Dorien over haar sociale angst: "Ik was constant bang voor de mening van anderen"

Mening van anderen

Al vanaf haar vierde heeft Dorien tekenen van sociale angst. "De angst nam echt de overhand in het dagelijkse leven. Ik was constant bang voor de mening of kritiek van andere mensen. Hierdoor durfde ik niet met mensen te praten en vermeed ik sociale situaties." Zo vond Dorien het doodeng om een ruimte binnen te lopen waar veel mensen waren en durfde ze niet te eten in het bijzijn van andere mensen, zelfs niet op school. De angst die ze voelde, uitte zich op een fysieke manier. "Ik had constant een schrikgevoel en het gevoel dat ik niet kon ademen. Ik was ervan overtuigd dat iedereen mij raar vond. Daardoor ging ik mezelf ook raar vinden."

Gepest

Dorien's sociale angst komt waarschijnlijk ergens vandaan. Als kind had ze namelijk last van een oorontsteking, waardoor ze niet goed kon horen. "Ik kreeg vaak dingen niet mee en moest daarom vaak 'wat zeg je?' zeggen. Op een gegeven moment gingen mensen dat tegen me gebruiken om me belachelijk te maken. Dat maakte me onzeker." Op school werd ze hierom gepest en thuis ging het ook niet altijd even goed, waardoor Dorien zich vaak heel eenzaam en onbegrepen voelde. "Ik had het gevoel dat ik alleen was op de wereld en dat niemand snapte hoe ik in elkaar zat. Ik dacht altijd dat ik anders was en dat er constant op me gelet werd. Op een gegeven moment stopte ik gewoon met praten en vragen te stellen."

Sociale angst of onzekerheid?

Nu zal je misschien denken: we zijn allemaal toch wel eens onzeker en bang voor de mening van anderen? Volgens psycholoog Iris is er echter een heus verschil tussen sociale angst en wat we kennen als 'gewone' onzekerheid. "Sociale angst gaat specifiek over de angst voor de mening van anderen. Daarbij zijn de angstklachten zodanig dat het je leven beperkt. Zo durf je misschien niet meer naar school of bij mensen thuis te eten. 'Gewone' onzekerheid kan onderdeel van je leven zijn, maar hoeft je niet zo erg te beperken."

Daarnaast vertelt Iris dat de klachten minstens zes maanden lang constant aanwezig moeten zijn om te spreken van een sociale-angststoornis. "Het is dan niet zo dat het alleen opkomt bij bijvoorbeeld een spannende presentatie die je moet geven, maar ook bij allerlei andere dagelijkse situaties."

Zelfbeschadiging

Volgens Iris kan sociale angst een grote impact op je mentale gezondheid hebben. "Wat we vaak horen is dat het effect heeft op hele praktische dingen, waardoor je je minder blij gaat voelen. Zo hebben vrouwen vaker te maken met depressies en mannen met middelengebruik." Dorien had het ook erg zwaar en besloot aan zelfbeschadiging te doen. Toen haar moeder dat ontdekte, zijn de hulpdiensten ingeschakeld en ging Dorien in therapie. "Tijdens die therapie kwam naar voren dat ik een sociale-angststoornis had. Dat kwam eigenlijk niet als een verassing, maar daardoor werd het voor mijn omgeving wel iets duidelijker hoe ze ermee om moesten gaan."

Niet aan iemand te merken

Een sociale-angststoornis is niet makkelijk aan iemand te zien. Dit is vooral omdat mensen met sociale angst de spannende situaties juist vermijden. "Mensen met een sociale-angststoornis komen minder vaak op verjaardagen en kiezen werk waar er weinig sociaal contact is. Dan zie je de gespannenheid niet aan mensen." Ook aan Dorien was het niet goed te zien. "Mensen dachten dat ik gewoon verlegen was, maar het is zoveel meer dan dat. Ze dachten vaak dat ik me even terugtrok of dat ik even een momentje voor mezelf nodig had, maar dat momentje duurde mijn hele jeugd."

Therapie zinvol

Hoewel Dorien er nog steeds wel een beetje mee struggelt, is de sociale angst over de jaren heen naar de achtergrond verdrongen. Dat komt door een effectieve cognitieve gedragstherapie die ze heeft gevolgd, vertelt ze. "Dankzij die therapie heb ik meer tools gekregen om ermee om te gaan. Ik zocht spannende situaties op en moest mezelf achteraf vragen hoe reëel mijn angst was. Zo liep ik bijvoorbeeld door de klas en vroeg ik mezelf later: hoe reëel is het dat mensen het raar vinden wanneer ik door een klaslokaal loop? Daar moest ik een soort formulier over invullen. Op het moment zelf leek het niet zo zinvol, maar uiteindelijk heb ik daar heel veel aan gehad."

Wat kan de omgeving doen?

Volgens Iris kan de omgeving een belangrijke rol spelen in het herstel van een sociale-angststoornis. "Het is belangrijk dat je een luisterend oor biedt of dat je iemand motiveert om hulp te zoeken." Toch zijn er ook valkuilen, als het gaat om het steunen van iemand met sociale angst. Zo was Dorien het voor een lange tijd gewend dat haar moeder de spannende taken van haar overnam. "Ze pleegde telefoontjes voor me en deed alle bestellingen. Ze bedoelde het natuurlijk goed, maar daardoor werd mijn angst alleen maar bevestigd en steeds groter. Op een gegeven moment, toen ik wat ouder werd, moest ik dat soort taken zelf doen. Dat was supereng, maar het is wel heel goed voor me geweest."

Acceptatie

Als je van je sociale angst af wil komen, moet je volgens Iris eerst accepteren dat je er last van hebt. "Vanaf dat punt zijn de volgende stappen mogelijk." Voor Dorien is het vooral van belang geweest om niet constant weg te rennen voor spannende situaties. En als ze nu iets liefdevols tegen de jongere versie van zichzelf zou kunnen zeggen, is dat het volgende: "Andere mensen kunnen iets van je vinden, maar laat mensen niet over je grenzen gaan. Dat is iets waar ik helaas achteraf pas achter ben gekomen."