De wereld is ontworpen voor mannen en dat is fucked up voor vrouwen

Vrouwenhart

Iemand die zich hier al jaren druk over maakt, is dokter Janneke Wittekoek. Zij is cardioloog en oprichter van HeartLife Klinieken. Hier wordt speciaal aandacht besteed aan het vrouwenhart. Hart- en vaatziekten zijn namelijk al jarenlang de nummer één doodsoorzaak bij vrouwen en ontwikkelen zich bij vrouwen heel anders dan bij mannen. Het klassieke voorbeeld van een hartinfarct - met een drukkende, uitstralende pijn op de borst - is bij 70% van de vrouwen niet op die manier te herkennen. Zij komen bij de dokter met moeheid, misselijkheid en pijn tussen de schouderbladen en worden al snel naar huis gestuurd. Niemand denkt aan een hartprobleem, terwijl je daar misschien ondertussen wel mee rondloopt. "Dat heeft oprecht risico's tot gevolg."

"Vrouwen werden te lang niet serieus genomen met klachten. Vroeger zeiden we dan: zeg nou maar dat je het gevoel hebt dat er een olifant op je borst zit, dan komt de ambulance wél."

Niet geschikt voor onderzoek

Waarschijnlijk is je eerste reactie bij het lezen van deze feiten: whut, hoe kan dit? Janneke legt uit dat van oudsher alle medische onderzoeken altijd gedaan werden op mannelijke lichamen. Aangezien artsen zo goed als altijd mannen waren, was het 'onzedelijk' om een vrouwenlichaam te onderzoeken. Daarnaast brengen onderzoeken op vrouwen meer risico met zich mee omdat het de vruchtbaarheid kan beïnvloeden. Daarbij komt nog dat vrouwen te maken hebben met een hormonale cyclus die - alsof die al niet irritant genoeg is - de onderzoeksresultaten flink in de war kan schoppen.

Mannenziekte vs. vrouwenziekte

Janneke benadrukt dat hartinfarcten vroeger vooral voorkwamen bij mannen. Dit komt omdat zij toen al ongezonde en 'gevaarlijke dingen' deden zoals roken, autorijden en het nemen van stressvolle banen. Door de emancipatie is dat redelijk gelijk getrokken en inmiddels overlijden er meer vrouwen dan mannen aan hartkwalen. Gek dus dat er desondanks nog geen goed afgestemde klachtensignalering en behandeling is voor hartkwalen bij vrouwen...

Bikinivisie

Het vrouwenlichaam was dus niet geschikt om te onderzoeken en het gevolg daarvan is dat veel onderzoeksresultaten gebaseerd zijn op grote groepen mannen. Bijvoorbeeld hoe een ziekte ontstaat of wat de bijwerkingen van medicijnen zijn. Dat heeft er onder andere voor gezorgd dat vrouwen nu 50 tot 70% meer kans hebben op bijwerkingen van medicijnen dan mannen, aldus Women Inc. Zij startten in 2016 al een campagne om aan te kaarten dat onwetendheid over het vrouwenlichaam levens bedreigt.

Al die onderzoeken zouden overgedaan moeten worden, want een vrouwenlichaam verschilt dus superveel van een mannenlichaam. En dan gaat het niet alleen over de geslachtsdelen. Volgens Janneke moeten we af van die 'bikinivisie': er verschilt meer dan alleen wat er onder de zwemkleding zit.

"Het is gek dat we denken dat we hetzelfde zijn, terwijl we van binnen zoveel anders zijn."

Zelf actie ondernemen

Voor die nieuwe onderzoeken is - surprise - geld nodig. Gelukkig gaat het volgens Janneke de goede kant op, maar wel langzaam. "Er zit wel een beetje discriminatie in het hele verhaal: als vrouwen worden we eerder weggezet als een beetje zeurend." Daarom is het volgens Janneke belangrijk dat vrouwen ook zelf actie ondernemen. "Je moet zelf weten hoe je hartgezondheid ervoor staat. Dat kun je doen door je risicofactoren in kaart te brengen. Meet bijvoorbeeld - hoe jong je ook bent - je bloeddruk en cholesterol. Je gaat toch ook twee keer per jaar naar de tandarts?"

Het is een geruststellende gedachte dat onderzoeken tegenwoordig geen geld meer krijgen als vrouwen niet goed vertegenwoordigd zijn. Ook wordt er steeds meer bewustwording gecreëerd, bijvoorbeeld door Women Inc., maar ook door de Hartstichting met hun Dress Red Day. Janneke zet zich hier ook voor in: ze staat 29 september in het theater met haar Vrouwenhartshow.

Ook vrouwen hebben wel eens een voetbalknie

Het gebrek aan onderzoeksresultaten over vrouwen speelt op meer gebieden. Zo vertelt Janneke dat orthopeden vrouwen met een voetbalknie in de praktijk krijgen, maar alleen bekend zijn met een behandeling die afgestemd is op mannen. Women Inc. meldt dat ook gedragsstoornissen zoals autisme en ADHD vaak niet herkend worden bij vrouwen en dat er over aandoeningen die te maken hebben met de overgang of menstruatie sowieso minder bekend is. Maar het gaat verder dan geneeskunde, want ook veel gebruiksvoorwerpen zijn ontworpen met de Referentie Man als uitgangspunt.

Niet veilig in de auto

Een schokkend voorbeeld waarbij dit leidt tot een letterlijk levensgevaarlijke situatie, is de manier waarop auto's gemaakt en getest worden. Die worden over het algemeen namelijk ontworpen voor mannen. Dit merk je als vrouw misschien wel doordat je stoel vaak flink naar voren moet om bij de pedalen te kunnen. De poppen waarmee wordt getest tijdens crashes, zijn vrijwel altijd gebaseerd op de Referentie Man. Het gevolg is dat er dus zo goed als geen testresultaten zijn over mogelijke ongelukken met vrouwelijke bestuurders. Een airbag kan een man van 1.77 meter beschermen, maar hoe zit dat met een dame van 1.56 meter? Sinds 2011 worden er wel vrouwelijke poppen gebruikt, maar dat zijn eigenlijk gewoon verkleinde mannen die vrijwel altijd op de passagiersstoel zitten. De keiharde cijfers zijn heftig: vrouwelijke bestuurders hebben 47% meer kans hebben om zwaargewond te raken tijdens een auto-ongeluk en zelfs 17% meer kans om hierbij te overlijden.

A world designed for men

De Britse Caroline Criado Perez schreef een heel boek over dit soort vrouwonvriendelijke situaties: Invisible Women – Exposing Data Bias in a World Designed for Men. Daarin noemt ze verschillende voorbeelden, van irritant tot gewoonweg gevaarlijk. Wat dacht je van de steeds groter wordende smartphone? Die past allang niet meer in een vrouwenhand of -broekzak. Ook de standaard kantoortemperatuur is gebaseerd op - je raadt het al - een gemiddelde man in rust. Daardoor is het voor vrouwen op kantoor gemiddeld 5 graden te koud. Vervelend, maar niet zo gevaarlijk als kogelvrije vesten die niet goed passen omdat je borsten hebt...

'Mannen zijn de standaard'

Aan de Volkskrant liet Caroline weten dat het volgens haar komt door een logische manier van denken en niet door een of ander duister complot tegen vrouwen: "Mannen zijn de standaard, van onze geschiedschrijving tot in films en de politiek. Als we het over mannen hebben, hoeven we dat er niet bij te zeggen. Daardoor zijn we ons er niet van bewust dat als we over mensen praten, we meestal mannen bedoelen."

We need more info

Er is sprake van een gender data gap: er is simpelweg een gebrek aan goede gegevens over vrouwen. En dat is niet echt bevorderlijk voor het creëren van gelijke kansen voor meisjes en vrouwen, iets waar juist zo hard aan gewerkt wordt. "Het moet voor je kansen niet uitmaken of je een meisje of jongen bent. Nu maakt dat nog wel uit", aldus Women Inc.

Het verzamelen van meer en betere vrouwengegevens is dan ook waar de oplossing ligt. Gelukkig komt er langzaam meer kennis en bewustwording. Zo is in 2016 het Kennisprogramma Gender en Gezondheid van start gegaan: tot en met 2020 lopen er onderzoeken naar de kennisachterstand over de man-vrouwverschillen in de gezondheidszorg. Daarnaast is Women Inc. een samenwerking gestart waarbij ze onderzoeken hoe het beste rekening gehouden kan worden met de invloed die geslacht, gender en seksuele oriëntatie hebben op je gezondheid. Tot die tijd is het goed om je als vrouw bewust te zijn van de verschillen en om daarom - helaas - af en toe wat alerter te zijn in bepaalde situaties.

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -