk.

“Je hoeft bevlogenheid niet uit je werk of studie te halen. Het gaat er juist om dat je genoeg dingen doet die jou energie geven, zodat je weerbaarder bent om stressfactoren op werk of op school aan te kunnen.”

Netflix & not so chill

Een hele dag Netflixen is daarom geen goed idee als je een burn-out hebt, want daar krijg je weinig energie van. “Vaak denken we dat helemaal niks doen de oplossing is om uit een burn-out te komen, maar dat is niet zo.” Volgens Cas kun je veel beter kleine activiteiten doen waar je energie van krijgt. “Zoek een hobby waar je echt blij van wordt en bouw de tijd die je eraan besteedt rustig op.” Met de nieuwe energie die je daarvan krijgt, kun je de burn-out langzaamaan de baas worden.

Volgens Thijs ligt dit iets genuanceerder. “Met nieuwe energie kun je inderdaad uit een burn-out komen, maar dat ligt er volgens mij niet zozeer aan dat die kleine activiteiten voor bevlogenheid zorgen, maar dat je hiermee je stresssysteem opnieuw traint.” Hij waarschuwt in zijn boek Fokking Druk daarom om niet te snel veel dingen te willen ondernemen. Veel mensen gaan te snel weer aan het werk, terwijl ze niet voldoende hersteld zijn. “Dan lopen ze het risico op een terugval naar een burn-out.” Hij is het daarom niet helemaal eens met Cas. “Bevlogenheid zou inderdaad een manier kunnen zijn om jezelf te beschermen tegen een burn-out, maar het is niet het tegengif.”

Perfectionisme

Hoewel Cas vooral onderzoek heeft gedaan naar bevlogenheid onder werknemers, kun je dit idee ook toepassen als je nog studeert of op school zit. “Let er bijvoorbeeld op hoe je je voelt als je op een bepaalde manier aan het leren bent voor een toets. Als je weet dat bepaalde vormen van leren goed werken voor jou, dan kom je sneller in die flow en voel je sneller meer toewijding.”

Cas snapt wel dat veel jongeren kampen met burn-outklachten. “Prestatiedruk, mee willen komen met de rest, sociale media en perfectionisme zijn allemaal bevlogenheid-killers.” Als die killers nou eenmaal veel in je leven zijn - omdat je bijvoorbeeld ouders hebt die veel druk op je uitoefenen - en je ze dus niet zomaar uit je leven kunt verbannen, dan adviseert Cas om de balans te vinden en activiteiten te doen waar je veel energie van krijgt.

“Zodra je tegenover stressfactoren, net zo veel of zelfs meer dingen doet die je energie geven, dan raak je minder snel oververmoeid en gestrest. Je bent dan weerbaarder tegen burn-outklachten.”

The secret weapon

Is de sleutel tot het voorkomen van een burn-out dan simpelweg allemaal dingen doen die je energie geven? Thijs vindt dat zoeken naar bevlogenheid net zo belangrijk is als goed voor jezelf zorgen. Dat betekent genoeg slapen, gezond eten, veel rusten en bewegen. Maar het betekent ook ‘nee’ durven zeggen, je manier van werken aanpassen aan je vaardigheden, je telefoon ‘s avonds wegleggen, sociale steun vinden en fouten leren te maken.

Cas denkt dat bevlogenheid inderdaad belangrijk is om een burn-out te voorkomen én er beter vanaf te komen. Maar hoe weet je of iets je energie geeft? Cas: “Dat is heel simpel. Als je je gelukkig voelt bij wat je doet.” Maar ‘iets waar je energie van krijgt’ is vaak niet zo makkelijk om te vinden. Daarom heeft Cas ‘the secret weapon’ bedacht. “Houd een maand lang bij waar je energie van krijgt." Dat kan van alles zijn: een goed gesprek met een vriend of vriendin, wandelen of bijvoorbeeld dansen. “Als je weet waar je blij van wordt, dan kun je daar gericht in investeren en zorgen dat je dat bijvoorbeeld iedere week doet.” Als je dat vol blijft houden, dan zou het zomaar kunnen dat die burn-out jou niet te pakken krijgt.

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -