Toxic Positivity: waarom je niet altijd geforceerd positief hoeft te zijn

Geforceerd positief

Een term die je wellicht wel eens voorbij hebt zien komen is toxic positivity, letterlijk 'giftig positivisme'. "Dat is een soort geforceerde positiviteit waarbij je jezelf in elke situatie dwingt negatieve gevoelens om te buigen naar een positieve mindset", legt psycholoog Iris van der Steen uit. Dat gebeurt als anderen je proberen op te beuren met goedbedoelde worden als 'morgen weer een nieuwe dag', maar ook als je jezelf forceert om positief te blijven terwijl je je heel rot voelt.

"We leven in een tijd en maatschappij waarin we denken dat alles maakbaar is en je je dus ook altijd positief moet voelen", vertelt Iris. Op zich is er natuurlijk niks mis met een gezonde dosis optimisme en positivisme, maar wanneer je dingen gaat forceren, wordt het wel een probleem. "Dat gebeurt wanneer je denkt dat negatieve gevoelens er niet bij horen of je ze niet meer mag voelen."

Goedbedoelde adviezen

Schrijver Nowelle Barnhoorn kampte vijf jaar lang met een burn-out en depressie. In die tijd kreeg ze veel te maken met toxic positivity. Ze schreef er een boek over: Dwars door het donker: toegeven aan ongelukkig zijn. Toen Nowelle net de diagnose kreeg, ontving ze uit haar omgeving veel goedbedoelde adviezen: "Dat ik elke ochtend om 6 uur de wekker moest zetten of een bepaalde cursus moest doen. Het was allemaal goed bedoeld, maar dit is precies het probleem. Je leert dat als er iets niet goed gaat, het meteen moet worden opgelost. Daardoor vergeet je dat je het ook wel even mag laten zijn zoals het is."

De oplossingen bleven binnenstromen, maar ook na het beoefenen van mindfulness, yoga, meditatie, een lange vakantie en een heleboel 'leuke dingen doen' voelde Nowelle zich niet beter. "Ik heb vanuit huis meegekregen: schouders eronder, positief denken. Daardoor dacht ik: waarom kan ik mijn depressie niet oplossen? Ik dacht dat het aan mij lag." Nowelle kreeg ook te horen dat ze haar mindset moest veranderen, bijvoorbeeld door elke dag op te schrijven waar ze dankbaar voor was. "Dat is heel mooi, maar tussen je heel depressief voelen en dankbaar zijn zitten soms nog wel tien stappen. Het forceren om dat te voelen helpt dan niet en kan je juist nog verdrietiger maken, omdat je niet bij die emotie kan komen. Wat beter bleek te helpen was kleine stapjes nemen en bijvoorbeeld opschrijven wat me die dag ontspanning of troost had gegeven."

Weggewuifde gevoelens

De 24-jarige Robin weet ook hoe het is als je omgeving je gevoelens niet serieus neemt. Ze kampte al op haar 14e met depressieve klachten, maar kreeg constant te horen dat het wel weer goed zou komen. "Mijn ouders zeiden: 'Iedereen heeft wel eens een rotdag, kin omhoog. Probeer het te vergeten en ga door. Het wordt vast beter.' Omdat ik dit soort opmerkingen bleef horen, dacht ik niet dat ik actie moest ondernemen."

Lange tijd voelde Robin zich ongehoord. "Als je echt al een maand dag in dag uit wakker wordt en denkt: waar doe ik het voor? En iemand in je omgeving dan zegt: 'Probeer het morgen nog een keer', dan werkt dat niet echt motiverend. Het lijkt of je gevoelens worden weggewuifd." Pas toen ze rond haar 20e een vriendje kreeg, kwam ze erachter dat ze toch echt hulp moest zoeken. "Toen ik mijn vriendje leerde kennen, merkte ik dat ik steeds vaker last had van negatieve gevoelens en onzekerheden. Dat zorgde voor frictie. Toen wist ik: dit is niet normaal."

Uiteindelijk onderging Robin verschillende therapieën bij psychologen en een psychiater en werd ze gediagnosticeerd met borderline, depressie en een sociale angststoornis. Hoewel het nu beter gaat, heeft ze nog steeds wel eens periodes dat het slechter gaat. "Wanneer ik dat aangeef zijn er toch nog steeds mensen die zeggen 'dat het er gewoon bij hoort', ondanks dat ze weten wat voor therapieën ik allemaal heb gevolgd. Met die opmerkingen kan ik nu wel makkelijker omgaan."

Denken in oplossingen

Volgens Psycholoog Iris van der Steen zijn we als iemand zich down voelt vaak geneigd om meteen een oplossing voor iemand te bieden. Maar waarom is dat eigenlijk? "Je wil iemand helpen, dus denkt: misschien kan ik wel iets nuttigs zeggen door een oplossing te bieden waardoor iemand zich weer beter voelt. Terwijl als je ergens last van hebt, je eigenlijk alleen je hart wil luchten. Als iemand je een oplossing biedt, krijgt je ook het signaal dat het niet oké is hoe hij je je voelt en dat je er iets aan moet veranderen."

Waarom kunnen we niet accepteren dat het leven niet alleen mooie momenten, maar ook tegenslagen kent? "Ik denk dat het een drang is: we hebben een voorkeur voor positiviteit, we willen geen lastige situaties. Als we een moeilijke emotie zien, is onze eerste reactie: hoe kunnen we dit verhelpen?"

Acceptatie

Nowelle kwam na vijf jaar depressie zelf tot een bijzonder inzicht. "Ik hoorde een stem - ik weet niet of die van mezelf of buitenaf kwam - die zei: 'Misschien moet je het maar accepteren zoals het is'." Plotseling voelde ze een totale ontspanning. "Het was echt een extreme beleving, maar ik was toen meteen uit die depressie. Ik had geen fysieke klachten meer, ik sliep weer." Het leerde haar dat ze al die tijd gewoon moest accepteren dat ze niet goed in haar vel zat, in plaats van heel geforceerd proberen zich beter te voelen. "Als het je lukt om te accepteren zoals je je voelt of zoals de dingen in je leven zijn, is er automatisch ruimte voor dankbaarheid en kun je je daar op richten."

Inmiddels heeft Nowelle heel goed geleerd hoe ze zichzelf kan troosten in moeilijke tijden, want ook die heeft ze nog steeds. Op zulke momenten is ze lief voor zichzelf. "Als je tegen jezelf zegt dat het oké is om je rot te voelen, dan valt er een last van je schouders." Vervolgens bedenkt ze waar ze op dat moment behoefte aan heeft. "Soms is dat gewoon even huilen of iets doms doen, zoals een kattenfilmpje kijken. Wat voel je echt en waar heb je behoefte aan? Op die vragen komt het elke keer neer."

Balans

Volgens psycholoog Iris is het niet erg om af en toe je emoties te onderdrukken, maar wel als je dit continu doet. "Als je altijd maar afleiding zoekt wanneer je je slecht voelt, zonder dat je uitzoekt waarom je bepaalde emoties hebt, dan is dat niet goed." Volgens haar is het juist goed om in verschillende situaties te bekijken wat je precies voelt en jezelf niet af te straffen voor bepaalde emoties. "Emoties zijn eigenlijk gewoon emoties, maar wij hebben er labels opgeplakt. Frustratie of verdriet is bijvoorbeeld negatief en blij is positief. Als je die labels weghaalt en minder weerstand tegen de emoties voelt, maak je het jezelf makkelijker. Want vaak is de weerstand nog veel lastiger dan de emotie zelf."

Jezelf toelaten om flink te huilen is dus goed. Maar blijf je dan niet voor eeuwig zwelgen in zelfmedelijden? "Als het een vast terugkerend iets is en het effect heeft op je dagelijks leven, dan helpt huilen niet meer zo." Nowelle denkt echter dat dat niet zo snel zal gebeuren: "Juist door aandacht aan jezelf te besteden en erkenning te geven aan je gevoelens, heb je minder de behoefte om er heel lang in te blijven hangen."

Wat zeg je dan wel?

Het is duidelijk dat je je eigen gevoelens, maar ook die van een ander niet zomaar moet wegwuiven door te zeggen dat je 'gewoon positief moet blijven'. Maar wat zeg je dan wel als een ander door een moeilijke periode gaat? "Je kunt het principe van zelfliefde ook op anderen toepassen. Net zoals je aan jezelf kunt vragen waar je behoefte aan hebt, kan dat ook aan een ander", zegt Nowelle. "Als iemand begint te huilen, is dat best ongemakkelijk. Je wil iemand meteen een glaasje water aanbieden. Maar laat het gebeuren, dwing jezelf door het ongemak heen. Vraag waar een ander behoefte aan hebt, zonder je eigen ideeën op te dringen." Als iemand op zo'n moment liever alleen wil zijn, check dan later nog even hoe het met diegene gaat. "Laat dan in ieder geval weten dat je voor diegene klaarstaat."

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -