Hoe lastig het is als je bijna niks lust: "Mensen doen er lacherig over"

Onbekende gerechten

Jackie is heel selectief in wat ze eet. "Alles wat mijn moeder kookt, lust ik - meestal - wel, maar als we op vakantie zijn of naar een restaurant gaan en ik ken het gerecht niet, dan neem ik het niet." Haar moeder weet precies wat ze wel en niet hoeft voor te schotelen aan Jackie. "Ik hou bijvoorbeeld niet van gebakken groenten, of überhaupt warme groenten." Ook lust ze geen vlees en houdt ze totaal niet van sauzen. "Als ik naar de Mac ga, schraap ik altijd alle saus van mijn burgers af."

Zulk kieskeurig eetgedrag heeft Jackie al vanaf dat ze klein was. Haar ouders moedigden haar wel aan om van alles te proberen, maar tevergeefs. "Ik heb soms wel eens wat geprobeerd, maar dan vind ik het alsnog niet lekker." Jackie houdt het nu daarom ook het liefst bij wat ze wel lust. "Als ik in een gerecht iets zie dat ik niet lekker vind, dan eet ik het niet."

Verwend?

Jackie kan zich voorstellen dat andere mensen haar eetgedrag als 'verwend' bestempelen. "Maar ik kan er niet heel veel aan doen." In bepaalde gevallen vindt ze het zelf ook heel jammer dat ze zo moeilijk is met eten. "Voordat ik bij iemand ga eten, vraag ik altijd wat ze gaan eten. Dan hoor ik vaak genoeg dingen waarvan ik denk: laat maar, dan eet ik wel thuis."

Moeilijke eter of eetstoornis

Een moeilijke eter zijn, is heel vervelend, maar wanneer wordt het daadwerkelijk een probleem waarvoor je hulp moet zoeken? "Op het moment dat moeilijk eetgedrag zorgt voor lichamelijke of psychosociale gevolgen, zoals niet meer naar feestjes durven te gaan", vertelt Rita Maris. Zij is expert op het gebied van de eetstoornis ARFIDc, oftewel Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder.

Rita, die ARFID-ambassadeurs bij de Nederlandse patiëntenvereniging voor eetstoornissen is, schreef verschillende boeken over dit onderwerp. Ze begon zich ongeveer 18 jaar geleden in dit onderwerp te verdiepen, toen haar eigen kind weigerde iets anders te eten dan wit brood met hagelslag. "Op dat moment was er nog weinig bekend over ARFID."

Gevolgen

ARFID kan zeer ernstige lichamelijke gevolgen hebben. Zo kun je vermageren en last krijgen van allerlei vitaminetekorten. Dit kan weer leiden tot vermoeidheid, futloosheid, snel ziek worden en daar traag van herstellen. Rita maakte dit zelf mee met haar eigen zoon: "Hij was zeer ernstig chronisch ondervoed. Er werd destijds gezegd: dit is een beeld dat je ziet bij kinderen uit een hongersnoodgebied."

Angst

Misschien denk je nu: als ouder moet je gewoon streng zijn en je kind zijn bord laten leeg eten. Maar zo simpel is het niet. Rita probeerde werkelijk alles om haar zoon aan het eten te krijgen, van een geldbeloning tot leuke uitjes. "Maar de angst was zó groot dat hij het gewoon niet kon." Uiteindelijk legde Rita zich erbij neer: "Als je ziet dat je kind vermagert en verzwakt, dan denk je op een gegeven moment echt wel: eet dan maar brood met hagelslag. Dan eet je in ieder geval nog iets."

Niet wennen

Fay (28) heeft onlangs de diagnose ARFID gekregen. Sinds ze nog maar twee jaar oud was, is ze al een moeilijke eter. "Als klein kindje prakte ik alles door elkaar heen tot een moesje, maar op een gegeven moment moest ik de ingrediënten ook los van elkaar gaan eten. Alleen kon ik niet wennen aan alle smaken en structuren." Fay had vooral moeite met het eten van groente en fruit, tot frustratie van haar ouders. "Die hebben alles geprobeerd, ze zeiden dat ik het móest eten." Haar ouders namen haar mee naar de huisarts en de diëtist, maar omdat er destijds nog helemaal niets bekend was over ARFID, kon Fay ook niet de hulp krijgen die ze nodig had.

Spanning

Na een lange strijd legden haar ouders zich neer bij de eetgewoontes van Fay. Thuis had Fay dan ook geen problemen met eten. Buitenshuis was dat wat lastiger. "Als ik bij een vriendin ging eten, zat ik altijd in spanning of ik het eten wel zou lusten." Ook herinnert ze zich nog een vakantie naar een all-inclusive resort waar ze weinig dingen durfde te eten. "'s Middags nam ik dan een broodje chocoladepasta van het buffet mee, zodat ik dat 's avonds ook nog kon eten."

Fay eet voornamelijk brood, aardappelen, pasta en vlees. Daarbij is het voor haar belangrijk dat de ingrediënten elkaar niet aanraken. Als ze iets moet eten wat in haar ogen 'niet veilig' is, krijgt ze een paniekreactie. "Ik lust bijvoorbeeld wel gepureerde tomatensoep, maar als er dan per ongeluk een stukje in zit, dan raak ik in paniek."

Confronterend

Hoe ouder Fay werd, hoe meer moeite ze kreeg met het feit dat ze zo'n moeilijke eter is. Dat komt onder andere doordat ze nu vaker in situaties is waarin eten een belangrijke rol speelt, zoals lunches op het werk. "Ik word steeds vaker geconfronteerd met het feit dat ik iedereen om me heen zonder moeite zie eten, terwijl ik helemaal niet durf te eten." Na een Google-sessie kwam ze erachter dat er zoiets als de eetstoornis ARFID bestaat en zocht ze hulp bij de huisarts.

Sinds een paar weken is ze in therapie. Fay hoopt dat dit voor minder angstklachten gaat zorgen. "Ik heb niet de illusie dat ik alles lekker ga vinden, maar als ik in ieder geval al dingen kan gaan proeven zonder dat ik in paniek raak, dan zou dat al een stap vooruit zijn. Hopelijk kan ik dan ook makkelijk zeggen: 'Ik ga gezellig mee uit eten'."

Onbegrip

Er is veel onbegrip voor moeilijke eters, merkt Fay. "Als je als klein kind zegt dat je iets niet wil eten, vinden mensen het vaak niet zo raar. Maar als ik nu zeg dat ik geen sla en tomaat lust, dan kijken mensen me vaak raar aan. En dan zeg ik nog dat ik iets niet lust, maar in werkelijkheid heb ik het vaak zelfs nog nooit geprobeerd, omdat ik dat niet durf." Dat haar probleem niet serieus wordt genomen, vindt ze dan ook vervelend. "Mensen doen er heel lacherig over. Dat maakt het lastig om mijn probleem bespreekbaar te maken."

Hulp

Denk jij dat je last hebt van ARFID? Dan is het belangrijk om bij je huisarts om hulp te vragen. Die zal je doorwijzen naar de juiste hulpverlening. Daarnaast vind je op First Eet Kit alle informatie over deze eetstoornis. Ook geeft Rita aanstaande dinsdag een lezing over ARFID bij het Leontienhuis en heeft zij een Facebookgroep waar lotgenoten met elkaar in gesprek kunnen gaan.

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -

*In verband met privacy is haar naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.