Het imposter syndroom: "Wanneer komen mensen erachter dat ik dit werk niet kan?"

Besef, iedereen is wel eens onzeker tijdens zijn studie of werk, maar wie last heeft van het imposter syndroom, is er heilig van overtuigd dat hij of zij elk moment door de mand kan vallen: “Wanneer komen mensen erachter dat ik dit eigenlijk helemaal niet kan?” Volgens een onderzoek van Psychologie Magazine dat is gehouden onder 1500 lezers, heeft 24 procent het gevoel de boel te bedriegen. Daarbovenop lijkt de coronacrisis een trigger voor het imposter syndroom bij millennials: loopbaancoaches zagen de afgelopen maanden een stijging in het aantal jongere cliënten dat door de crisis bijvoorbeeld hun baan verloren en daardoor onterecht gaan twijfelen aan zichzelf. Welke factoren dragen bij aan het imposter syndoom en belangrijker, wat kun je ertegen doen? Ayesha en Eveline vertellen over hun‘bedriegerssyndroom’.

Lat onnodig hoog gelegd

Wanneer is er sprake van onzekerheid en wanneer heeft iemand écht last van het imposter syndroom? Iedereen loopt wel eens tegen momenten aan waarop ze twijfelen of ze iets wel kunnen, maar bij het imposter syndroom is er meer aan de hand. Iemand die last heeft van imposterism, legt de lat onnodig hoog voor zichzelf en heeft de neiging om successen toe te schrijven aan geluk of gunstige omstandigheden. Hoe goed de cijfers of successen ook zijn, constant ligt er de angst op de loer om ontmaskerd te worden.

Triggers

“Jij hebt zeker de docent gepijpt voor een 8.” Het was een van de triggers die zorgde voor het imposter syndroom bij de 27-jarige Eveline Druncks. Haar hele studie heeft ze het gevoel gehad niet goed genoeg te zijn. “Ik had op de middelbare school al eens een faalangsttraining gedaan: de faalangst was denk ik een vroege vorm is van het imposter syndroom. Ik zat op het vwo en mijn moeder kon me niet helpen met mijn huiswerk, dus ik moest veel harder werken dan mijn klasgenoten en was vaak zenuwachtig. Tijdens mijn studie kwam mijn imposter syndroom echt tot uiting, omdat ik op een ICT-opleiding zat met weinig vrouwen.”

Ook Ayesha Noëlle worstelde tijdens haar studie met haar intelligentie-zelfbeeld. “Ik heb wel eens meegemaakt dat ik geen toets mocht maken omdat de leraar dacht dat ik niet slim genoeg was. Dan ga je het ook geloven. Hij is docent, dus hij zal het vast wel weten.”

Vrouwen vaker last van imposter syndroom dan mannen

Negatieve ervaringen op de werkvloer of als vrouw werken in een omgeving van mannelijke spelregels. Het blijken factoren te zijn die doorslag kunnen geven in de ontaarding van het imposter syndroom. Volgens Amerikaans onderzoek worstelen 70 procent van de vrouwen hiermee, bij mannen is dat slechts 35 procent. Vréneli Stadelmaier is auteur van het boek F*ck Die Onzekerheid en coacht veel hoogopgeleide vrouwen en ondernemers. “Vrouwen in hogere posities zitten vaker in een werkomgeving die van oudsher gedomineerd wordt door mannen”, legt ze uit. “Vrouwen hebben nog niet kunnen leren om daarmee om te gaan. Je ziet dat vrouwen geneigd zijn om mee te doen aan de masculiene spelregels, maar uiteindelijk loop je daar op stuk.”

Debbie Bouguenon kan hierover meepraten. Zij liep op haar dertigste tegen haar eigen bedriegerssyndroom aan en coacht tegenwoordig vrouwen in hun loopbaantraject. “Ik was secretaris van de Raad van Bestuur bij Delta Lloyd – mijn laatste functie in loondienst”, vertelt Debbie. “Het is een omgeving met machtige mensen waardoor je gaat denken: wie ben ik dat ik hier rondloop? Het imposter syndroom wordt vaak getriggerd wanneer je iets gaat doen wat nét boven je niveau zit. Vooral als je als zzp’er begint, kan het ineens toeslaan. Je moet jezelf vanaf nu als expert gaan verkopen en durven zeggen: ik weet hier zo veel van dat jij mij gaat betalen voor wat ik hierover weet. Je kunt gaan denken: weet ik echt genoeg?”

Volgens Debbie krijgen vrouwen er meer last van als ze in hun positie stijgen. Mannen daarentegen, voelen zich juist beter over zichzelf als ze hogerop komen. Op alle niveaus in de wereld komt dit fenomeen voor volgens Debbie. “Nota bene Christine Lagarde, voorzitter van de Europese Centrale Bank, twijfelt aan zichzelf. Zij heeft inmiddels een manier gevonden om ermee om te gaan, maar ik heb nog geen man gezien op zo’n positie die twijfelt aan zichzelf.”

Ook (migratie)achtergrond van invloed

Er blijken meer factoren te zijn die bepalen of je vatbaar bent voor dat oplichtersgevoel, volgens Debbie. “In Amerika wordt hier al veel langer onderzoek naar gedaan. Wie ondervertegenwoordigd is in de maatschappij, dus minderheidsgroepen en vrouwen in bepaalde functies, heeft sneller last van het imposter syndroom. De Rijksuniversiteit van Groningen heeft daar twee jaar geleden voor het eerst internationaal onderzoek naar gedaan. Als je als zwarte vrouw in een witte omgeving binnenstapt, wordt je er continu aan herinnerd dat je anders bent. Er is niemand die op je lijkt of met wie jij je kan vergelijken. Je voelt je een buitenstaander.”

Ook Ayesha’s achtergrond had veel te maken met haar imposter syndroom. “In mijn familie is je diploma je man en worden er hoge eisen gesteld aan school. Advocaat worden is de norm, omdat ouders dat zien als succes. Als je iets niet haalt, is het moelijker om te denken: ik mag trots op mezelf zijn, omdat je wilt dat je ouders trots zijn.”

Gevolgen imposter syndroom

De gevolgen van het imposter syndroom kunnen groot zijn: mensen gaan overcompenseren voor wat ze denken tekort te komen met heftige burn-outs tot gevolg. “Bij mij begon het met paniekaanvallen”, zegt Ayesha. “Ik dacht constant: wat als mensen erachter komen dat ik niet zo slim ben? Ik kreeg uiteindelijk een burn-out en moest echt met mezelf aan de slag.”

Ook Eveline liep tijdens haar studie vast. “Mijn imposter syndroom nam vrij ongezonde vormen aan; veel zelfsabotage door uit te gaan en dan vlak voor een tentamen op het laatste moment toch keihard blokken. Als ik het dan haalde, dan had ik gewoon geluk gehad, vond ik. Op een gegeven moment kon ik niet meer en wilde ik in mijn derde jaar stoppen, maar mijn omgeving overtuigde me om het tóch te gaan proberen. Ik ging toen keihard m’n best doen en praatte er veel met mensen over. Ik studeerde uiteindelijk cum laude af met een 8,5, maar toch kon ik het niet geloven. Ik ben al die tijd blijven denken: het lukt me nog steeds niet, ik ben niet goed genoeg. Zelfs niet toen ik de grootste blockchain hackathon ter wereld had gewonnen, durfde ik mezelf geen IT’er te noemen.”

Debbie: “Ik heb in mijn praktijk een cliënt gehad die al tien jaar werkzaam was als fysiotherapeut. Die wilde gewoon stoppen, omdat ze dacht dat ze het echt niet kon. Ze ging al een tijd naar een psycholoog en die was niet eens bekend met dit fenomeen. Het imposter syndroom kan dus een enorme impact hebben op iemands leven.”

Niet het einde van je carrière

Gelukkig hoeft het imposter syndroom niet het einde van je carrière te betekenen. Besef dat het slechts gedachtes zijn die je ook weer een halt kunt toeroepen. Vréneli: “Ik heb er nog steeds wel eens ‘last’ van, maar ik kijk naar het imposter syndroom als een soort papegaai die op mijn schouder maar wat zit te kletsen. Het is de truc om die papegaai te leren opmerken: oh, daar is 'ie weer. De conclusie is dan: er gebeurt iets in mijn leven wat ik spannend vindt. Maar weet dat jij je gedachtes niet bént, maar dat je slechts gedachtes hébt.”

Ayesha heeft ook nog een paar tips: “Weet dat het oké is om fouten te leren maken. Zeg tegen jezelf: ik weet dit nog niet, maar ik ga dit onderzoeken. Praat erover, want op alle niveaus hebben mensen dit. En zet eens op een rij welke successen je hebt behaald: wat doe ik allemaal? Vaak kijk je naar het succes van anderen in plaats van naar jezelf.”

Alle vier de vrouwen in dit verhaal zijn door het imposter syndroom anderen gaan helpen, maar volgens Debbie kan er op de werkvloer ook een hoop winst behaald worden. “Door kantoorpolitiek voelen mensen zich niet altijd gewaardeerd omdat er niet altijd ruimte wordt gegeven om te spreken. De directeur van de ING nodigt bewust vrouwen uit in meetings zodat ze wat kunnen zeggen. Geef mensen op de werkvloer een kans om zich te laten zien zodat ze kunnen groeien.”

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -