Single zijn is duur: is dat niet oneerlijk?

Of je single zijn heerlijk vindt of juist niet, verschilt per persoon. Maar dat je op financieel gebied als alleenstaande vaak in het nadeel bent, is een keihard feit. En dan heb ik het niet over de handige 'twee voor de prijs van een'-dealtjes die je misloopt - dat overleef je wel -, maar over het betalen van meer belasting of het niet kunnen kopen van een huis. Toch best noodzakelijke dingen om een prettig leven te kunnen leiden.

Onmogelijke missie

Het vinden van een betaalbare woning is tegenwoordig een haast onmogelijke missie. Laat staan als je alleen wilt wonen. Niet alleen kun je je huur dan niet delen met een medebewoner, vaak wil je wonen op een plek waar de huurprijs nou eenmaal hoog ligt, zoals in het centrum van een grote stad. Wat betreft huurwoningen val je al snel tussen wal en schip: je verdient net te veel voor een sociale huurwoning, maar voor een particulier huurappartementje van een paar vierkante meter betaal je al snel duizend euro. Als je daar überhaupt al voor in aanmerking komt, want huurders eisen steeds vaker dat je tot wel vijf keer de huurprijs verdient. Hoe dan?!

Huis kopen? Good luck!

Kopen dan maar? Als startende alleenstaande is dat al helemaal mission impossible. Calcasa, een bedrijf gespecialiseerd in de waardering van onroerend goed, liet een aantal jaar geleden weten dat in Amsterdam slechts drie procent van de jonge singles in aanmerking komt voor het huidige koopaanbod. Dat soort cijfers zijn natuurlijk niet echt hoopgevend.

Hans André de la Porte, woordvoerder Vereniging Eigen Huis, bevestigt dat nu de huizenprijzen zo enorm gestegen zijn, één inkomen vaak niet voldoende is voor een hypotheek. Hij legt uit dat er twee verschillen zijn met vroeger. Ten eerste waren er toen minder strenge hypotheekregels - je kon meer lenen bij verschillende banken - en ten tweede was de woningmarkt minder overspannen. "Er waren minder concurrenten en ook veel minder investeerders." En van die investeerders die huizen opkopen om te verhuren, verlies je als starter altijd.

Geen oplossing?

Wat betreft wonen is er nu gewoon even geen oplossing voor singles, geeft Hans toe. Er moet gewoon meer gebouwd worden, maar dat duurt lang door bouwvergunningen en bezwaarprocedures. Zie je het ook niet zitten om met een vriend of vriendin te gaan wonen? Dan tipt Hans om je niet blind te staren op populaire wijken, maar ook verder te kijken. Schrijf je bijvoorbeeld altijd in voor nieuwbouwprojecten, ook als de wachtlijsten lang zijn. Verder is het slim om je positie zo sterk mogelijk te maken. Dat wil zeggen: zo min mogelijk schulden en zo veel mogelijk spaargeld (en als je geluk hebt een lening bij een gul familielid).

Dure vuilniszakken

Naast woonlasten zijn ook andere vaste lasten voor singles duurder dan voor stellen. Nibud deelt met FunX cijfers van de gemiddelde uitgaven van een alleenstaande versus die van een stel. Daarin is te lezen dat je solo naar verhouding meer geld kwijt bent aan vrijwel alles. Standaard dingen zoals gas, water, elektriciteit en een internetabonnement zijn voor twee personen wel duurder, maar nooit twee keer zo duur. Als alleenstaande betaal je bijvoorbeeld gemiddeld €10 aan waterkosten. Het zou dan 'eerlijk' zijn als je als stel €20 betaalt, maar in de realiteit ligt dat bedrag op €15, omgerekend dus €7,50 per persoon.

Zo werkt het dus op eigenlijk op alle onderdelen. Lokale lasten, zoals afvalstoffenheffing, zijn al helemaal genadeloos voor de eenpersoonshuishoudens. Zo betaal je als alleenstaande in de gemeente Rotterdam €285,90 per jaar voor het weggooien van je vuilniszakken. Woon je met z'n tweeën, dan is dat €342,50, oftewel €171,25 per persoon. Woon je met drie personen of meer? Dan wordt het nog goedkoper, want dan is het totale bedrag €370,80. Per zak of kilo betalen zou eigenlijk veel logischer zijn. In sommige 'singlevriendelijke' gemeenten zijn ze gelukkig al zo ver.

Creatief met de diepvries

Ook de schappen in de supermarkt kunnen een struikelblok zijn als je in je eentje woont. Ontelbaar veel producten zitten per twee of vier in een bakje - handig verpakt in voordelige familieverpakkingen. Je bent met je zakje groente van 250 gram in verhouding eigenlijk altijd duurder uit dan wanneer je een grote portie koopt. Maar ja, wie eet er in zijn eentje een halve kilo groente op? Een diepvries biedt opties, maar ideaal is het niet. Naast deze oneerlijke verhoudingen, blijft het ook gewoon onhandig dat je bepaalde kosten niet door twee kunt delen. Gaat je wasmachine bijvoorbeeld kapot? Dan mag je daar in je eentje voor opdraaien.

Geldblogger Renee heeft nog wel wat tips voor alle single strijders. "Ook al heb je geen partner, kook toch voor twee en vries het in. Dan ben je veel goedkoper uit en je hoeft maar één keer boodschappen te doen." Met die diepvries kan je trouwens meer dan je denkt. "Ook broodbeleg kun je invriezen, net als fruit. Koop dus gewoon een hele ananas in plaats van die dure voorgesneden stukjes." Skip ook vaker de supermarkt. "De markt is ideaal", vertelt Renee. "De prijs blijft hetzelfde, ook als je per stuk koopt."

Kamer voor één aub

Het boeken van een vakantie is ook een moment waarop je als single al snel beseft dat een partner hebben best handig kan zijn. Uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt namelijk dat je als alleenstaande in verhouding tot wel 40% meer betaalt voor dezelfde vakantie dan wanneer je met z'n tweeën bent. Klinkt oneerlijk, maar de reden is simpel: een hotelkamer heeft een vaste prijs en die gaat niet per persoon. Of jij in je eentje in dat bed ligt of met je lover, dat maakt het hotel niks uit, want de kamer moet schoongemaakt worden. Om die reden krijg je vaak te maken met eenpersoonstoeslagen.

Met een beetje creativiteit en zoekwerk kom je gelukkig een heel eind. Geldblogger Renee tipt ook zeker Airbnb: "Je kan iets kiezen dat geschikt is voor iemand alleen en dan kan je nog best wel wat onderhandelen, omdat je met particulieren te maken hebt."

Belastingen

Op dure boodschappen en vakanties zijn allerlei handige tricks te bedenken, maar wist je dat je als alleenstaande ook meer belasting betaalt dan koppels? Dit komt omdat het belastingsysteem de afgelopen jaren vooral was ingericht op het aantrekkelijk maken van werken (vooral bij vrouwen) door middel van allerlei bonussen en kortingen. Allemaal leuk en aardig, maar daardoor moeten alleenverdieners nu meer belasting over hun salaris betalen dan tweeverdieners. En dat verschil wordt steeds groter. Hoogleraar Koen Caminada deelt cijfers uit 2018 waaruit blijkt dat een eenverdiener met een modaal inkomen 23% belasting over zijn of haar salaris betaalt terwijl dat percentage bij tweeverdieners (zonder kinderen) op 10 ligt.

Ook na je dood betalen

Zelfs na je dood word je als single nog achtervolgd met de financiële belastingnadelen. Waar je in een relatie een flink bedrag kan nalaten aan je partner en/of kinderen, zit dat als alleenstaande anders. Als je je vermogen wilt nalaten aan een vriend of vriendin, betaalt diegene namelijk dikke erfbelasting over dat bedrag: 30% bij een bedrag vanaf €2111 en 40% bij een bedrag boven de €21.196.

Strijden voor gelijke rechten

"Nabestaanden worden in dat geval als wildvreemden behandeld. Die vallen in de categorie 'overig'. Dat komt omdat je als alleenstaande niet onder het familierecht valt", legt Lenie de Zwaan uit. Zij is sociaal psycholoog en voorzitter van Centrum Individu en Samenleving (CISA). Bloedverwanten en geregistreerde partners vallen onder het erfrecht, maar een goede vriend of vriendin niet. En dat moet volgens Lenie drastisch veranderen. Daarom gaat ze onderzoek doen op basis van het nabijheidsbeginsel, waarbij de verhoudingen bepaald worden op basis van wie er 'dicht bij je staat'.

Haar doel is uiteindelijk gelijke behandeling van alleenstaanden op het gebied van erfrecht en belastingheffing. "Ik denk dat ik dit gewoon hard kan maken. Ik heb voldoende aanknopingspunten om eventueel naar het Europese Hof van de Rechten van de Mens te stappen." Zodra de juridische gevolgen van het single zijn - zoals dus bij het erfrecht en belastingheffing - veranderen, is de kans groot dat ook andere, kleinere ongelijkheden gelijk zullen trekken.

Steeds meer singles

Het is trouwens niet alsof we het over een klein, weggestopt groepje binnen de maatschappij hebben als we over singles praten. Volgens het CBS zijn er zo'n 3 miljoen alleenstaanden in ons land, wat gelijk staat aan 22 procent van alle meerderjarige Nederlanders. En dat aantal zal de aankomende jaren alleen maar blijven toenemen. Volgens de verwachtingen is in 2047 een op de vier volwassene single. Side note: singles die thuis wonen zijn hierbij niet meegerekend, maar mensen met een lat-relatie die alleen wonen wel.

De toename van het aantal mensen dat - vrijwillig of niet - zonder partner door het leven gaat, heeft veel te maken met het feit dat trouwen en samenwonen steeds vaker worden uitgesteld. Het opdoen van ervaringen of het maken van carrière staat steeds vaker hoger op de planning. Daarnaast is scheiden steeds normaler. De regels zijn soepeler en het is allang niet meer zo'n schande als dat het vroeger was.

Een vorm van discriminatie?

Sommigen singles stellen dat er sprake is van een vorm van discriminatie. Dat is in ieder geval wel hoe sociaal wetenschapper Bella DePaulo het ziet. Zij schreef het boek Singled Out, dat gaat over singlism: het stereotyperen, stigmatiseren en discrimineren van singles. En volgens haar gaat die discriminatie verder dan alleen het verschil dat je in je portemonnee voelt.

Marjon Moed maakte voor het YouTube-kanaal van NPO3 een korte serie over single zijn en alle bijbehorende vooroordelen. Ook zij heeft laatst de term singlism ontdekt: "Ik vind het een vrij heftige term, maar het is goed dat zo'n onderwerp opnieuw onder de aandacht wordt gebracht. Want is het wel eerlijk? Mensen zijn veel bezig met gelijke rechten, maar als single ben je nog echt benadeeld."

Bewustwording

Marjon denkt dat de oplossing vanuit twee kanten moet komen: "De politiek moet het op de agenda zetten, maar je kan ook van 'onderaf' een groep mobiliseren en zeggen: 'dit is niet eerlijk meer'." Er hoeven dan niet alleen dingen voor singles geregeld te worden. Er moet gewoon in zijn totaal opnieuw gekeken worden naar hoe we het beste met elkaar kunnen wonen en leven, aldus Marjon. En bewustwording is daarbij een goed begin.

Voordelen

Zit je na het lezen van de cijfers snel het aanmeldformulier van First Dates in te vullen of Tinder voor de derde keer op je telefoon te installeren? Ga je gang, maar vergeet vooral niet dat er natuurlijk ook voordelen zitten aan het single-bestaan. Zo hoef je geen rekening te houden met een partner, dus ook niet op financieel gebied. Discussies met je partner omdat hij of zij blijft spenden terwijl jullie zouden sparen? Geen last van. Een zak chips als avondeten of juist voor de vijfde keer in een week sushi bestellen? Geen haan die ernaar kraait. Die sneakers van vierhonderd euro bestellen? Doe je ding, er is niemand aan wie je verantwoording hoeft af te leggen, behalve je eigen spaarrekening. En eerlijk is eerlijk: die totale vrijheid en controle is onbetaalbaar.

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -