Elk uur worden er vijf vrouwen vermoord: "Femicide is geen crime passionel"

45.000 vrouwen

Bij meer dan de helft van de moorden op vrouwen in 2021 ging het om femicide: in totaal zijn er wereldwijd zeker 45.000 vrouwen en meisjes omgebracht door een partner of familielid. Ter vergelijking: bij mannen wordt slechts elf procent van de moorden gepleegd door een partner of familielid.

Anders dan moord op mannen

Dr. Kaouthar Darmoni is directeur van Atria, kennisinstituut voor gendergelijkheid en emancipatie. Zij vertelde eerder aan FunX dat vrouwenmoord anders van aard is dan de moord op mannen. "Waar het bij mannen vaak gaat om afrekeningen in het criminele circuit of uit de hand gelopen vechtpartijen, worden onschuldige vrouwen vooral vermoord door hun (ex-)partners." Opvallend vaak gebeurt dit vlak voor of na het beëindigen van een relatie.

Alle lagen van de samenleving

Femicide wordt vaak gezien als een probleem uit landen met een 'machocultuur', maar komt dus ook in Nederland voor. Volgens dr. Darmoni heerst onterecht het idee dat het vooral voorkomt binnen laagopgeleide of migrantenkringen, maar het gebeurt in alle lagen van de samenleving. "Men denkt vaak dat femicide een ver-van-mijn-bed-show is en dat het hoort bij moslims of andere niet-witte gemeenschappen. En als het al een keer in Europa gebeurt, dan wordt er vaak verwacht dat dat een land met een machocultuur is, zoals in Zuid-Europa."

Uit onderzoek blijkt echter dat Nederland het qua gevallen van femicide per hoofd van de bevolking slechter doet dan landen als Italië, Spanje en Frankrijk. In de laatstgenoemde landen is er wel veel meer aandacht voor het probleem en gaan mensen massaal de straat op om te protesteren tegen geweld tegen vrouwen. In Nederland wordt dat veel minder gedaan.

Geen crime passionel

Dr. Darmoni ergert zich aan de manier waarop er vaak over vrouwenmoorden wordt bericht in de media. Zo wordt er gesproken over een familiedrama, conflict in de relationele sfeer, eerwraak en soms zelfs over een crime passionel. "Wat is een relationele sfeer? Dat is zo’n vage, algemene en nietszeggende term. Het ergste vind ik nog 'crime passionel': alsof een meneer zó veel van een mevrouw houdt dat hij haar uit passie vermoordt. Daarmee verbloem je een moord." Dr. Darmoni vindt het belangrijk om het beestje bij de naam te noemen:

"Het is geen crime passionel of familiedrama. Het is moord op een vrouw omdat het een vrouw is, door een partner of ex-partner. Het is femicide."

Victim blaming

Verder wordt er in de media vaak ingezoomd op de dader, terwijl het verhaal over wie het vrouwelijke slachtoffer was vaak achterblijft. Wat dr. Darmoni nóg erger vindt, is dat er ook vaak victim blaming plaatsvindt. "Het slachtoffer wordt in twijfel getrokken: heeft ze misschien aanleiding gegeven voor het geweld dat haar overkwam?"

Geen goede samenwerking

Aan de aanpak van femicide in Nederland valt nog een hoop te verbeteren. Zo verloopt de samenwerking tussen de politie, Veilig Thuis en zorginstellingen niet altijd goed. Dat werd tragisch duidelijk bij de moord op de 16-jarige Hümeyra uit Rotterdam in 2018. Gerrianne Rozema, projectleider Intieme Terreur bij Sterk Huis, vindt dat er sneller geschakeld moet worden tussen deze instanties en het Openbaar Ministerie om vrouwen en kinderen te beschermen. Daarnaast worden ernstige risicosignalen niet goed herkend. Denk bijvoorbeeld aan stalking, bedreigingen met de dood of zelfdoding, wapenbezit of verkrachting.

"Een poging van wurging of een trap in de buik tijdens de zwangerschap zijn hele duidelijke rode vlaggen. Ik zie dat dat soort zaken soms toch naar de wijkteams worden doorgezet. Daar wachten ze soms wel zes weken voordat ze het slachtoffer bellen en vragen of ze hulp nodig heeft."

Afhankelijkheid

Er zijn meer factoren die ervoor zorgen dat geweld tegen vrouwen blijft plaatsvinden. De drempel om hulp te zoeken is bijvoorbeeld vaak hoog. Zo is uit onderzoek gebleken dat een vrouw gemiddeld zeven keer teruggaat naar haar partner na een geweldsincident. Dat kan te maken hebben met verschillende vormen van afhankelijkheid, zoals financiële afhankelijkheid of het hebben van kinderen met een partner die je misbruikt. Daarnaast is het in de huidige huizenmarkt soms bijna onmogelijk om na een relatiebreuk als alleenstaande een nieuwe, betaalbare woning te vinden voor jezelf.

Angst voor oordelen

De drempel om hulp te zoeken wordt nog hoger wanneer je jezelf afvraagt of je wel wordt geloofd. Niet alleen door de politie, maar veel vrouwen maken zich ook zorgen over het oordeel van hun omgeving. Maaike Krielaart, persvoorlichter van Sterk Huis, zegt dat er te snel een oordeel wordt geveld wanneer een vrouw niet meteen weggaat bij haar partner na een geweldsincident. "Het is makkelijk om te zeggen: 'Na één klap ga je toch weg bij die zak?' Maar zo makkelijk is dat dus niet. Als wij met z’n allen zo snel zo’n oordeel durven te vellen, dan durft een vrouw nog minder snel hulp te zoeken."

Geen excuus voor geweld

Femicide kun je zien als een soort 'eindstation' van geweld tegen vrouwen. Vaak gaan er lichtere vormen van misbruik aan vooraf. Uit onderzoek van Atria blijkt dat een derde van de Nederlandse jongeren vindt dat geweld tussen (ex-)partners onder bepaalde omstandigheden acceptabel is. Volgens dr. Darmoni is uit datzelfde onderzoek gebleken dat 1 op de 10 jongeren zelfs vindt dat je een vrouw mag slaan om respect af te dwingen. "En ik heb het hier niet over mannen van vijftig of zestig jaar, maar over jongeren. Het zijn vooral jongens die vinden dat je een vrouw mag slaan als zij vreemd is gegaan. Maar er is geen excuus voor geweld tegen vrouwen. En er is maar één iemand schuldig aan geweld: degene die het pleegt."

Daarnaast benadrukt ze dat we allemaal verantwoordelijk zijn voor denkbeelden over (geweld tegen) vrouwen. "Door nonchalant te doen over de 'lichtere' vormen van geweld, staan we een klimaat toe waarin ook de extremere vormen van geweld zich kunnen voordoen."

Een gedeelte van de inhoud van dit artikel verscheen op 25 november 2021 op FunX.nl.