Deepfakes: welke gevaren brengt deze technologische ontwikkeling met zich mee?

Groeiende zorg

Maar wat zijn deepfakes nou eigenlijk? Dit zijn kunstmatige gegenereerde media, meestal video's of afbeeldingen, waarin gezichten en stemmen van echte mensen worden nagebootst. Hiermee kunnen beelden, audio of teksten gemanipuleerd worden. Deze technologie maakt gebruik van complexe algoritmes en kunstmatige intelligentie om geloofwaardige beelden te creëren. Zo kan er een gezicht van een bekend figuur geplakt worden op een onbekend iemand.

Je hebt ze wellicht al vaker in de entertainmentindustrie gezien, waar ze als grappen worden gebruikt om beroemdheden na te doen, zoals Donald Trump. Tegelijkertijd neemt het gebruik van deepfakes voor frauduleuze doeleinden in rap tempo toe, wat logischerwijs een zorgwekkende ontwikkeling is.

Pornosites

Deepfakes zijn bijvoorbeeld enorm populair in de pornowereld. Zo worden de gezichten van bekende vrouwen geplakt op pornosterren. Volgens Sensity, een Amsterdams bedrijf gespecialiseerd in het opsporen van deepfakes, wordt 96 procent van deze nepvideo’s seksueel expliciet gebruikt. Dit soort video’s scoren enorm goed ondanks dat de vrouwen niet instemmen met het gebruik van hun gelijkenis. Kendall Jenner is één van de vele slachtoffers. Zo gaan er pornografische beelden rond waarin het lijkt alsof zij een rol speelt in de video’s. Ook de gezichten van vrouwen die niet beroemd zijn, worden gebruikt in pornofilmpjes, waardoor dit probleem in feite een nieuwe vorm van seksueel geweld is.

Manipulatie

Een ander probleem dat deepfakes veroorzaken is reputatieschade door chantage. De FBI waarschuwde eerder al voor de risico’s op het gebied van privacy en online veiligheid. Het is voor cybercriminelen namelijk relatief eenvoudig om mensen te chanteren door middel van digitaal gemanipuleerde afbeeldingen. Influencers met een groot aantal volgers lopen hierbij vaak het meeste risico. Hun foto's en video's zijn gemakkelijk toegankelijk via hun socialemediakanalen. Om te voorkomen dat deze beelden verspreid worden, eisen de criminelen vaak grote geldbedragen.

Advertenties

Deepfakes belanden nu ook vaker op onze tijdlijnen. Onlangs dook er op Instagram een valse advertentie op, waarin de gelijkenis van Oranjeaanvoerder Virgil van Dijk te zien is. In de video suggereert hij dat kijkers een app kunnen downloaden om tienduizenden euro's te verdienen. Deze bedrieglijke advertentie leidt gebruikers naar de app Bath for Mermaid, waar een illegaal online casino achter zit. De video is samengesteld door verschillende bestaande beelden, waaronder een interview met het Amerikaanse tijdschrift GQ.

Iemand die ook niet ontkomt aan de gevaren van deepfakes is MrBeast. De populaire YouTuber, bekend om zijn vele challenges, stunts en het weggeven van grote geldbedragen, bleek voor fraudeurs de perfecte kandidaat te zijn om een grote groep mensen te misleiden met een zogenaamde winactie op TikTok. Volgens de advertentie waarin het lijkt alsof MrBeast zijn kijkers aanspreekt, vertelt hij dat hij iPhones weggeeft voor twee dollar. Nadat de video viraal ging en door veel kijkers geliket werd, deelde de YouTuber via een post op X dat hij zich zorgen maakt over de mate waarin dit soort content gereguleerd wordt op socialmediaplatformen. Zo is het volgens de advertentiebeleidspagina van TikTok verboden om synthetische media die de gelijkenis (visueel of auditief) van een echt persoon bevat te gebruiken. Toch ging de winactie van ‘MrBeast’ compleet viraal op het platform.

Informatieoorlog

Tevens kunnen deepfakes ook voor polarisatie zorgen in de samenleving. Zo schreef Europol dat de toename van deepfakes het vertrouwen in de democratie kan ondermijnen. De risico's van deepfakes zijn gerelateerd aan de verspreiding van desinformatie, waarbij pogingen kunnen worden ondernomen om de publieke opinie te beïnvloeden of publieke figuren zwart te maken.

Een voorbeeld waarin een deepfake onjuiste informatie heeft verspreid is die van president Volodymyr Zelensky. In de virale video roept de president soldaten op om hun wapens neer te leggen en zich over te geven. Hij zou het oosten van Oekraïne weer teruggeven aan Rusland. De president heeft via Facebook laten weten dat de video volledig nep is.

Handhaving deepfakes lastig

Ook in Nederland blijft het lastig om dit soort content te reguleren. Volgens het WOGD, een onderzoeksbureau dat een rapport heeft gedeeld over de opkomst van deepfakes, wordt het steeds moeilijker om deze video's te detecteren. De meeste toepassingen van deepfakes zijn reeds verboden of juridisch gereguleerd. Toch blijkt de handhaving van deze wetregels complex te zijn. Dit wordt met name lastiger door de groeiende hoeveelheid deepfakes, waardoor het steeds moeilijker wordt om echt van nep te onderscheiden. Over ongeveer vijf jaar zal 90 procent van alle digitale content gedeeltelijk of volledig gemanipuleerd zijn, voorspellen experts in het WODG-rapport.

Hoe herkennen?

Hoewel de groei van deepfakes bijna niet te stoppen is, zijn er manieren om ze te herkennen. Vaak kunnen gezichtsuitdrukkingen onthullen of een video echt of nep is. Komen de uitdrukkingen overeen met wat er gezegd wordt? Let ook op of de persoon knippert of ongebruikelijke bewegingen maakt. Ook de beeldkwaliteit is van belang; zo kunnen beelden waarin deepfakes voorkomen soms een lage resolutie hebben.

Als je toch twijfelt, kun je met een screenshot van het beeld via Google controleren of het al bestaat of dat er meerdere versies zijn. Kijk ook naar de bron die de informatie weggeeft, is het een betrouwbare organisatie of een onbekend platform? Het allerbelangrijkste is dat je altijd kritisch kijkt naar de informatie die je tot je neemt.