Gwen en Lianne hadden obsessie met gezond eten: "Ik vermeed alle sociale gelegenheden"

Sluipmoordenaar

"Eten was en is mijn grootste hobby, dus het is gek dat het zo is gelopen bij mij", vertelt Gwen over haar periode met orthorexia. "Ik noem het een sluipmoordenaar, het werd langzaam steeds een beetje erger." Het begon bij Gwen rond haar negentiende toen haar vader, met wie ze sinds haar negende geen contact meer had, overleed. Die gebeurtenis zorgde ervoor dat alle onverwerkte trauma's uit haar jeugd weer naar boven kwamen. "Ik voelde me toen heel slecht, maar ik wilde er niet aan toegeven. Ik wilde niet dealen met mijn verleden."

Gevoelens onderdrukken

Voor Gwen werd voeding een soort coping mechanisme om haar gevoelens te kunnen onderdrukken. Gwen studeerde op dat moment Voeding en Diëtetiek. Hoewel ze die studie helemaal niet was begonnen om te leren hoe ze zo snel mogelijk kon afvallen, deed ze daar wel veel kennis over op. Toen ze zich steeds meer met voeding ging bezighouden, begon ze zelf ook kilo's te verliezen. "Ik heb jarenlang hockey op topniveau gedaan, dus ik had echt een gespierd hockeylichaam. Doordat ik afviel, paste ik opeens in alle confectiematen en kreeg ik complimenten dat ik er goed uitzag."

Controlemechanisme

De combinatie van haar mentale gezondheidsproblemen, actieve levensstijl en kennis over voeding, zorgde ervoor dat haar eetgewoontes steeds verder verstoord raakten. "Het was gewoon een controlemechanisme, omdat ik verder niks onder controle had." Gwen liet langzamerhand steeds meer voedingsmiddelen achterwege. Op een gegeven moment at ze vrijwel alleen nog maar groente en fruit. "Het trechtertje werd steeds kleiner. Op het einde at ik bijna elke dag hetzelfde."

Verbergen

Het duurde even voordat haar omgeving doorhad dat het niet goed ging met Gwen. Dat kwam doordat ze haar eetstoornis goed voor de buitenwereld wist te verbergen. "Ik woonde wel met huisgenoten, maar ik at het liefst alleen." Op een gegeven moment vermeed ze ook bijna alle sociale gelegenheden. "Als ik ergens anders moest eten, dan kreeg ik meteen anxiety. Ik genoot er echt niet meer van."

Compensatiegedrag

Bij haar vriend en moeder of op sociale gelegenheden die ze echt niet kon vermijden, at Gwen wel alles. Maar dat probeerde ze dan wel te compenseren. "Als ik 's avonds een feestje had, dan at ik die dag weinig, zodat ik in de avond wat kon drinken en een bitterbal kon eten. Ik was echt alleen nog maar met dat soort dingen bezig." Een andere manier van compensatiegedrag van Gwen was hardlopen. "Ik hou van sporten en bewegen, maar lange tijd kon ik het verschil niet meer zien tussen moeten en willen."

Hulp

Na ruim twee jaar was Gwen zoveel afgevallen dat het anderen ging opvallen. Daarom waarschuwde een vriendin Gwens moeder dat het niet goed ging. Zo kwam Gwen zelf ook tot de conclusie dat ze hulp moest gaan zoeken. Ze zat op dat moment zo slecht in haar vel dat ze het continu koud had, zich lusteloos voelde en kampte met slaapproblemen. Daarnaast voelde ze zich verdoofd: "Door het ondergewicht heb je gewoon te weinig energie om je emoties te voelen."

Het roer om

Toen Gwen de hulp had gevonden die bij haar paste, gooide ze meteen het roer om. "Ik ben dan ook wel iemand die daar meteen voor gaat." Ze stopte haar hardloopschoenen in een doos met een slot erop en begon alles weer te eten. "Het is moeilijk om uit iets te stappen dat je zoveel gevoel van controle geeft, maar ik hield ook wel het grotere plaatje voor ogen." Gwen had namelijk een enorme motivatie om weer te kunnen wat al haar huisgenoten ook deden: lol hebben. "Ik was eerst ook altijd degene die wilde uitgaan, maar ik had er gewoon geen energie meer voor. Ik dacht: als ik dat terug wil, moet ik met mijn shit dealen."

Emoties

Inmiddels gaat het heel goed met Gwen en heeft ze alle restricties rondom voeding los kunnen laten. Wel belandde ze na haar herstel in een depressie en burn-out. "Het was logisch dat dit gebeurde, omdat er eindelijk ruimte was om met mijn verleden te dealen." Gwen realiseert zich nu dat haar eetstoornis het gevolg was van de trauma's uit haar verleden. "Een eetstoornis is een symptoom van diepere issues waarmee je niet wil of kan dealen."

Onderliggende problemen

Dat alle vormen van eetstoornissen symptomen van een onderliggende problematiek zijn, bevestigt ook klinisch Human Concern-psycholoog Ravian Veenstra. "Iedereen wil een mate van controle houden, maar het leven staat bol van de momenten waarop je dat niet hebt. En als dat je heel veel angst oplevert, dan kan een eetstoornis je nou net de schijnveiligheid bieden." Als je dan gaat kijken naar waarom iemand zo'n angst heeft om de controle te verliezen, zie je volgens Ravian vaak dat het te maken heeft met trauma- of identiteitsproblematiek. "Het is in de behandeling dus ook heel belangrijk dat niet alleen de symptomen van een eetstoornis worden gezien, maar er ook wordt gekeken naar de onderliggende problematiek. Anders val je weer terug."

Eetstoornissen

Dat er vaak veel meer aan de hand is dan alleen een eetstoornis, merkt ook coach Lianne (28). Niet alleen bij haar cliënten, maar ook vanuit haar eigen ervaring met eetstoornissen. Naast orthorexia kampte ze met anorexia, boulimia en Binge Eating Disorder. "Eigenlijk kampt iedereen die een verstoorde relatie heeft met eten met meerdere stoornissen." Haar ervaringen verzamelde ze in het boek Een nieuw begin. Daarnaast gebruikt ze haar ervaring om anderen te helpen hun eetstoornis te overwinnen.

'Fout lichaam'

Bij Lianne begon de verstoorde relatie met eten toen ze ongeveer vijftien was. Op school werd Lianne gepest met haar gewicht. "Er werden altijd opmerkingen gemaakt, zoals 'dikkie'." In die tijd heerste het schoonheidsideaal van de welbekende Victoria's Secret-modellen. Lianne zag dat schoonheidsideaal regelmatig terug in tijdschriften of op tv. "Ik dacht ik wel goed genoeg zou zijn als ik zou afvallen."

Daarnaast werd Lianne op haar veertiende seksueel misbruikt. "Dat ben ik in me gaan opnemen als: mijn lichaam is fout. Ik dacht: stel ik heb wat minder vormen, dan ben ik minder aantrekkelijk voor jongens en dan gebeurt dit niet meer."

Van anorexia naar orthorexia

Lianne werd uiteindelijk gediagnostiseerd met anorexia en boulima en ging daarvoor in behandeling. Hoewel het haar lukte om weer op een gezond gewicht te komen, ging het na de behandeling niet helemaal beter. "Op dat moment kwam namelijk de dieetcultuur als een bom de wereld in vallen. Het paleodieet, ketodieet, vastendieet... het leek wel alsof iedereen aan een dieet ging doen."

Zelf ging Lianne op een gluten- en suikervrij dieet. Dat deed ze in eerste instantie omdat ze goed voor haar lichaam wilde zorgen. "Maar het had ook voor een groot deel te maken met uiterlijk. Ik dacht: als ik gezond eet, dan kom ik niet heel veel aan. Ik wilde er fit en atletisch uitzien." Haar obsessie met gezond eten resulteerde er uiteindelijk in dat ze alleen nog maar groente en eiwitten at. ""Ik was op zoek naar veiligheid en rust en dat vond ik in orthorexia." Door de alle restricties die ze zichzelf had opgelegd rondom voedingsmiddelen, kreeg ze ook last van eetbuien. "Ik kon die strenge regels niet altijd volhouden."

Diëten is genormaliseerd

Volgens Lianne is orthorexia helaas best wel een genormaliseerde en geaccepteerde eetstoornis in deze maatschappij, die heel erg op uiterlijk en gezondheid is gericht. "Dat komt door de dieetcultuur. Het is zo genormaliseerd om te diëten. Mensen nemen veel wat er over gezondheid en voeding wordt gezegd al snel voor waarheid aan."

Lianne legt uit wat volgens haar het probleem met diëten is: "Stel je legt een restrictie op een bepaald voedingsmiddel dat de mens nodig heeft, zoals koolhydraten, dan gaat je lichaam er juist naar vragen." Op een gegeven moment kan je die drang niet meer onderdrukken en ben je er continu mee bezig en wordt het een obsessie "Je lichaam geeft dan niet alleen fysiek, maar ook mentaal aan dat je dat voedingsmiddel nodig hebt. En als je je lichaam dat dan niet geeft, creëert het ontzettend veel stress. En dat is ook niet goed voor ons lichaam, brein en zenuwstelsel."

Intuïtief eten

Lianne is een groot voorstander van intuïtief eten. Dat betekent dat je je geest en lichaam dichter bij elkaar brengt. Dat klinkt misschien vaag, maar het komt er eigenlijk op neer dat je goed luistert naar waar je lichaam behoefte aan heeft én waar je zin in hebt. "Zo leer je ook wat je emotionele en mentale en fysieke behoefte is."

Herstel

Omdat Lianne niet helemaal de hulp kon vinden die bij haar paste, is ze uiteindelijk helemaal zelf hersteld. Zo las ze allerlei onderzoeken en zocht ze tot de bodem uit wat het met je brein en lichaam doet als je jezelf restricties rondom voedsel oplegt. Daarnaast implenteerde ze stapje voor stapje weer alle voedingsmiddel in haar eetpatroon.

Gezonde relatie

De lijn tussen een gezonde en ongezonde relatie met voeding is heel dun. Wanneer ben je nu gezond bezig en wanneer gaat je obsessie met gezond eten te ver? Voor Gwen betekent een gezonde relatie met voeding dat het niet je dagelijks leven en gedachtes beheerst: "Als je bijvoorbeeld met honger op een vliegveld staat en er is maar één tentje die alleen gore broodjes verkoopt. Dat je dan denkt: oké, boeiend, ik eet het gewoon. Zonder erover na te denken."

Dat het niet erg is om af en toe junkfood te eten, vertelt ook klinisch psycholoog Ravian Veenstra: "Elke dag junkfood eten is niet gezond, maar als je dat af en toe doet, lijdt je gezondheid daar niet onder." Het gaat er volgens hem meer om hoe je je erover voelt. "Als jij na het eten van junkfood in paniek raakt of je extreem schuldig voelt, zijn dat gedachtes die niet in verhouding staan tot het nuttigen van een patatje." In dat geval kan het dus betekenen dat je obsessie met gezond eten te ver gaat.

Hulp

Het is dus belangrijk om goed bij jezelf na te gaan wat de wens om gezonder te eten en leven met je doet. "Merk je dat het geen evenwichtige rol inneemt, maar daarentegen een vorm is om controle te houden en het ten koste gaat van je gemoedstoestand? Praat erover! Dit kan in je sociale kring of met je huisarts" Een andere mogelijkheid om op een laagdrempelige manier hulp te vinden is via Stichting Kiem. Daar kun je onder meer een test invullen die je meer inzicht geeft in of je een verstoord eetpatroon hebt. "Het is belangrijk dat de schaamte over het onderwerp doorbroken wordt, want dat zorgt er te vaak voor dat (te) laat hulp gezocht wordt."

Denk jij dat je hulp nodig hebt? Zoek dan vooral de hulp die bij jou past en investeer daarin, raadt Lianne aan.

Vermoed jij dat iemand in je omgeving kampt met een eetstoornis? Dan heeft Gwen nog een tip voor je. "Het is fijn als iemand niet meteen zegt: 'hé, je bent dun' of vraagt: 'waarom eet je zo weinig?'. Vraag liever hoe iemand zich voelt, aangezien een eetstoornis vaak toch om iets anders gaat en een soort coping mechanisme is."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -