Ook volwassenen hebben AD(H)D: "Je moet met je volle hoofd leren omgaan"

"Ik vind het niet zo belangrijk dat het gediagnosticeerd wordt, maar wel dat je gaat ontdekken dat je gewoon gevoeliger bent dan anderen en leert hoe je daarmee om kan gaan."

Je bent niet gek of irritant

Iemand die zich hier volop voor inzet is Cathelijne Wildervanck, oprichter en directeur van ADHD-Nederland. Zij schreef een boek over dit onderwerp en wil graag duidelijk maken dat mensen met AD(H)D niet gek, raar of irritant zijn, maar gewoon een overgevoelig zenuwstelsel hebben en een manier moeten vinden om daarmee om te gaan.

ADHD is voor veel mensen niet meer dan een abstract labeltje of een 'drukke kinderen'-stoornis. Officieel staat de afkorting voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder, maar je kunt het zien als een verzamelnaam voor allerlei aandachts- en concentratieproblemen waar veel mensen zich in kunnen herkennen. Cathelijne verwoordt het als een te vol hoofd. Dit uit zich bijvoorbeeld in snel afgeleid zijn, chaotisch gedrag, moeite met plannen en organiseren, rusteloos zijn, zomaar van alles eruit flappen en te snel impulsieve beslissingen nemen.

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door ADHD-Nederland (@adhd_nederland) op 10 Jul 2019 om 12:10 (PDT)

Leer je brein begrijpen

"Het belangrijkste is: snappen hoe je brein in elkaar zit zodat je handige keuzes maakt die bij je passen, in plaats van de keuzes waarvan je denkt dat ze op dat moment logisch zijn", vertelt Cathelijne. Als je AD(H)D hebt, ben je namelijk hooggevoelig en daardoor kan je jezelf soms in de weg zitten. Volgens haar is het grootste probleem de onzekerheid die AD(H)D daardoor met zich meebrengt. En dat komt onder andere omdat het bijbehorende gedrag over het algemeen wordt afgekeurd, vooral op school. Druk of dromerig zijn, je niet kunnen concentreren of voor je beurt praten wordt in de klas niet gewaardeerd en dus moet er actie ondernomen worden: je moet aan de medicatie of je wordt een 'probleemkind' dat in het ergste geval van school wordt gestuurd. Niet gek dat je je dan gaat afvragen of mensen je wel goed genoeg vinden en of je je niet anders moet voordoen. En dat vreet energie.

TIENDUIZEND IDEEËN

Die struggles op school zijn herkenbaar voor Tim (19). Hij kwam er op de basisschool achter dat hij ADHD had. Of nou ja, zijn ouders en leraren viel het vooral op. "Ik was heel snel afgeleid en altijd met anderen dingen bezig." Op de middelbare school begon hij er pas echt last van te krijgen. "Als ik dan mijn medicijnen niet innam, kreeg ik echt tienduizend ideeën tegelijk in m'n hoofd. Het lijkt misschien alsof er niks binnenkomt, maar ik vind juist alles interessant. Er is geen moment dat ik nergens aan denk."

Ook Sophie (18) herkent dit. "Ik was altijd heel druk, snel afgeleid en dromerig. Daarnaast had ik last van driftbuien. Eigenlijk was alles wat ik deed extreem." ADHD had dan ook een negatief effect op haar schoolcarrière: ze zakte van gymnasium naar vmbto-t. Het lastige was dat Sophie helemaal niet lekker ging op de medicatie. "Ik werd er zo afgestompt van. Ik voelde me echt een zombie en dat is vreselijk."

Evy (28) heeft ook ADHD en werkt op de spoedeisende hulp. "Dat heb ik niet helemaal slim gekozen, want ik moest lang studeren en het is een cognitieve baan." Ze neemt dagelijks medicatie om zich beter te kunnen concentreren. "Dat heb ik wel nodig, want ik heb een verantwoordelijke baan." Liever zou ze het niet gebruiken. "Ik heb het idee dat dat beter is, omdat ik het dan 'zelf' doe. Het voelt soms bijna als vals spelen, maar dat is natuurlijk bullshit."

Geen ziekte

Medicatie kan een effectieve manier zijn om beter met je AD(H)D te dealen, maar volgens sommigen wordt er te snel naar de pillen gegrepen. Zo liet psycholoog Laura Batstra eerder in de Volkskrant weten het niet eens te zijn met hoe snel kinderen met AD(H)D-medicatie zoals Ritalin voorgeschreven krijgen: "Druk en dwars gedrag is lastig, maar ook knetternormaal." Ze geeft aan dat medicatie soms zeker nuttig kan zijn, maar het is het gemak en de regelmaat waarmee het wordt ingezet waar ze het niet mee eens is. "ADHD is geen ziekte, maar gedrag dat als problematisch wordt ervaren."

Evy is het daarmee eens. "Omdat je een stoorzender bent in de klas, wordt het afgekeurd. Ja, dan is het makkelijk om die enkele kinderen in de klas met ADHD maar vol met pillen te pompen." Maar wie bepaalt er eigenlijk wat afwijkend is? Zelf merkt ze dat hoe ouder je wordt, hoe beter je leert omgaan met ADHD. "Ja, ik word zeker gezien als die drukke. Maar dat ben ik ook. Ik zie dat zelf niet als iets negatiefs. Bij ons thuis werd er vroeger ook helemaal niet moeilijk over gedaan."

NIET UITGENODIGD

Hoewel Evy geen last had van de onzekerheid die Cathelijne aankaartte, heeft Tim het daar wel moeilijk mee gehad. "Ik heb heel veel aan mezelf getwijfeld. Altijd was ik weer die drukke. Ik werd zelfs niet meer uitgenodigd door vrienden omdat ik zo druk was." Sinds zijn deelname aan het tv-programma Dream School heeft hij een switch kunnen maken. "Het boeit me nu niet meer wat anderen vinden. Je leeft er maar mee! Dat is af en toe wel lastig, want als je altijd hoort dat je irritant bent, doet dat toch wel iets met je."

Tim heeft naast de valkuilen ook de kwaliteiten van zijn ADHD ontdekt: "Het enige dat mensen denken, is 'je hebt ADHD, dus je bent druk en irritant'. Maar daardoor ben ik ook veel gezelliger! Er is nooit een awkward stilte met mij en als een vriend chagrijnig is, weet ik hem altijd op te peppen. En als we uitgaan, sta ik om zes uur 's ochtends als een van de weinige nuchtere mensen nog helemaal los te gaan!"

Sophie heeft ook leren omgaan met de oordelen. Nu zit ze op de kunstacademie en gebruikt ze geen medicijnen meer:

"Soms is het lastig, want ik ben heel chaotisch en verlies snel het overzicht, maar daarnaast ben ik ook heel creatief en kan ik makkelijk switchen in m'n hoofd. En ik krijg vaak te horen dat ik de gangmaker ben. Ik accepteer gewoon dat ik ADHD heb. Soms is het ook gewoon lachen. Ik heb namelijk een eindeloze dosis enthousiasme."

En ADD dan?

ADHD wordt vaak in één adem genoemd met ADD: Attention Deficit Disorder. Dit lijkt misschien iets heel anders, maar is van binnen hetzelfde. Alleen de hyperactiviteit ontbreekt. Cathelijne licht toe: "Bij allebei ben je druk in je hoofd, alleen bij ADHD is het zichtbaar in gedrag. Met ADD ben je wat dromeriger en meer afwezig." Daarom is het lastiger te herkennen, makkelijk te verbergen en wordt het vaak pas later ontdekt. ADD uit zich in kenmerken die handig kunnen zijn, maar ook tegen je kunnen werken. Zo ben je vaak heel gevoelig - je vangt snel signalen op -, maar daardoor heb je ook moeite met het verwerken van prikkels en het nemen van beslissingen. Je kan super geconcentreerd werken, maar vindt het ook lastig om hoofd- en bijzaken van elkaar te scheiden. Je bent creatief, kan snel denken en bent goed in het verzinnen van oplossingen, maar ziet daardoor ook snel beren op de weg en overthinking is een dagelijkse bezigheid.

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door ADHD-Nederland (@adhd_nederland) op 11 Jul 2019 om 12:05 (PDT)

Wanneer heb je nou AD(H)D?

Nu heeft natuurlijk iedereen weleens last van een vol hoofd of slechte concentratie. Officieel is er sprake van AD(H)D wanneer de kenmerken meer voorkomen dan bij leeftijdsgenoten, ze niet het gevolg zijn van een andere stoornis en je prestaties en sociale contacten beïnvloeden. "De diagnose stellen is lastig", vertelt Cathelijne. "Je kan niet even bloedprikken. Daarbij verschilt het per gezin/omgeving of het gedrag als een probleem gezien wordt."

Het kan fijn zijn om erachter te komen dat het de AD(H)D is waardoor je je soms zo overprikkeld voelt, maar het labeltje krijgen is lang niet altijd tof, vertelt Cathelijne. Volgens haar is het soms beter om gewoon aan jezelf te werken, zonder dat daar per se de diagnose van AD(H)D bij komt kijken. Het gaat er uiteindelijk om dat jij makkelijker met je volle hoofd kan omgaan. En dat kan ook met therapie, coaching of begeleiding in plaats van medicatie.

"Ik vind het niet zo belangrijk dat het gediagnosticeerd wordt, maar wel dat je gaat ontdekken dat je gewoon gevoeliger bent dan anderen en leert hoe je daarmee om kan gaan."

Geen burn-out, maar AD(H)D

De AD(H)D-criteria zijn allemaal vastgesteld op basis van testen bij kinderen, degenen aan wie je het eerste denkt bij AD(H)D. Dat het ook bij volwassen voorkomt, wordt nog niet zolang erkend. Er werd altijd gedacht dat AD(H)D over zou gaan wanneer je volwassen wordt, maar in veel gevallen verdwijnt het niet ineens als je ouder wordt. "Het kan officieel niet op latere leeftijd ontstaan", vertelt Cathelijne. "Maar het gebeurt wel dat het later pas erkend wordt, omdat het eerst goed verbloemd kan worden als je nog jong bent en alles nog om jezelf draait. Wanneer de druk van de maatschappij toeneemt, dan uit het zich." Zo kan dat volle hoofd en de moeite met concentreren ineens teveel worden als je aan je eerste baan begint. Vaak worden er dan dingen als 'burn-out' geroepen, terwijl het zomaar kan zijn dat het de AD(H)D is waar je mee worstelt.

"Als je na een dag weken telkens zó ontzettend moe bent, dan denk en doe je te veel. En dat kan een belangrijke indicatie zijn."

leren omgaan met de prikkels

De missie van Cathelijne is om mensen met AD(H)D duidelijk te maken dat ze niet raar zijn, ook al kan hun omgeving ze het gevoel geven dat hun manier van denken en doen niet 'normaal' is. Het is zonde als die opvatting de positieve kanten van AD(H)D overschaduwt en je belemmert in je dagelijkse leven. "Je hebt gewoon een gevoelig zenuwstelsel en je krijgt veel prikkels binnen. Je moet gewoon leren hoe je daarmee om kan gaan." Voor sommigen kan het dan fijn zijn om te ontdekken dat het AD(H)D is waardoor je soms zo worstelt met jezelf, maar het kan ook dat dat labeltje dus helemaal niet nodig is

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -