Geldproblemen door achteraf betalen: "Ik heb altijd zo'n €300 aan betalingen openstaan"

'Standaard met Klarna betalen'

Veel FunX-luisteraars blijken fanatieke Klarna-gebruikers. "Ik gebruik sowieso standaard Klarna als dat een mogelijkheid is", vertelt bijvoorbeeld Moentje. "Niet omdat ik het geld niet heb op dat moment, maar ik wil graag eerst het product in handen hebben om het te beoordelen. Als het dan toch niet bevalt, scheelt dat weer terugbetalen."

Ook Adham kiest om die reden voor later betalen. "Ik heb een bedrag van 180 euro openstaan bij Klarna. Ik kan het wel betalen, maar ik vind het veel fijner dat het langzaam van m’n rekening afgaat dan ineens in één keer. Tot nu toe is het altijd goed gegaan. Als ik het niet kan betalen, koop ik het ook niet."

Elke maand betalingen open

Kyra (24) gebruikt al zeker twee jaar lang elke maand minstens één keer Klarna bij het shoppen. "Eigenlijk gebruik ik het bij elke webshop waar ik shop die Klarna aanbiedt. Vooral voor kleding, make-up en verzorgingsproducten." Daardoor heeft ze vrijwel altijd zo'n 200 tot 300 euro aan betalingen openstaan. "Dat is dan verspreid over allerlei webshops. Dus bijvoorbeeld 150 euro bij Zara en dan nog 50 euro ergens anders. Maar ik heb wel een grens met mezelf afgesproken. Ik wil niet dat er 500 euro openstaat."

De voornaamste reden waarom Kyra de optie Klarna aanklikt bij het afrekenen, is het gemak. "Dan hoef ik niet op m'n geld te wachten als ik dingen terugstuur. Dat is vooral bij kleding handig. Daarnaast komt het vaak voor dat m'n verzorgingsproducten op zijn wanneer ik nog geen salaris heb gehad. Dan heb ik het geld nog even niet, maar de spullen wel nodig. Ik wil liever niet in de min staan bij de bank, dus dan gebruik ik Klarna en betaal ik als m'n salaris is gestort."

Betaaldatum verlengen

De betaaldatum kan je in apps als Klarna meestal gratis een paar dagen uitstellen en tegen een kleine betaling zelfs dertig dagen. "Vaak is de betaaldatum rond de dag dat m'n salaris binnenkomt, maar soms verleng ik 'm", vertelt Kyra. "Daar betaal je maar iets van dertig cent voor en dan is het lekker een probleem voor volgende maand. December is bijvoorbeeld best wel duur, dus dan denk ik: het kan beter in januari." Het is niet altijd zo dat Kyra het geld voor de bestelde producten niet heeft. "Soms heb ik het wel, maar denk ik: dat geef ik dan liever uit aan dingen die je niet met Klarna kan betalen, zoals boodschappen."

Koopverslaving?

Als Kyra terugblikt op haar Klarna-historie heeft ze het idee dat ze misschien wel een koopverslaving had. "Soms voel je je gewoon kut. Dan zit je lekker te scrollen en zie je iets wat je heel graag wil hebben. Je denkt: ik heb een rotdag en ik verdien het, maar kan het even niet betalen. Door achteraf betalen kan je jezelf alsnog meteen belonen. Het geld is dan een probleem voor later." Met haar vriendinnen kan ze haar shopgedrag bespreken. "We doen allemaal hetzelfde. Maar aan m'n ouders zou ik het niet vertellen. M'n moeder zegt altijd al dat ik niet genoeg spaar. Als ik dit zou uitleggen, zou ze een hartaanval krijgen."

Shoplogs van influencers

Social media, waarop Kyra graag kijkt voor inspiratie, spelen een grote rol bij haar koopdrang. "De shoplogs (video's waarin nieuwe kleding wordt geshowd, red.) van influencers vliegen je om de oren. En als je op TikTok leuke items ziet, wil je die ook snel kopen. Je wordt er hebberig van. Maar door die impulsieve acties hangen er nu wel dingen in m'n kast die ik nooit draag." Sowieso heeft ze het idee dat modeinfluencers invloed hebben op het koopgedrag van jongeren. "Je krijgt het idee dat je dezelfde outfit niet vaker kan dragen, omdat het in de celeb- en influencerwereld ook niet voorkomt dat ze twee keer dezelfde trui dragen op een foto. Maar zo vaak nieuwe kleding kopen is hartstikke duur."

Groepsdruk

Budgetcoach Danitia ziet dat de drang om populaire items te kopen die online voorbijkomen vaker een reden is voor jongeren om achterafbetaaldiensten te gebruiken. "De verleiding is te groot om te weerstaan. Je hebt het geld op dat moment niet, maar wil toch meedoen met bijvoorbeeld bepaalde nieuwe schoenen. Veel jongeren zijn daar gevoelig voor, dat is die peer pressure. En door apps zoals Klarna zijn die items alsnog binnen handbereik." Ze ziet dat bedrijven daar handig op inspelen. "Ze weten precies wat voor advertenties ze voorbij moeten laten komen tijdens het scrollen."

Ongrijpbaar

Het feit dat er geen extra kosten of ingewikkelde procedures bij komen kijken, kunnen apps zoals Klarna en Riverty verleidelijk maken voor mensen die eigenlijk te weinig geld hebben om te shoppen. Ook bij het betalen in termijnen is geen sprake van rente. "Het is zeker een vorm van geld lenen, maar je maakt niet direct extra kosten als je gewoon binnen de termijn betaalt", aldus Danitia. "Als je niet op tijd betaalt, komen er echter wel aanmaningskosten bij. Het middel zelf is niet slecht, maar het gaat dus om hoe je ermee omgaat." Ze adviseert daarom om desnoods een reminder in je telefoon te zetten. "Noteer de betaaldatum in je agenda, zodat je het niet vergeet te betalen."

Toch gaat het nog vaak mis: jongeren shoppen met geld dat ze niet hebben óf hebben het geld wel, maar vergeten vervolgens te betalen. En daar maken de pay later-diensten dan weer gebruik van. "Ze weten dat en verdienen eraan door aanmaningskosten", zegt Danitia. Van die consequenties merk je echter nog niets wanneer je aan het shoppen bent. Er verandert tenslotte niets aan je bankrekening en de openstaande betalingen zijn slechts lettertjes op een scherm. "Het is ongrijpbaar. Je kan zomaar voor honderden euro's shoppen zonder dat je overzicht hebt. Dat vind ik er zo gevaarlijk aan."

Lachen op TikTok

Hoewel Kyra fanatiek gebruik heeft gemaakt van Klarna, vindt ze het eigenlijk niet goed dat dat soort diensten bestaan. "Het is veel te makkelijk. Mensen weten niet waar ze aan beginnen. Het kan heel verslavend werken en je hoort maar weinig over de problemen waar je in terecht kan komen wanneer je te maken krijgt met incassobureaus en deurwaarders." Sterker nog: Kyra ziet online vooral jongeren die lacherig 'opscheppen' over hun openstaande betalingen bij Klarna. "Zo van: kijk hoe hoog m'n rekening is. Dan gaat het echt over duizenden euro's. Ik zou dan echt niet lachen, ik schaam me er eerder voor. Dat soort schulden zijn echt m'n angst, maar zij hebben niet door hoe ernstig het is."

Waarschuwing voor boetes

Zolang je binnen de afgesproken termijn betaalt, is er in principe niet zoveel aan de hand. Maar de Autoriteit Financiële Markten (AFM) waarschuwde onlangs dat een op de vijf gebruikers van achterafbetaaldiensten te maken krijgt met aanmaningskosten vanwege niet op tijd betalen. Die boetes beginnen laag, maar kunnen oplopen tot flinke bedragen. In totaal vormen die boetes zo'n 20 tot 40 procent van de totale omzet van buy now, pay later-bedrijven en bij sommige aanbieders zijn die aanmaningskosten zelfs deel van het verdienmodel.

Dat is kwalijk, zo zegt de AFM, omdat de apps er zo baat bij hebben om hun gebruikers slecht op de hoogte te brengen en boetes te laten betalen. Na verschillende aanmaningen worden dossiers van klanten bovendien soms overgedragen aan incassobureaus. Volgens de AFM gebeurt dit vooral bij jongeren: zo'n 6 procent van de 18- tot 24-jarigen komt na achteraf betalen in zo'n incassoprocedure terecht.

800 euro aflossen

Ook Ali* (23) kreeg te maken met zo'n boete vanwege het niet betalen van zijn openstaande rekening. "Het gaat om zeker 800 euro en dat kan ik niet in één keer betalen, dus ik dat doe ik nu in termijnen. Daardoor zijn er wel aanmaningskosten toegevoegd." Als gevolg is hij nog zeker een half jaar bezig met het afbetalen van een bestelling die al lang geleden geplaatst is. "Zodra m'n loon binnenkomt, gaat er gelijk een deel daar naartoe. Dat zorgt soms wel voor stress."

Hulp vragen

Hulp bij geldzaken is er niet alleen voor mensen die al een incassobureau achter zich aan hebben. Sterker nog: hoe eerder je iemand inschakelt, hoe beter. "Op het moment dat je achter de feiten aanloopt en eigenlijk niet weet wat er maandelijks uitgaat, is het al goed om dat te doen. Of als er al brieven binnenkomen die je negeert", aldus Danitia. "Dat zijn signalen dat je het aan het ontlopen bent en dat je aan de bel moet trekken."

Toch is dat niet altijd makkelijk om te doen. "Er komt schaamte bij kijken. Je wil niet buiten de boot vallen of je imago laten 'beschadigen' door toe te geven dat je het financieel niet redt." Dat werd ook duidelijk bij het schrijven van dit artikel: een aantal mensen dat in eerste instantie aangaf te willen vertellen over hun schulden, lieten het uiteindelijk toch afweten. "Niemand durft er echt open over te praten, dus dat maakt het moeilijk voor jongeren om te erkennen, laat staan om hulp te zoeken."

Nieuw jaar zonder Klarna

Kyra is nooit echt in de schulden gekomen door haar Klarna-gebruik, maar ze beseft dat dat wel had kunnen gebeuren. Daarom heeft ze besloten dat ze de app vanaf 2023 niet meer wil gebruiken. "De laatste tijd ben ik er bewuster over gaan nadenken. Ik ben nooit op het punt gekomen dat ik het geld niet had op het moment dat ik moest betalen, maar het is wel kut dat ik telkens wanneer m'n salaris wordt gestort de helft moet uitgeven aan afbetalingen. Dat is nu al een tijdje zo: je komt in een vicieuze cirkel waarbij je het blijft uitstellen. Het is een raar psychologisch spelletje en eigenlijk vraag je om problemen."

Vanaf volgende maand is Kyra dus van plan om alles wat ze koopt direct te betalen. "Ik wil nu eigenlijk alles afbetalen en ervoor zorgen dat ik het in het nieuwe jaar niet meer gebruik. M'n voornemen is om vanaf januari niet meer op Klarna te klikken. Maar dat is echt lastig."

Waarom moet je kopen?

Wanneer het aankomt op advies over shoppen en achteraf betalen, is er volgens Danitia één cliché dat altijd geldt: "Doe geen aankopen als je het geld niet hebt. Er is een reden dat je nu dat geld niet hebt, dus de kans is groot dat je het later ook niet hebt. Je hebt tenslotte ook nog maandelijkse vaste lasten die gewoon doorlopen." Verder geeft ze aan dat er achter schulden vaak grotere problemen schuilgaan. "Kijk niet alleen naar tips over hoe je toch spullen kunt kopen, maar zoek het ook intern. Vraag jezelf af: waar komt het gedrag vandaan en wat ben ik aan het wegkopen? Wat is er daadwerkelijk aan de hand? Misschien is er een trigger geweest waardoor je dacht: ik heb geen geld, maar ik moet het kopen."

*In verband met privacy zijn de namen gefingeerd. De echte namen zijn bekend bij de redactie.

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -