Guus en Vera zijn hoogbegaafd: "Ik vertel het liever niet aan anderen"

Gave of belemmering?

Als je denkt aan een hoogbegaafde, denk je misschien aan een kind dat binnen een paar jaar de basis- én middelbare school afrondt, vervolgens meerdere ingewikkelde studies gaat doen en een succesvolle carrière tegemoet gaat. Kortom: iemand wie alles lijkt aan te komen waaien. Hoewel die gevallen er ook tussen zitten - denk aan het 'wonderkind' Laurent Simons dat op zijn 11e al een master in de kwantumfysica in de pocket had - geldt dat niet voor iedereen. De 21-jarige Guus heeft zijn hoogbegaafdheid namelijk niet altijd als een gave beschouwd. "Ik zag het meer als een belemmering."

Vervelend in de klas

Guus weet sinds zijn negende dat hij hoogbegaafd is. Hij presteerde de eerste jaren op de basisschool extreem goed, maar dat werd steeds minder. "Daarnaast was ik erg vervelend in de klas", vertelt hij. "Ik had ook niet zoveel vrienden en ik wilde er graag bij horen." Zijn ouders gingen op zoek naar de oorzaak voor zijn plotselinge slechte prestaties en veranderende gedrag en uiteindelijk werd er bij hem hoogbegaafdheid vastgesteld.

Niet geleerd te leren

Na de basisschool ging Guus naar het gymnasium waar hij het - net als op de basisschool - erg makkelijk had wat betreft de lesstof. "Het kwam me allemaal aanwaaien, waardoor ik maar weinig hoefde te doen. Ik pikte de dingen in de klas snel op, dus maakte daarom geen huiswerk." Na een paar jaar begon dat echter averechts te werken. Het lukte hem niet meer om hoge cijfers te halen door alleen goed op te letten in de klas. Hij kreeg problemen met vakken als geschiedenis waarvoor hij allemaal feiten en cijfers uit zijn hoofd moest leren. "Omdat ik normaal gesproken alles snel oppikte, heb ik nooit goed geleerd hoe ik moet leren."

Prestatiedruk

Uiteindelijk ging Guus van het gymnasium naar het vwo en vervolgens de havo, waar hij zijn diploma haalde. Die stappen 'terug' waren voor hem erg frustrerend. "Ik had het gevoel van: ik ben hoogbegaafd, dus ik moet slim genoeg zijn om vwo te halen en een moeilijke studie te doen."

Die prestatiedruk kwam absoluut niet vanuit zijn ouders, die wilden vooral dat hij gelukkig was met wat hij ook zou doen. Op zijn school daarentegen had niet elke docent zo'n instelling. "Sommigen die van mijn hoogbegaafdheid afwisten zeiden: doe er eens wat mee!"

Nerd

Ook de manier waarop Guus door zijn medeleerlingen werd behandeld, droeg bij aan de enorme druk die hij voelde om te presteren. "Het eerste dat mensen denken als je zegt dat je hoogbegaafd bent, is dat je een nerd bent. Ze hebben hele hoge verwachtingen en behandelen je alsof je alles kan. Dat zorgt ervoor dat het extra frustrerend is als je iets niet kan." Zo zijn veel mensen in de veronderstelling dat hij elke willekeurige moeilijke rekensom binnen de kortste keren uit zijn hoofd kan uitrekenen. "Dat is niet hoe het werkt, dat is niet wat hoogbegaafdheid is."

Wat is hoogbegaafdheid?

"Ongeveer twee procent van de mensen in de wereld is hoogbegaafd", vertelt Femke Hovinga. Zij is zelf ook hoogbegaafd en heeft daar in het verleden veel mee gestruggeld. "Ik liep vast in het onderwijs en zat niet lekker in mijn vel." Als kind was ze vastberaden om iets te doen voor andere hoogbegaafden die ondanks hun talenten ook vastlopen. "Nu ben ik sociaal ondernemer op dat gebied. Ik ontwikkel materialen om hoogbegaafdheid te signaleren en coach andere hoogbegaafden."

Er is niet één soort hoogbegaafde. "Mensen denken snel aan een stil jongetje met een bril dat zich afzondert en goed kan rekenen. Die types zijn er absoluut, maar er zijn ook veel sociale, extraverte of creatieve hoogbegaafden." Het belangrijkste kenmerk van iemand die hoogbegaafd is, is het hoge IQ. "In Nederland is het gemiddelde IQ 100, iemand met hoogbegaafdheid heeft een IQ van 130 of hoger." Andere kenmerken zijn: oplossingsgerichtheid, snel denken, voorlopen op school, maar ook je ongezien voelen of anders dan de rest zijn.

Onbegrepen

Bij Vera (19) werd er wel al op hele jonge leeftijd hoogbegaafdheid vastgesteld. Ze was toen ongeveer 7 jaar oud. Net als Guus ervaarde ze dat lange tijd vooral als belemmering. Ze voelde zich namelijk heel erg onbegrepen. "De docenten wisten niet goed wat ze met me aan moesten." Daarnaast zorgde de speciale 'plusklas', waar ze één dag per week heen ging, voor een afstand tussen haar en haar klasgenootjes. "Ik hoorde er nooit bij. Ik voelde me echt eenzaam." Op de middelbare school vertelde ze maar niet meer dat ze hoogbegaafd is. "Ik wilde niet wéér het buitenbeentje zijn."

Andere manier van denken

Vera heeft in haar schooltijd gemerkt dat scholen, met name de basisschool, vooral gericht zijn op kinderen die niet goed kunnen meekomen. "Voor kinderen die het juist goed doen, is eigenlijk geen plan." Ze hoopt dat daar verandering in komt, omdat ze zelf de begeleiding en het begrip heel erg gemist heeft. "Er is veel onbegrip over de manier waarop mijn hoofd werkt. Mensen denken dat ik heel slim ben, maar dat is het niet. Het is gewoon een andere manier van denken."

Niet alleen rijk en succesvol

Volgens Femke kom je hoogbegaafden tegen in iedere subpopulatie. "Maar niet iedereen weet het van zichzelf." Dat betekent dus dat er in iedere laag van de samenleving hoogbegaafden zijn, ook al wordt het niet bij iedereen gesignaleerd. "Het is niet zo dat hoogbegaafdheid alleen voorkomt bij rijke, welgestelde, succesvolle mensen. Het komt ook voor bij minder rijke mensen in lager opgeleide functies."

Er zijn verschillende redenen waarom hoogbegaafdheid niet altijd bij iedereen wordt gesignaleerd (hoewel dat tegenwoordig volgens Femke wel steeds beter gaat). "Een reden is dat kinderen zich gaan aanpassen aan hun leeftijdgenoten. Ze denken: o, mijn klasgenoten kunnen nog niet lezen. Dan doe ik ook alsof ik niet kan lezen." Daarnaast is er een groep die bewust onderpresteert, omdat ze niet goed weten hóe ze moeten leren. Ten slotte heb je nog te maken met onbewuste vooroordelen van leerkrachten. "Bij kinderen met een minder kansrijke achtergrond of een lagere sociale economische status wordt hoogbegaafdheid minder gesignaleerd. Net als bij kinderen met migrantenouders die thuis geen Nederlands hebben geleerd voordat ze naar school gingen."

Toch een gave

Tegenwoordig zien Guus en Vera hun hoogbegaafdheid steeds meer als gave. Ze doen nu allebei een praktische studie die ze leuk vinden, namelijk journalistiek. Hierbij komt hun hoogbegaafdheid goed tot zijn recht. Guus ervaart daardoor veel minder prestatiedruk. Net als Vera vertelt hij meestal niet meer aan anderen dat hij hoogbegaafd is, omdat hij bang is voor vooroordelen. "Ga er niet vanuit dat elke hoogbegaafde een Einstein is. Die hoge verwachtingen maken het voor een hoogbegaafde lastig om gewoon lekker zichzelf te zijn."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -