Waarom ‘onschuldige’ angsten wél serieus genomen moeten worden

Uit onderzoek van PanelWizard blijkt dat ongeveer één op de vijf Nederlanders ooit te maken krijgt met een angststoornis. Daarvan durft meer dan de helft hier niet over te praten met vrienden en familie. Mensen met angsten hebben daar verschillende redenen voor, zo willen ze anderen bijvoorbeeld niet lastigvallen of zijn ze bang niet serieus genomen te worden. Ook vinden ze hun klachten vaak niet erg genoeg, schamen zij zich of denken het zelf op te kunnen lossen.

"IK VOEL ME VAAK ECHT ONBEGREPEN. IK KRIJG AL EEN ENG GEVOEL ALS IK EROVER PRAAT, ZELFS TIJDENS DIT INTERVIEW.”

LACHERIG

Het internet is een mooie plek. Je kunt er tegenwoordig zoveel vinden, zo ook lijsten met allerlei soorten fobieën of angsten die bestaan op deze wereld. Via Google kom je al snel terecht op de website angstlijst.nl. Hierop vind je maar liefst 418 verschillende angsten en fobieën. Ik klik random op pagina 9 en kom daar vestifobie tegen, oftewel een angst voor kleding. Of wat dacht je van xenoglossofobie? Uhm.. xeno wat?! Het blijkt een angst voor vreemde talen te zijn. Eerlijk is eerlijk, van Duits krijg ik soms ook de kriebels.

Zelf merk ik al snel dat ik lacherig word als ik bepaalde fobieën voorbij zie komen op het internet. Hoe kan je nou bang zijn voor kleding of een vreemde taal? Waar is dat op gebaseerd en stellen die mensen zich niet gewoon aan? Misschien vraag jij je dat ook af en al helemaal als je hoort dat iemand trypofobie heeft, ook wel bekend als angst voor gaatjes. Online zijn er allerlei tests met foto's om te testen of ook jij het hebt. In de lijst met fobieën ga je 'm waarschijnlijk niet vinden, omdat ie officieel niet erkend wordt als fobie in het psychiatrische handboek DSM-5.

ANGST VOOR GAATJES?!

Toch zijn er mensen die eraan lijden, zoals de 22-jarige Celina. Zij krijgt al nare kriebels als ze de horloge met kleine gaatjes van haar collega ziet. “Ik voel de rillingen dan over mijn lichaam. Het roept vaak bepaalde emoties naar boven die ik niet altijd onder controle heb. Soms krijg ik tranen in mijn ogen of buikpijn van de walging die ik voel.” Het uitleggen van haar angst vindt ze moeilijk, omdat ze vaak niet serieus wordt genomen. Toch kan ze er de hele dag last van hebben na het zien van iets met gaatjes. “Ik moet er dan elke keer weer aan terugdenken. Soms vermindert het ook mijn concentratievermogen, omdat ik er niet aan wil denken maar het toch doe. Mijn reactie is te vergelijken met de schrikreactie van iemand die een muis of een spin ziet. Ik kijk dan of ik er met een boog omheen kan lopen.”

Tot aan een half jaar geleden had psycholoog Jan Van den Berg nog nooit van trypofobie gehoord en dat terwijl hij het werk al 26 jaar doet. Hij legt uit dat een angst altijd ergens aan gekoppeld is. Dat kan voor iedereen verschillend zijn. Van den Berg neemt als voorbeeld het gaatje van een smartphonemicrofoon: “Het hoeft niet te betekenen dat iemand angstig is om in dat gaatje te vallen. De angst voor zo’n gaatje kan bijvoorbeeld gekoppeld zijn aan de angst om afgeluisterd te worden of het onveilige gevoel dat er misschien bacteriën in zitten. Zo kan vliegangst bijvoorbeeld gekoppeld zijn aan de angst om neer te storten of misselijk te worden.”

RIJANGST

Een angst die wel erkend wordt, is rijangst. Hakima (26) kreeg hier mee te maken door haar rijinstructeur en zijn vervelende manier van lesgeven. Hij gebruikte namelijk vaak grove taal en liet op zijn manier merken wat zijn mening was. Toen Hakima en hij onderweg waren naar het CBR en zij een klein foutje maakte, zei hij: “Ik zie het al, dit gaat ‘m niet worden vandaag. Met die kut kijktechnieken van je ga je het nooit redden." Niet bepaald motiverend, maar toch behaalde Hakima haar rijexamen in één keer en bewees zij hem zijn ongelijk. Toch voelde het niet als een overwinning voor haar.

Het beïnvloedt nog steeds haar dagelijks leven. Ze kocht een auto omdat ze dacht dat het haar angst zou verhelpen, maar dat gebeurde helaas niet. “Ik krijg altijd een paniekerig gevoel die mijn hele lichaam overneemt als ik achter het stuur stap. Het is zo erg dat ik niet eens naar mijn werk durf te rijden ondanks dat ik een auto heb. Ik kies er dan liever voor om enorm vroeg op te staan en met het ov te reizen. Ook als ik boodschappen moet doen, sjouw ik die loodzware tassen liever lopend naar huis. Dat terwijl ik binnen twee minuten thuis zou zijn met de auto en al dat sjouwen zou besparen.” Erover praten met mensen, vindt Hakima ook vervelend, omdat er vaak luchtig over gedaan wordt.

“Ze denken vaak van: je pakt de auto, begint te rijden en klaar. Je hebt toch je rijbewijs? Ik voel me vaak echt onbegrepen. Ik krijg al een eng gevoel als ik erover praat, zelfs tijdens dit interview.”

DE EISEN VAN DE MAATSCHAPPIJ

Volgens Van den Berg is de fobie van Hakima aan te wijzen als een sociale angststoornis die gevoed wordt door de maatschappij waarin we leven. “We willen allemaal goed meegaan met de rest en positieve dingen horen. Iedereen is heel gevoelig voor de oordelen van anderen. Met negatieve feedback krijg je de angst voor beoordeling in het leven. Dit soort rijangst is dus weer het gevolg van dat je bang bent dat je niet voldoet aan de eisen van de maatschappij.” Angststoornissen ontstaan volgens Van den Berg door bepaalde negatieve informatie die je krijgt aangeboden. Alles wat een rijinstructeur tegen zijn leerling zegt wordt geloofwaardig, omdat hij degene is die het zijn leerling moet leren. Dat geldt dus ook voor de negatieve opmerkingen. Van den Berg:

“Je hebt dan iets nodig om die negatieve conclusies over je eigen rijvaardigheden te ontkrachten. Als andere mensen positief praten over je rijskills, betekent het niet dat die conclusie meteen ontkracht wordt. In het brein ligt het zo opgeslagen dat er een reden is dat je het niet mag loslaten en ermee bezig moet zijn. Als psycholoog is het mijn taak om te achterhalen waarom iemand dus bezig moet zijn met die angst. Iedereen heeft een persoonlijke reden.”

STRAATVREES

Een andere angst die je leven ook behoorlijk kan beïnvloeden, is agorafobie a.k.a. straatvrees. Iemand met straatvrees durft vaak de deur niet uit en kan al snel in paniek raken bij zoiets simpels als boodschappen doen. Ook Charlotte (23) kan hierover meepraten. Een combinatie van verschillende veranderingen zorgden ervoor dat zij straatvrees kreeg. Het ging uit met haar ex, ze ging op zichzelf wonen en kwam in een nieuwe klas terecht op school. “Ik voelde me opeens heel kwetsbaar. Als ik naar de supermarkt ging, werd ik angstig omdat ik het gevoel had dat mensen mij in de gaten hielden. Ik dacht heel de tijd van: die mensen vinden mij raar. Ik liep er een half jaar mee rond zonder het aan iemand te vertellen. Ik wist niet waar het vandaan kwam en ik zag geen aanleiding om erover te gaan praten.”

Het ging voor Charlotte soms zo ver dat ze sommige situaties probeerde te vermijden. “Soms vroeg ik vrienden of zij iets voor me wilden halen, zodat ik zelf niet die stap hoefde te nemen om de deur uit te gaan.” Charlotte heeft nog altijd het gevoel dat het nooit echt helemaal weg zal gaan, maar het praten met een psycholoog hielp haar goed. “Praten over je mentale gezondheid is enorm belangrijk.”

HET IS GEEN ZIEKTE!

Wat ik merkte uit mijn gesprekken met de ondervraagden, is dat zij het alle drie op hun eigen manier niet makkelijk vinden of vonden om over hun angsten te praten. In de meeste gevallen voelen zij zich onbegrepen. Van den Berg: “Ze snappen ook vaak zichzelf niet, omdat ze de koppeling niet snappen. Want waarom hebben de buren er geen last van en jij wel? Dat je bang bent voor bijvoorbeeld LEGO-poppetjes kan voor anderen misschien absurd klinken, maar het heeft niets met je psychologische stabiliteit te maken.” Van den Berg denkt dat mensen vaak teveel denken vanuit ziekte.

“Het is geen ziekte, maar gewoon een koppeling die ooit is ontstaan. Je wordt hierdoor niet meteen een psychiatrisch patiënt. Het is geen aanstellerij, de buitenwereld moet juist begrijpen dat angsten zich kunnen koppelen aan dingen die achteraf misschien onlogisch lijken. Er moet begrepen worden dat die angstklachten niet één-twee-drie af te schudden zijn. Als dat niet begrepen wordt, kan het vaak pijnlijk zijn voor degene die lijdt aan een fobie.”

EN XENOGLOSSOFOBIE DAN?

Uiteindelijk kon ik het niet laten en moest ik het hem toch vragen. Xenoglossofobie, ik snap nog steeds niet hoe iemand daar last van kan hebben. Even serieus, hoe kan je bang zijn voor een vreemde taal? Het kan je toch geen bitch slap uitdelen ofzo? Volgens Van den Berg heeft ook dat weer met een koppeling te maken: "Die angst kan bijvoorbeeld ontstaan als je je in een onbekend land met onbekende taal bevindt en bang wordt dat je je daar niet weet te redden zonder die taal te kennen." Hmm.. zo had ik er nog niet over nagedacht. Makes sense now!

#OPENUP

Meer dan 4 op de 10 jongeren kampt met psychische klachten. NPO 3FM, HUMAN, MIND en verschillende andere jongerenmerken, waaronder FunX, staan van 9 tot en met 15 maart in het teken van #openup om het taboe onder jongeren te doorbreken. Praten over over je burn-out, depressie, angst, persoonlijkheids- of eetstoornis is namelijk hartstikke belangrijk! Deel jouw eigen #openup op social en help mee om psychische problemen onder jongeren bespreekbaar te maken.

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -