Online shaming heeft jarenlange gevolgen: "Heftigste dat ik ooit heb meegemaakt"

Nadat twee weken geleden in het KRO-NCRV-programma Propaganda online shaming werd besproken, is het onderwerp opnieuw in opspraak geraakt. Verschillende Turkse- en Marokkaanse Nederlanders startten vorige week de campagne Stop Shaming! met daarbij een petitie om shaming en exposing serieuzer aan te pakken. Een goede zaak, maar als het aan Propaganda-presentatrice Charisa en FunX-presentator Ouassima ligt, had dit al veel eerder moeten gebeuren. In TopiX bespraken ze met Merel waarom.

Seksfilmpje met je naam eronder

Ouassima weet wat exposing of online shaming met iemand kan doen. Zelf werd ze er in 2017 slachtoffer van. "Ik was op vakantie en toen ontving ik een video waarin een meid gemeenschap had met twee mannen. Daar hadden ze m'n naam onder geplaatst, maar dat was ik niet." Het filmpje werd massaal doorgestuurd. "Dat had heel veel gevolgen voor me en dat heeft veel met me gedaan." Voor Ouassima was het een moeilijke tijd: "Je hebt het gevoel dat iedereen die video heeft gezien en een bepaald beeld van je heeft. Ik voelde me heel naar en niet mezelf. Daardoor heb ik sommige klussen gelaten, omdat ik even niet meer op het podium wilde staan."

In die periode kreeg Ouassima gelukkig veel steun van haar familie en goede vrienden. "Op m'n eigen social media heb ik het nooit naar buiten gebracht. Ik wilde daar niets over kwijt of iets verantwoorden. Dus ik heb het heel erg stil gehouden en er een soort van mee leren leven." Het is nu vier jaar geleden dat die video rondging, maar Ouassima vertelt dat ze er tot op de dag van vandaag nog steeds mee geconfronteerd wordt. "Via Insta-dm's wordt nog steeds gevraagd: ben jij dat?"

Angstcultuur

Dat Ouassima nu zo open en eerlijk haar verhaal durft te vertellen, kan volgens Charisa heel veel andere meiden helpen die soortgelijke dingen hebben meegemaakt. "Ze zijn heel angstig. Er hangt echt een angst- en eercultuur omheen, zo van: je mag je familie en kennissen niet ten schande brengen. Dus mensen willen er liever niet over praten." Maar dat is juist zo belangrijk, benadrukt ook Ouassima. "Krop het niet op. Bespreek het met mensen die jij vertrouwt."

Strafbaar?

Het delen van iemands naaktbeelden is strafbaar, maar bij veel gevallen van online shaming is daar geen sprake van. Het gaan om 'gewone' beelden: meisjes die een TikTok-dansje doen of een jonge vrouw die een Black Lives Matter-demonstratie bijwoont. Die beelden staan al online en worden door expose- of shaming-accounts opnieuw gedeeld. Dat maakt de situatie ingewikkeld te bestraffen. "Dat mag gewoon", vertelt Charisa. "Het is pas strafbaar als je opruit tot geweld, maar heel veel mensen doen het subtiel, wetende dat er toch wel reacties komen van anonieme accounts."

Oproep aan politici en social media

Over online shaming bestaan dus niet echt duidelijke regels en wetten. "Als je naar de politie gaat, weten ze niet zo goed wat ze ermee moeten doen. Het is een beetje een grijs gebied." Een doel van de Stop Shaming!-petitie is daarom om politici op te roepen hier iets aan te veranderen, zodat er beter ingegrepen kan worden. Daarnaast worden ook Facebook, Instagram en TikTok aangesproken om hun verantwoordelijkheid te nemen. "Zij hebben hier niet echt richtlijnen voor", aldus Charisa. Accounts kunnen rustig doorgaan met exposen en daarmee tienduizenden volgers verzamelen, zonder dat daar consequenties aan vastzitten.

Betere aanpak

Gelukkig zijn er langzaam maar zeker ontwikkelingen gaande om online shaming beter aan te pakken. Zo is GroenLinks bezig met een motie die ervoor moet zorgen dat online shaming-zaken onder online seksuele intimidatie vallen. "Dat is niet per se strafbaar maken, maar dan komen er wel consequenties aan vast te zitten", aldus Charisa. "Dat is onderdeel van een programma dat de gemeente Amsterdam sowieso al heeft."

Burgemeester van Amsterdam Femke Halsema liet vorig jaar nog weten hier onderzoek naar te willen naar doen. In Het Parool noemde ze exposing en de gevolgen ervan een van de grootste en vooral onzichtbare problemen in Amsterdam. "Ik weet niet hoe groot het probleem is, maar ik wil het zichtbaar maken en die meisjes helpen."

Politie

Er valt ook winst te behalen bij de politie, vertelt Charisa. "Veel meiden hebben me verteld dat het daar niet als safe space voelde. Dat er meer werd gedaan alsof het hun eigen schuld was dat het gebeurde." Voor Ouassima is dit herkenbaar. Zij voelt zich nog steeds ongemakkelijk als ze terugdenkt aan het aangifteproces: "Het was heel ongemakkelijk. Vooral de vragen die aan me werden gesteld. Ik moest de situatie drie keer uitleggen en ik had het gevoel dat het niet zo serieus werd genomen op dat moment."

Een speciale afdeling binnen de politie zou volgens Charisa een goed idee zijn. "In Amsterdam heb je 'Roze in Blauw', dat is een speciaal corps voor homogeweld. Misschien is het tijd om zoiets op te richten voor meiden die exposed en geshamed worden. Dat er zodanig aandacht voor komt dat je je veiliger voelt om naar de politie te gaan."

Slachtoffer geworden?

Ben je zelf het slachtoffer van online shaming of exposing? Dan is het belangrijk om daarover te praten. Als je daarvoor niet bij je familie of vrienden terechtkan of -durft, kan je naar hulporganisaties zoals fier.nl. Hulpverleners staan daar telefonisch of in een online chat voor je klaar om je advies te geven en verder te helpen. Bijvoorbeeld met het verzamelen van bewijs, het maken van een plan om het te vertellen aan je omgeving of bij psychische klachten zoals slapeloosheid of depressiviteit. Ook zijn er in de grote steden lokale initiatieven die je kunnen helpen, zoals Jij Staat Niet Alleen in Amsterdam.