Shaniqua over het omarmen van haar kroeshaar: "Krullen zijn voor mij iets symbolisch"

Westers schoonheidsideaal is schadelijk

De definitie van schoonheid is subjectief: wat jij mooi vindt, vindt een ander niet. Echter, er is wat betreft haar in de westerse wereld één schoonheidsideaal dat al lange tijd domineert: dat van lang, steil of golvend haar.

Welke invloed opgroeien met dat schoonheidsideaal heeft, weet Shaniqua. "Ik groeide op in een omgeving waarin mensen met mijn haartextuur negatief naar hun eigen haar keken en zeiden dat het een struggle was", vertelt ze. "Ik kon me daarin herkennen en vond dat mijn haar lelijk was. Ik snapte bijvoorbeeld niet waarom ik zoveel moeite moest doen om mijn haar mooi te krijgen en het vervolgens maar een paar uur zo bleef, terwijl andere mensen gewoon uit bed stapten, hun haar borstelden en hun dag begonnen."

Daarnaast vond ze haar haren alleen mooi als ze nat waren. "Omdat mijn haar dan gestretcht en daardoor langer was. Ik ervaarde daardoor een innerlijke strijd."

Niet meespelen vanwege 'pluizig haar'

Het verhaal van de negenjarige Lily toont ook aan hoe het schoonheidsideaal wat betreft haar schadelijk kan zijn . Ze ging met haar interview in het programma Hoofdzaken viral. Daarin vertelde ze dat ze op school wordt gepest vanwege haar krullen, of zoals haar klasgenoten het noemen 'pluizig haar'. "Ze zeggen dat mijn haar lelijk is en dat ik vanwege mijn pluizige haar niet mee mag spelen", vertelde ze daar later over bij Start met Fernando.

Niet zo onschuldig

Dat er zelfs op de basisschool al een schoonheidsideaal heerst, is eigenlijk niet zo gek. Dat is grotendeels te danken aan hoe de de definitie van beauty wordt afgeschilderd in de media. Denk bijvoorbeeld aan tekenfilms, series of tv-shows over make-overs. Ook Shaniqua en haar klasgenoten merkten al heel vroeg wat de definitie van mooi haar was. "Op het schoolplein deden we weleens de personages van het programma Winx Club na. Echter wilde niemand Tecna zijn. Zij was namelijk het enige personage dat kort haar had." In een andere aflevering van Winx wordt de afro van een van de personages belachelijk gemaakt.

"In een aflevering van Winx Club was er een scène waarin Aisha, een van de zwarte personages die normaliter altijd steil haar had, te zien was met haar natuurlijke haartextuur: een mooie, grote afro. Ze voelde zich met die afro lelijk en de andere karakters losten dat op door haar haar te steilen."

Wie is er verantwoordelijk?

Zouden bedenkers van tv-programma's zich verantwoordelijk moeten voelen voor het in stand houden van schoonheidsidealen? Shaniqua, die een tv-redacteur is, vindt van wel en ziet dat haar collega’s zich er bewust van zijn. "Als er dingen achter de schermen veranderen, kunnen er ook voor de schermen sneller dingen veranderen." Maar dat kost veel tijd en moeite. “Ik merk bijvoorbeeld dat redacties het moeilijk vinden om de diversiteit in stand te houden. Ik vind het niet erg om ze daarbij te helpen door handvatten te geven.”

Maar andere mensen erop wijzen dat bepaalde dingen niet kunnen, kan vermoeiend zijn en zelfs invloed hebben op je mental health. "Ik kan daarom ook begrijpen dat mensen van kleur het zat zijn om elke keer dezelfde dingen uit te leggen en denken: waarom moet ik dit altijd doen? Maar aan de andere kant denk ik: we leven nu in een ander tijdperk en als we verandering willen zien, moeten we meehelpen en niet afwachten totdat iemand anders oplossingen gaat bedenken. We moeten er even doorheen, want anders gaat het veel langer duren."

"Media is bijzaak"

De Amsterdamse rapper Tads denkt dat representatie in je directe omgeving belangrijker is dan wat je op televisie voorbij ziet komen. "Het is natuurlijk leuk als kroeshaar meer representatie krijgt in de media, maar dat is een bijzaak en niet genoeg. Het is namelijk belangrijker dat je het om je heen ziet, want de mensen om je heen leren je hoe je om moet gaan met je kroeshaar en niet de media."

Zelf laat Tads zijn kroeshaar al jaren groeien, al hecht hij er geen emotionele waarde aan. Volgens hem is het niet de coupe die jou maakt, maar andersom. "Uiteindelijk is kroeshaar maar haar en komt je identiteit van binnenuit. Hoe je je kroeshaar verzorgt, zegt wel iets over je identiteit."

Weaves of wigs

Tads was zelf vroeger omringd met mensen met hetzelfde soort haar als hij. "Maar dat betekende niet dat mensen hun natuurlijke haar droegen. Veel vrouwen om me heen, bijvoorbeeld mijn tantes, droegen alleen maar weaves of wigs. Kennelijk speelden de schoonheidsidealen daarbij een grote rol."

Aanpassen?

Zolang er weinig representatie van verschillende zwarte haarstijlen en kroeshaar is, kan je je als persoon van kleur soms extra bewust zijn van je uiterlijk. Dat uit zich in verschillende dingen. "Het valt dan bijvoorbeeld op als mensen anders naar je kijken, omdat ze bepaalde zwarte haarstijlen niet gewend zijn. Je voelt het en merkt het aan de blikken die worden toegeworpen", aldus Tads.

Shaniqua merkt dat sommige mensen met kroeshaar daarom de neiging hebben om zich aan te passen. Uit angst anders behandeld te worden, kiezen ze ervoor om bepaalde haarstijlen, zoals boxbraids, niet te dragen. Shaniqua kan daarover meepraten. Zo merkt ze dat ze meer nadenkt over hoe ze haar krullen draagt als ze bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek of een casting heeft. "Wat eigenlijk belachelijk is, want mensen met sluik haar hoeven daar helemaal niet over na te denken. Dat zwarte mensen met kroeshaar en krullen daarover moeten nadenken, is eigenlijk best wel raar."

Culturele toe-eigening ?

Witte mensen die ‘klakkeloos’ zwarte haarstijlen, zoals cornrows en bantu knots overnemen, wordt daarom voor voor veel mensen uit de zwarte community als een klap in het gezicht gezien. Het wordt culturele toe-eigening genoemd, al ziet niet iedereen dat zo. "Mensen vinden je haarstijl lit, anders zouden zij het niet nadoen", aldus Tads. "Witte mensen die met trots zwarte haarstijlen overnemen is juist een vorm van waardering. Dat is voor mij duidelijk."

Maar de lijn tussen culturele toe-eigening en cultural appreciation (het waarderen van een cultuur) is flinterdun. "Ik sprak laatst over deze kwestie met een witte man", vertelt Shaniqua. "In het gesprek gebruikte hij restaurant als voorbeeld om zijn standpunt te bewijzen."

"Als een wit persoon een Surinaams restaurant zou openen, is dat wel een ding. Maar als een persoon met een Turkse afkomst een restaurant met Italiaanse gerechten zou openen, is het vaak niet zo'n heel groot ding. Je zou het ook zo kunnen bekijken als het gaat over het overnemen van andermans cultuur, maar ik denk dat het grotendeels te maken heeft met respect. Het moet namelijk niet de bedoeling zijn dat je zwarte haarstijlen belachelijk gaat maken."

Keerpunt

Hoe ouder Shaniqua werd, hoe meer haar zelfbeeld veranderde. Ze ging anders naar haar krullen kijken. "Toen ik op de middelbare school zat, raakte ik geïnspireerd door meiden die mijn haartype hadden om mijn haar te verzorgen." Iedereen wilde daardoor toen plots haar advies. Maar dat Shaniqua's haar langer werd, vormde ook een nieuwe onzekerheid. Vanwege haar haartextuur krimpen haar krullen als het in aanraking komt met water. "Daarom ging ik mijn haar elke dag föhnen, waardoor het beschadigd raakte." En toen kwam er een keerpunt.

"Ik deed in 2018 mee aan een missverkiezing. Ik leerde toen pas over de black history en kwam erachter waar bepaalde hairstyles vandaan kwamen. Dat heeft me geholpen om bepaalde haarstijlen niet meer als ghetto, maar juist als part of the culture, iets moois en creatiefs te zien."

"Ik hou van mijn krullen"

Doordat de klasgenoten van Shaniqua haar om advies vroegen, is er een zaadje geplant. Ze helpt nu namelijk anderen bij het verzorgen van hun kroeshaar, onder andere met haar Instagramaccount The Curly Hair Network. Haar eigen krullen heeft Shaniqua inmiddels weten te omarmen en zijn een belangrijk deel van wie ze is. "Ik heb een symbolische band met mijn haar. Ik hou van mijn krullen en het is echt een deel van mij en mijn identiteit."