Wat staat Nederland te wachten als we nu niets doen tegen klimaatverandering?

Alarmerende gevolgen

Afgelopen maandag verscheen het rapport van de Intergovernmental panel on Climate Change (IPCC), het klimaatpanel van de Verenigde Naties, over de alarmerende gevolgen van de opwarming van de aarde. Zij stellen dat de mens zonder twijfel een enorme invloed heeft op klimaatverandering en dat de aarde sneller opwarmt dan in het pre-industriële tijdperk. De effecten daarvan zijn nu al zichtbaar in Zuid-Europa.

Zo kampt Turkije al twee weken met natuurbranden die maar moeilijk onder controle te krijgen zijn. De extreme hitte en de harde wind in het zuidwesten van het land maken het namelijk erg lastig om het vuur te bestrijden. Tegelijkertijd heeft ook Griekenland te maken met ernstige bosbranden, die door de historische hittegolf erg lastig te bestrijden zijn. Het heeft er voor gezorgd dat duizenden mensen op de vlucht moesten slaan. Daarnaast hadden Duitsland en de Nederlandse provincie Limburg te maken met grote overstromingen door extreme regenval.

Schrijnende situaties

Het zijn slechts enkele voorbeelden van de gevolgen van klimaatverandering, maar de kans is zeer groot dat klimatologische problemen deze eeuw alleen maar zullen toenemen. Laura (27), lid van De Jonge Klimaatbeweging, noemt de gevolgen verontrustend en stelt dat de gevolgen met name groot zullen zijn voor opkomende landen. "Ik vind het vooral verontrustend dat binnen het komende decennium minder welvarende landen die weinig broeikasgassen uitstoten te maken krijgen met gevolgen zoals grote overstromingen of hittegolven, waardoor grote gebieden onleefbaar worden”, vertelt Laura. "Miljoenen mensen die hun land moeten ontvluchten, omdat ze niet meer kunnen wonen in hun eigen land. Dat soort situaties zijn schrijnend en dat is een van de redenen waarom ik me inzet tegen klimaatverandering."

Meer bosbranden

Vatan (35), onderzoeker en voorzitter van de actiegroep Fossielvrij NL, ziet dezelfde problemen en zet zich vooral in tegen klimaatverandering vanwege de sociaal-maatschappelijke aard van het probleem. Hij stelt namelijk dat mensen die minder zichtbaar zijn in bepaalde samenleving, zoals mensen in het Amazone-gebied, bij een geringe opwarming van de aarde al grote problemen zullen ondervinden. "In het klimaatakkoord van Parijs staat dat we de opwarming van de aarde onder de 2 graden moeten houden. Maar die doelstelling kunnen we hoogstwaarschijnlijk niet eens meer behalen. Dat betekent dat het effect van klimatologische problemen alleen maar groter zal zijn. Als de temperatuur stijgt droogt bijvoorbeeld het Amazonegebied sneller uit, wat betekent dat we meer bosbranden zullen zien, omdat hittegolven langer zullen aanhouden. Vooral gemarginaliseerde groepen zullen daardoor hard geraakt worden."

Extreme scenario's

Meer en meer wordt duidelijk dat extreme weersomstandigheden en natuurrampen niet verklaard kunnen worden zonder klimaatverandering daarin mee te nemen. Toch hoor je dit vaak niet terug in de media en gaat het voornamelijk over de hogere temperaturen die we steeds vaker zien. "In de media wordt klimaatverandering heel vaak uitgelegd als: 'we hebben nu wat lekkerder weer', legt Vatan uit. Dat is de onschuldige kant van klimaatverandering, maar we hebben grotere problemen. In Noordwest-Europa zijn overstromingen significant toegenomen de afgelopen decennia. We hebben een achterland dat ons water aanvoert en als die wateraanvoer verandert door smeltende gletsjers bijvoorbeeld, heeft dat gevolgen voor de rivierstand in Nederland. Dat kan serieuze problemen veroorzaken voor zowel de Rotterdamse haven als de Nederlandse economie."

Wetenschappers houden zelfs al rekening met extreme scenario’s waarin we laaggelegen gebieden in Nederland moeten verlaten in de toekomst. Die scenario’s lijken ver weg te zijn, maar als je het uitlegt in termen van generaties dan kunnen onze kinderen of kleinkinderen al te maken krijgen met die gevolgen.

Gevolgen voor Nederland

In Nederland merken we nog relatief weinig van de opwarming van de aarde, maar daar kan binnen een generatie al verandering in komen. Klimaatonderzoekers voorspellen namelijk dat de toename van weersextremen en de zeespiegelstijging desastreus kunnen zijn. Het versterken van de dijken heeft dan bijvoorbeeld nog weinig zin. "Nederland is misschien wel een welvarend land en kan zich wellicht wat beter redden dan andere landen, maar uiteindelijk zullen ook wij de gevolgen gaan merken als bijvoorbeeld de zeespiegel blijft stijgen", aldus Laura. "Er wordt al voorspeld dat deze eeuw de zeespiegel met twee meter zal stijgen. Dat zouden onze dijken al niet meer aankunnen. Ik denk dus dat het reëel is om te stellen dat we grote rampen zullen meemaken als we nu niets doen."

Grotere bewustwording

Ondanks dat de bewustwording omtrent klimaatverandering in Nederland steeds groter is geworden, lijken veel mensen zich nog niet druk te maken over klimatologische problemen. Zo hoort Laura mensen wel vaker zeggen dat Nederland veel te klein is om een grote impact te hebben op het klimaat. "Vaak denken mensen: ‘als ik in mijn eentje stop met vlees eten, maak ik geen verschil.’ Als je kijkt naar de rol van Nederland in het klimaatprobleem vragen mensen zich af: 'Wat voor verschil kan een klein land als Nederland maken?' Als iedereen die mentaliteit heeft, dan gaat er natuurlijk niks veranderen. Ik hoop dat mensen gaan beseffen dat we juist een verschil kunnen maken als iedereen zijn steentje bijdraagt. We moeten onszelf zeker niet onderschatten. Nederland is geografisch gezien natuurlijk heel klein, maar we hebben op heel veel andere vlakken wel een grote invloed in de wereld."

Ook Vatan kan zich niet vinden in de stelling dat Nederland een te kleine impact heeft op het probleem. Uit de voorbeelden die hij geeft blijkt juist het tegendeel. "Rotterdam heeft de op één na hoogste broeikasgassenuitstoot per persoon van Europa. Daarnaast huisvest Nederland CO2-intensieve bedrijven. Ook importeren we veevoer uit landen waar hele bossen voor moeten worden gekapt. We wekken fossiele energie op in het buitenland om daar vervolgens in eigen land geld aan te verdienen. Nederland stelt geografisch gezien misschien niet zoveel voor, maar we dragen in grote mate bij aan de wereldwijde broeikasgassenuitstoot. En de politiek vindt het helaas totaal niet problematisch dat zij advies krijgen van de fossiele energie-industrie om beleid te vormen rondom klimaatverandering."

Te kleine stappen

Tijdens de verkiezingen van 2021 hebben de meeste politieke partijen aangegeven dat ze de broeikasgassenuitstoot drastisch willen verlagen voor 2030. De meeste partijen willen namelijk, in overeenstemming met het klimaatakkoord, de uitstoot met minimaal 49 reduceren. Hoewel dit veelbelovend klinkt, is het nog maar de vraag of het kabinet deze plannen gaat waarmaken.

Volgens Laura zet de politiek in Nederland veel te kleine stappen om klimaatverandering tegen te gaan. "De politiek in Nederland doet nog veel te weinig. Op Europees niveau zie je gelukkig wel dat er goede stappen worden gezet en dat er plannen op tafel liggen om klimaatverandering aan te pakken. Het moet uiteindelijk nog maar blijken of deze plannen worden uitgevoerd, maar de wil is er wel. In Nederland zie ik het helaas somber in. Zeker met de verkiezingsuitslagen van afgelopen maart. Ik denk dat de huidige plannen veel mensen geruststellen, maar tegelijkertijd denk ik dat het huidige kabinet mensen vooral valse hoop geeft. Er moeten nog veel grotere stappen gezet worden als we de gevolgen zo klein mogelijk willen houden."

Overheid lapt regels aan zijn laars

Die grote stappen voorwaarts bleven de afgelopen jaren uit, omdat de overheid vooral de regels aan zijn laars lapte, zegt Vatan. "Ik werkte in 2014 bij Urgenda. Dat is een actiegroep die de staat succesvol heeft aangeklaagd, omdat er te weinig werd gedaan om klimaatverandering tegen te gaan. Die rechtszaak hebben we gewonnen, maar nog steeds doet de overheid niets met het vonnis. De rechter bepaalde dat Nederland de CO2-uitstoot flink moest reduceren, maar dat gebeurt nog steeds niet. Het demissionaire kabinet zegt elke keer: 'dat komt wel', maar wat voor autoriteit heb je als staat als je een vonnis aan je laars lapt? Ze vragen wel van burgers om bewuster om te gaan met het milieu, maar doen het vervolgens zelf niet."

Wat kun je zelf doen?

Om ervoor te zorgen dat de volgende generaties geen last krijgen van de nalatigheid van voorgaande generaties proberen veel mensen hun ecologische voetafdruk zoveel mogelijk te verkleinen, zo ook Laura. Zij eet bijvoorbeeld geen vlees meer, checkt waar haar kleding vandaan komt en vliegt tegenwoordig veel minder. Het aanpassen van je consumptiepatroon is dus een logische stap, maar voor Laura is dat nog onvoldoende. Zo ziet ze momenteel geen reden om een kind ter wereld te brengen als grote klimatologische problemen ons te wachten staan.

Makkelijk vindt ze het echter niet om zo'n grote uitspraak te doen. "Ik weet natuurlijk niet hoe het leven zal lopen en hoe ik daar over een paar jaar over denk, maar met alles wat ik tot nu toe weet over klimaatverandering voelt het voor mij nu niet goed om een kind op de wereld te zetten. Veel mensen beseffen het niet maar de gevolgen van klimaatverandering zullen veel sneller merkbaar zijn dan we denken.

Handelen als collectief

Vatan snapt waarom mensen op individueel niveau veranderingen in hun leven willen aanbrengen. Hij zegt er wel bij dat er te weinig tijd is om het daarbij te laten. Mensen richten zich voornamelijk op individuele gedragsverandering, terwijl je juist als groep meer kan doen om klimaatverandering tegen te gaan. "Mensen kijken vaak naar wat zij zelf anders kunnen doen om het probleem op te lossen. Dan kom je al snel uit op oplossingen zoals een ethisch consumptiepatroon, afval scheiden of elektrisch rijden. Dat is op zich prima, maar los daarvan is het belangrijk om je ervan bewust te zijn dat je je niet als individu verhoudt tot een probleem, maar als groep. Je kunt als individu niks doen tegen een klimaatontwrichtende kolencentrale, maar misschien kan je dat wel als je je aansluit bij een beweging. Als collectief staan we sterker en kunnen we gezamenlijk iets doen om het klimaatprobleem aan te pakken."

Consumptieve veranderingen

Dat neemt echter niet weg dat hij zelf ook de nodige veranderingen heeft doorgevoerd in zijn eigen leven om klimaatverandering tegen te gaan. "Tegenwoordig vlieg ik eigenlijk helemaal niet meer. Ik eet geen vlees meer en ik koop veel dingen tweedehands. Ik ervaar dat soort consumptieve veranderingen eerlijk gezegd ook niet als een opoffering. Ik zie dat niet als een verlies, maar juist als een winst. Ik voel me er juist heel goed bij als ik geen schade berokken aan toekomstige generaties. Ik kan mezelf gelukkig in de spiegel aankijken en zeggen dat ik mijn best doe om zo min mogelijk bij te dragen aan het probleem."

Gebrek aan politieke wil

Ondanks dat Laura en Vatan zelf de nodige veranderingen hebben doorgevoerd in hun leven snappen ze wel waarom mensen de urgentie niet voelen van het klimaatprobleem. Zowel consumenten als bedrijven voelen het namelijk niet in hun portemonnee, maar zodra dat verandert, kan het probleem wellicht veel sneller aangepakt worden, stelt Vatan. "Als mensen door reclames op tv worden aangemoedigd om op vakantie te gaan naar landen ver weg hiervandaan dan snap ik dat ze niks doen tegen klimaatverandering. Maar als je de sociaalecologische kosten verwerkt in de prijs van producten dan kun je misschien wel het gedrag van mensen veranderen. Het mooiste zou zijn als je die kosten in rekening brengt bij bedrijven in plaats van de consument. Als de kosten niet worden doorberekend aan de consument dan zal je zien dat het probleem behoorlijk snel aan te pakken is. Het is vaak een kwestie van politieke wil en die is er nu niet."

Raakvlakken met andere problemen

Als de politiek niet wil meewerken zijn er in elk geval genoeg dingen die je dus zelf kunt doen om klimaatverandering tegen te gaan. Niet alleen het toepassen van de bovengenoemde tips is een optie, maar ook het volgen van bewegingen en organisaties die zich bezighouden met klimaatverandering.

Daarnaast zijn er ook talloze andere raakvlakken te vinden tussen klimaatverandering en andere sociale problemen. Als je bijvoorbeeld wilt weten welke raakvlakken klimaatverandering heeft met andere problemen, zoals racisme of onderwerpen, zoals feminisme, dan zijn er vele actiegroepen die je op sociale media kunt volgen, waaronder Extinction Rebellion, Fridays For Future, Fossil Free Culture NL of Code Rood. Als je deze groepen volgt, kom je er ongetwijfeld achter dat klimaatactivisme vanzelfsprekend ook activisme is tegen racisme en onderdrukking, dat het in de aard feministisch is en nog veel meer. Ook als je niet per se wat hebt met het groene gedeelte van klimaatverandering is er nog genoeg om je in te verdiepen.

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -