Sami (27) is ongedocumenteerd: "Het systeem verwoest mijn dromen"

Sami (27) is ongedocumenteerd en verblijft al elf jaar in Amsterdam. Hij vertelt aan FunX hoe hij in deze situatie terecht is gekomen en hoe het is om in Nederland te wonen als je ongedocumenteerd bent. "Mijn vader is Eritrees en mijn moeder is Somalisch, maar ik ben in Ethiopië geboren. Toen de oorlog tussen Ethiopië en Eritrea uitbrak, moesten we vluchten. Ik kan me weinig herinneren van mijn reis. Op de een of andere manier ben ik in Nederland beland."

Asielaanvraag

Sami was pas zeventien toen hij in Nederland terecht kwam. Op dat moment wist hij niet hoe de Nederlandse asielprocedure in zijn werk ging. Gelukkig ontmoette hij iemand op straat die Somalisch sprak, en die wees hem de weg. "Ik moest naar een gebouw naast Schiphol. Daar werd mijn vingerafdruk geregistreerd en werd ik een paar keer geïnterviewd. Het jaar daarna heb ik in verschillende steden mijn procedure afgewacht. Vlak nadat ik negentien werd, zeiden ze me dat ze mijn verhaal niet geloofden en dat mijn asielaanvraag werd afgewezen."

Sami had niet verwacht dat de nadruk bij de asielaanvraag op zijn identiteit zou komen te liggen. "Mijn moeder is vóór mijn geboorte gevlucht vanuit Somalië. Ik heb haar nooit gevraagd waarom ze is gevlucht en of ze een Somalisch paspoort draagt. Met mijn vader heb ik nooit een hechte band gehad. In onze cultuur vraag je niet aan je vader wat die allemaal heeft meegemaakt, je vraagt zelfs niet wanneer hij jarig is. Mijn vader was hier nooit open over. Bij de IND hadden ze hier geen begrip voor."

Geen documenten

Sami heeft twee keer een asielaanvraag gedaan. Bij beide aanvragen moest hij aan de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) bewijzen waar hij vandaan komt. "In Ethiopië krijg je voor je achttiende geen paspoort. Omdat ik minderjarig was toen ik vluchtte, had ik geen papieren. Ik moest voor mijn asielaanvraag dus eerst een nationaliteit aanvragen. Bij de Ethiopische ambassade heb ik deze aanvraag gedaan. Hiervoor ben ik drie á vier keer naar Brussel afgereisd. Daar kreeg ik te horen dat ik niet Ethiopisch, maar Eritrees ben. Dit is vastgelegd in een document waarmee ik vervolgens een nationaliteitsaanvraag kon doen bij de Eritrese ambassade. Toen ik met die papieren naar de Eritrese ambassade ging, werd me verteld dat ze daar niet met dit soort documenten werken. Zowel Eritrea als Ethiopië erkennen mij niet als onderdaan. Ik word van het kastje naar de muur gestuurd."

Nationaliteit?

Sami stapte met dit verhaal naar de IND, maar er was geen begrip voor zijn situatie. "Ik heb ze verteld dat ik ben geboren en getogen in Addis Abeba in Ethiopië. Ik heb ze laten zien waar ik naar school ging en heb zelfs getuigschriften van mijn oude buren meegenomen om dit te bewijzen. Ze zeiden dat ze me niet geloofden. Voor het document dat ik van de Ethiopische ambassade heb gekregen, hadden ze geen referentiemiddelen. Daardoor konden ze de echtheid van het document niet controleren en is het niet als bewijs meegenomen in mijn asielprocedure. Ik heb zó hard en zó lang gewerkt, en binnen minder dan vijf minuten werd mijn bewijs afgewezen. Ik heb de medewerkers bij de IND vervolgens gevraagd om zelf mijn gegevens op te vragen bij de Ethiopische ambassade. Maar dat willen ze gewoon niet doen."

Uitzetting onmogelijk

Met de afwijzing van Sami’s asielaanvraag belandde de jonge man tussen wal en schip. Door het ontbreken van terugreis documenten kon hij niet uitgezet worden. Ook kon hij wegens Europese afspraken geen asielaanvraag in één van de buurlanden doen. Zijn vingerafdruk staat namelijk geregistreerd in Nederland. "Ik vroeg de mensen van het IND wat ik moest doen, maar niemand kon me helpen. Er werd me gezegd dat ik maar de straat op moest gaan en dat ze me anders zouden arresteren. Ik raakte in paniek en zei dat ik niet gearresteerd wilde worden. Ik ben toch geen crimineel?"

Wij Zijn Hier

Sami kon tijdelijk bij een vriend intrekken tot hij een oplossing zou vinden voor zijn situatie. Een half jaar later hoorde hij van het vluchtelingencollectief Wij Zijn Hier: een groep ongedocumenteerde vluchtelingen die het falende asielbeleid aan de kaak wilden stellen. "Ik kwam erachter dat ik er niet alleen voor stond en besloot me bij ze aan te sluiten. Ik voelde me welkom bij Wij Zijn Hier, het voelde als thuis. Dankzij Wij Zijn Hier heb ik besloten mezelf niet meer te verbergen en op te komen voor mijn rechten. We delen liefde en geluk, maar ook slechte momenten."

Kraken

Wij Zijn Hier is meermaals in het nieuws gekomen vanwege het kraken van leegstaande panden. "Velen kennen ons van het kraken. Sommige media en politici bestempelen ons als criminelen. Maar in Nederland worden criminelen beter behandeld dan mensen zoals ik. In de gevangenis mag je in een warm bed in een warme cel slapen, en je krijgt drie keer per dag warm eten. Dat klinkt als de hemel op aarde voor mij. Heb je het weer buiten gezien? Je houdt het nog geen uur vol. Het is koud op straat, dus wij kraken om te overleven. Ieder mens heeft recht op een dak boven zijn hoofd."

Tijdelijk onderdak

Het collectief Wij Zijn Hier is gestopt toen de gemeente Amsterdam in 2019 het project Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) startte. Met dat project werd de groep ongedocumenteerde vluchtelingen een definitieve oplossing beloofd. Als ze naar de opvanglocaties van LVV zouden gaan, zou er weer perspectief komen in hun leven. Zo werd er gesproken over een stadspas waarmee de vluchtelingen zich in Amsterdam zouden kunnen legitimeren en zo in aanmerking zouden kunnen komen voor werk en onderdak. Van zo’n stadspas is niets gekomen.

"Het LVV-project duurt maar achttien maanden. Voor een groot deel van onze groep is er binnen die achttien maanden geen oplossing gevonden en daarom staan we binnenkort weer op straat. Daarnaast worden er gedurende die achttien maanden regelmatig willekeurige individuen op straat gezet. Ze breken onze groep op, waardoor we niet meer als groep, maar in ons eentje verder moeten. De gemeente gebruikt het LVV-programma om ons onzichtbaar te maken in de maatschappij. In het verleden organiseerden we regelmatig protesten en acties. We kregen veel steun van mede-Amsterdammers. Nu hebben ze ons verspreid in deze uitzichtloze opvanglocaties verstopt. Wij willen een permanente oplossing. Zo kunnen we niet meer leven."

Protest

Een deel van het voormalig collectief Wij Zijn Hier demonstreerde daarom afgelopen zaterdag tegen de jarenlange uitzichtloosheid. Dit keer onder de nieuwe naam We Are Still Here, want veel is er in de afgelopen jaren niet veranderd. Met een groep van 250 mensen marcheerden ze over een route van zeven kilometer. "Geen tijdelijke oplossingen, maar permanente verblijfsvergunningen", is de eis van de vluchtelingen. De groep liep langs verschillende LVV-opvangplekken, waar vluchtelingen vertelden over hun ervaringen met de opvangbureaucratie. Ongedocumenteerde vluchtelingen vanuit Amsterdam en andere steden deden mee aan de actie.

Naast kritiek op de tijdelijke opvangoplossingen, uitte de groep ook kritiek op de GGD. Ongedocumenteerden kunnen geen QR-code krijgen, waardoor ze niet kunnen bewijzen dat ze gevaccineerd zijn. Zo worden ook de horeca en andere plekken ontoegankelijk gemaakt voor ze. Daarnaast werd er kritiek geleverd op de poortwachtersrol van de GGD. De GGD verricht namelijk een screening van mensen zonder verblijfsrecht om na te gaan of zij kwetsbaar genoeg zijn om toegelaten te worden tot een vorm van opvang.

Wethouder Groot Wassink

Volgens het Parool erkent wethouder Rutger Groot Wassink (Vluchtelingen en Ongedocumenteerden) dat de LVV voor sommige mensen geen passende oplossing biedt. "Ik neem de signalen van de demonstratie serieus, maar ik ga niks overhaast veranderen. In de zomer van 2022 vindt de evaluatie van deze proef plaats."

Sami vindt het goed dat er geëvalueerd gaat worden. "Maar dat levert niets op voor de mensen die nu al op straat worden gezet. We weten dat we binnenkort weer dakloos zijn."

Ongedocumenteerd

Al elf jaar verkeert Sami in deze situatie. Door de beperkingen die hij ervaart als ongedocumenteerd persoon, is het onmogelijk om een toekomst op te bouwen. "Volgens de wet mag je als ongedocumenteerd persoon nog nét ademen, dat is hoe het soms voelt. Omdat je geen papieren bezit, mag je niet werken of een opleiding volgen. Je kunt geen huis huren en geen zorgverzekering afsluiten. Mijn droom was om architect te worden en simpelweg een eigen leven op te bouwen. Dat is alles. Maar het systeem verwoest mijn droom."

Sami vindt het oneerlijk dat hij in deze situatie is beland. "Ik heb er niet voor gekozen om in deze omstandigheden geboren te worden, maar ik ben nu eenmaal hier. Ik had al zó veel meegemaakt voordat ik in Nederland aankwam. Het leven is niet makkelijk voor me geweest. En dan krijg ik nu te maken met deze situatie waar ik al elf jaar niet uit kom. Dat is nog het ergste."

Illegaal?

Ongedocumenteerde vluchtelingen worden ook wel eens ‘illegaal’ genoemd. Sami is het hier niet mee eens. "Wat maakt een mens legaal of illegaal? Je kunt mensen niet op die manier opdelen. Wie heeft het verzonnen om mensen een nummertje te geven? Of ik ergens geregistreerd sta of niet, ik heb gewoon recht op basisbehoeftes. Kun je het je voorstellen om 11 jaar op straat te leven zonder enig toekomstperspectief? Waarom moeten we zoveel lijden? Maar we geven niet op. Dankzij onze beweging hebben we veel mensen aan een verblijfsvergunning kunnen helpen. Ons verhaal wordt door steeds meer mensen gehoord. Mensen beginnen te zien dat er iets niet klopt aan het systeem."

Terug naar eigen land?

Sami wordt steeds gevraagd terug te keren naar zijn land van herkomst. Maar dat gaat niet omdat zowel Ethiopië als Eritrea hem niet erkennen. "Beide landen weigeren me reisdocumenten te verschaffen. Daarom kan ik niet uitgezet worden, maar ik kan hier ook niets opbouwen. Ze hebben mij aan mijn lot overgelaten. Maar het is wat het is. Ik probeer echt iets te veranderen aan mijn leven. Misschien breekt het systeem me, of misschien breek ik het systeem."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -