Zo ga je ongemakkelijke gesprekken over racisme aan

"ANTI-ZWART RACISME IS EEN SPECIFIEKE ERVARING DIE ANDERS IS DAN ANDERE VORMEN VAN RACISME. HET IS BELANGRIJK OM HET BEESTJE BIJ DE NAAM TE NOEMEN, OMDAT DAT OOK DUIDELIJK MAAKT WAAR WE HET OVER HEBBEN EN HET ONS HELPT OM ERTEGEN TE STRIJDEN."

'BLIJF GESPREKKEN VOEREN'

Luisteraar Eva legt uit dat ze vooral blijft vasthouden aan haar eigen standpunten. Haar uitgangspunt is: blijf gesprekken voeren en stop hier niet mee. "Ik denk dat het belangrijk is dat gesprekken over racisme gevoerd blijven worden. Niet alleen nu met deze demonstraties, maar gewoon altijd. Het is belangrijk dat je naar elkaar luistert en elkaars pijn leert begrijpen. Zodoende kunnen we samen een verandering brengen in deze maatschappij en de wereld. Anders gaat het gewoon niet werken."

'HET HOEFT NIET MAKKELIJK TE ZIJN'

Maxime vindt het zelf nooit makkelijk om gesprekken te voeren over onderwerpen als racisme. Maar die ongemakkelijkheid is voor haar totaal geen reden om er dan maar niet over te praten. Je moet volgens Maxime simpelweg die ongemakkelijkheid doorbreken en dat kan volgens haar alleen door je visie bespreekbaar te maken. "Misschien moet het soms juist ongemakkelijk zijn om de ander te laten inzien dat het wél besproken moet worden. Kom gewoon met feiten en deel je kennis met die ander. Onderwijs jezelf en weet waarover je praat, want dat is de enige manier waarop jij de ander kan laten inzien wat jouw standpunt is en waar jij vandaan komt."

BELEDIGENDE TERMEN

Iemand die ongemakkelijke gesprekken omtrent racisme regelmatig meemaakt op de werkvloer, is luisteraar Suad, die in de zorg werkt. Zo maakte ze laatst mee dat een cliënt tegen haar klaagde over een collega. De cliënt gebruikte denigrerende en beledigende termen om Suads collega te omschrijven, zoals 'negerin' of 'een grote dikke zwarte vrouw'. Suad: "In het begin kon ik daar heel slecht mee omgaan, maar ik vraag zo'n cliënt nu netjes of hij of zij dat anders kan verwoorden. Ik blijf meestal rustig en geef dan aan van: ik ben ook zwart en ik vind de termen die u gebruikt niet fijn. Dat doe ik vooral bij mensen waarvan ik denk: die gaan het snappen. Bij bepaalde mensen laat ik het gewoon gaan en denk ik: fijne dag en tot ziens."

Suad heeft het gevoel dat zij niet de nodige steun krijgt van haar collega's of leidinggevenden. Daar zou ze graag verandering in zien, maar dat ziet ze somber in. "Ik moet eerlijk bekennen dat ik dit soort gebeurtenissen niet meld. Er wordt dan niks mee gedaan en gezegd van: 'Diegene is misschien dementerend en bedoelt het niet zo.' Er wordt altijd wel een excuus voor verzonnen. Als leidinggevende verwacht ik steun van je, maar dan krijg je dit soort smoesjes. Ik heb dan zoiets van: het is zonde van mijn energie, want ik raak er alleen maar gefrustreerder van." Toch probeert Suad wel voor zichzelf een bepaalde grens te trekken als een cliënt grove en ongewenste termen gebruikt. "Ik geef dan wel aan dat ik niet naar diegene wil en dat er iemand anders naar gestuurd moet worden."

ANTI-ZWART RACISME

Anti-racismetrainer Hodan Wasame is geen vreemde in het gesprek over racisme. Volgens haar is het belangrijk om eerst te bepalen over wat voor soort racisme je in gesprek gaat om te weten wat voor rol jijzelf hebt in de discussie. "Er zijn allerlei vormen van racisme, zoals antisemitisme tegen Joodse mensen, maar in dit geval gaat het specifiek om anti-zwart racisme. Het is belangrijk om het beestje bij de naam te noemen, omdat dat ook duidelijk maakt waar we het over hebben en het ons helpt om ertegen te strijden. Soms, als je dingen gelijk aan elkaar stelt, verlies je de nuance en ook de duidelijkheid."

VERSCHILLENDE VORMEN VAN RACISME

Verschillende groepen in onze samenleving hebben op de een of andere manier met vooroordelen en racisme te maken. In het geval van anti-zwart racisme, is het volgens Hodan belangrijk dat elk persoon - van welke afkomst en etniciteit dan ook - beseft dat dit een specifieke vorm van racisme is die verschilt van andere vormen. Het heeft zijn eigen geschiedenis en vooroordelen waar zwarte mensen mee geconfronteerd worden. Het is daarbij van belang om open te staan voor de specifieke racisme-ervaringen die zwarte mensen meemaken.

"Er zijn mensen van kleur, die niet zwart zijn, maar wel met racisme te maken hebben. Bijvoorbeeld omdat ze Turks, Marokkaans of Afghaans zijn. Het verschil inzien tussen anti-zwart racisme en de vormen van racisme die mensen van kleur zelf meemaken, stelt gekleurde mensen in staat om solidair te zijn met hun zwarte medemens. Wees dus solidair met je zwarte vrienden, kennissen of collega's als dat mogelijk is voor jou. Besef dat anti-zwart racisme iets anders is dan de vormen van racisme die jij misschien meemaakt. Blijf dat verschil in de gaten houden en ga ook als gekleurd persoon in jouw omgeving en in jezelf na of je zelf vooroordelen hebt over zwarte mensen."

ROL ALS WIT PERSOON

Ook als wit persoon is het volgens Hodan belangrijk dat je beseft wat je eigen rol is in de discussie rondom anti-zwart racisme door jezelf en je omgeving te bevragen. "Spreek elkaar aan op dingen die racistisch zijn en zet je actief in om op te komen voor zwarte mensen. Maar luister en neem de ervaringen van je zwarte vrienden, kennissen en collega's ook serieus. Trek hun ervaringen niet in twijfel. Dat kan soms oncomfortabel voelen, maar het is juist belangrijk om dat gevoel niet uit de weg te gaan. Het zullen misschien ook emotionele tijden voor jou zijn nu je er zelf achterkomt hoe rot de wereld in elkaar zit, maar verwacht niet dat je zwarte vrienden nu jouw emotionele gids gaan zijn."

'NIET VERANTWOORDELIJK VOOR SCHAAMTE EN SCHULDGEVOEL'

Het zien van bepaalde beelden waarin buitensporig geweld wordt gebruikt tegen een zwart persoon, kan voor veel zwarte mensen traumatisch zijn. Misschien doet het hen herinneren aan racistische ervaringen die ze zelf ooit hebben meegemaakt. Deze periode kan voor sommigen dan ook heel veel nare herinneringen naar boven halen die bepaalde emoties opwekken, zoals verdriet en boosheid. Hoe moet je dan als zwart persoon omgaan met je niet-zwarte medemens die het gesprek met je probeert aan te gaan?

"Soms zul je als zwart persoon een bezorgd berichtje krijgen van jouw witte of gekleurde medemens. Misschien heb je dan zoiets van: ik wil het hier helemaal niet over hebben. Dat is ook gewoon oké. Het is aan jou om te besluiten of je je veilig genoeg voelt om dit te bespreken met de mensen om je heen.

Als je toch besluit om het gesprek aan te gaan, zal het misschien ook een moeilijk gesprek zijn. Je zult dan wellicht merken dat witte mensen of mensen van kleur, die dit voor het eerst met jou bespreken, een proces meemaken waarbij er schaamte, ontkenning of schuldgevoel bij hen zal ontstaan. Wat ik wil zeggen tegen de zwarte luisteraars, is dat je daar niet verantwoordelijk voor bent. Je hoeft niet hun steun en toeverlaat te zijn en je mag daar zeker grenzen in stellen. Het is een ervaring waar jij al je hele leven mee dealt, en je hoeft je voor niemand te verdedigen, verplicht te voelen of aan te passen."

GENOEG IS GENOEG

Elk verhaal over institutioneel racisme, etnisch profileren, politiegeweld of raciale ongelijkheid is er één te veel. Hoewel we het bij FunX zo graag anders zouden zien, is het nog steeds nodig om te zeggen: genoeg is genoeg! Andere verhalen over deze thema's lees je terug op FunX.nl/genoegisgenoeg.